In Depot: hagelslag is een natuurramp (en dat wist je nog niet)
Niks Hollandse folklore of Nederlands eten in de categorie haring, hutspot en stroopwafels. Hagelslag is een drama.
De Enschedese MuseumFabriek heeft - letterlijk - honderdduizenden objecten in depot. Afkomstig uit collecties van oorspronkelijk verschillende musea, in de loop van ruim een eeuw bijeengebracht. Zo nu en dan komt collectiebeheerder Edwin Plokker iets tegen waarvan niemand meer weet wat het is. Een plastic doosje met bolletjes was, bijvoorbeeld…
Pingpongballen
In dit geval was de vondst voorzien van een opschrift: Afgietsel in was hagelstenen van de hagelslag te Enschede op 18 mei 1872. Het doosje stamde uit 1917. De speurtocht begon, want: hoe maak je wassen afgietsels van hagelstenen? En waarom zou iemand dat doen? En: hagelslag…?
Hoe die wassen afgietsels zijn gemaakt, is onduidelijk gebleven. Waarom ze zijn gemaakt, werd na wat grasduinen in oude krantenberichten wel duidelijk: op die datum van dat opschrift werden Twente en grote delen van de Achterhoek getroffen door een uitzonderlijke hagelbui. Een bui die, anders dan gebruikelijk bij hagel, heel lang bleef hangen. Met hagelstenen als pingpongballen.
Veldwaarnemingen
In de huidige tijd - met extremer weer als gevolg van klimaatverandering, maar ook berichtgeving die vele malen sneller en mondialer is - minder uitzonderlijk dan destijds. Die hagelslag van Enschede (en wijde omstreken) werd breed uitgemeten in de landelijke pers. De schade was dan ook enorm.
Plokker vond een kaartje waarop de omvang van de bui was ingetekend. Vermoedelijk door Henricus Diedericus Buys Ballot (1817-1890), de oprichter van het toen nog jonge KNMI. Dat meteorologisch instituut bestond destijds achttien jaar. Luchtfotografie, laat staan satellietbeelden, bestonden niet. Zo’n kaart was gebaseerd op metingen en waarnemingen in het veld.
Dat lees je af aan die krantenberichten: dode hazen en andere dieren met vermelding van de plaats waar die werden gevonden. Platgeslagen korenvelden, met plaatsaanduiding. Ook dat was een factor die deze hagelslag een ramp maakte: oogsten waren mislukt en voor nieuwe aanplant of nog een keer inzaaien was het seizoen al te ver gevorderd.
Die teruggevonden wasklompjes in het depot van de Enschedese MuseumFabriek zijn de enige relieken die eraan herinneren.
