In Depot: een stralingsmeter en de financiering voor een wereldreis
Hoe financier je een wereldreis? Influencer worden, zouden Instafielen zeggen - wat dat dan ook precies mag zijn. Maar voordat de wereld een dorp was en er nog echt iets te ontdekken viel, moest je iets beters verzinnen. Je kon ontdekkingsreiziger worden, maar daarmee had je de financiering niet rond. Wicher van der Sleen verzon een list (denken we).
Van der Sleen trok in 1926 op kosten van een Britse firma door de Himalaya. Die Britten zagen brood in uranium en gaven de Hollander een instrument mee om te onderzoeken of dat hooggebergte daarvan was gemaakt, misschien. Al was het maar voor een stukje. Met dat instrument - een 'elektrometer' - kon radioactiviteit worden gemeten. Het exemplaar van Van der Sleen ligt nu in de Enschedese MuseumFabriek.
Elektrometer (z.g.a.n.)
Van der Sleen verzamelde van alles op die Himalaya-reis: gesteenten en zoölogische bijzonderheden, maar geen uranium. Hij schreef een boek en hield talloze lezingen, waarin met geen woord over uranium werd gerept. De elektrometer - een geigerteller avant la lettre - schonk hij aan de directeur van het Natuurmuseum in Enschede, met wie hij bevriend was. Of hij het ding ooit echt geeft gebruikt, is de vraag.
Pierre en Marie Curie: radioactiviteit
Die elektrometer was een vinding van Pierre Curie, echtgenoot van Marie Curie-Skłodowska (1867 - 1934), de ontdekker van radioactiviteit. Zij ontdekte niet alleen de elementen polonium en radium, maar muntte ook de term: radioactiviteit. Aan die ontdekking ging jaren onafgebroken onderzoek vooraf. Pierre’s elektrometer was het enige instrument dat gevoelig genoeg was om de radioactiviteit in die materialen te meten.
Nobelprijzen
Het leverde het echtpaar in 1903 de Nobelprijs voor de natuurkunde op. Marie won er later nog een voor de scheikunde, waarmee zij in een heel kort rijtje van vijf mensen staat die twee keer een Nobelprijs wonnen.
Dat ‘polonium’ is een verwijzing naar Polen, het land waar Marie oorspronkelijk vandaan kwam. Zij kwam in 1891 naar Parijs, toen de Russen vrouwen verboden universitair onderwijs te volgen - een van de maatregelen die de Russen namen na een opstand tegen de Tsaar in 1863.
Radioactieve documenten
Marie werd de eerste vrouwelijke hoogleraar aan de universiteit van Sorbonne. Ze overleed op 66-jarige leeftijd aan leukemie, zonder twijfel een gevolg van decennialang stralingsonderzoek.
Het archief van het echtpaar Curie is inmiddels in bezit van de nationale bibliotheek van Frankrijk in Parijs. Het is beschikbaar voor onderzoek, maar dan moet je wel eerst een verklaring ondertekenen. De documenten zijn zo lang en intensief aan straling blootgesteld, dat gezondheidsrisico’s voor eigen rekening zijn.
