Onderzoeker Vuurwerkramp: ‘Het is niet aan ons om de schuldvraag te beantwoorden’
Professor bestuurskunde René Torenvlied, leider van het team dat in opdracht van de Tweede Kamer onderzoek gaat doen naar de Vuurwerkramp, stelt dat het niet aan hem of zijn onderzoekers is antwoord te geven op een schuldvraag. Als verantwoordelijken grove steken hebben laten vallen, is het aan anderen om daar een oordeel aan te hangen.
Het is een breed team van deskundigen van Universiteit Twente en de Nijmeegse Radboud Universiteit dat gaat onderzoeken waar de overheid lessen niet heeft geleerd die wel geleerd hadden moeten worden. En als dat niet zo is, wat de processen zijn die dat veroorzaken.
Kan een vuurwerkramp vandaag nog een keer gebeuren?
De hamvraag daarbij is even logisch als indringend: hebben de vuurwerkrampen in Culemborg en Enschede ertoe geleid dat vergelijkbare rampen zich vandaag niet meer kunnen voordoen? Paul van Buitenen beantwoordt die vraag in zijn onderzoeksrapport, dat nadrukkelijk door Torenvlied en de zijnen wordt meegenomen, negatief.
De regels voor vergunningen, opslag en classificatie zijn volgens Van Buitenen nog altijd niet op orde. Datzelfde geldt voor de naleving en handhaving ervan. Brandweerdeskundige Fred Vos stelde het net wat anders in de 1Twente-docu ‘de verzwegen wet’: die regelgeving begint volgens Vos bij een brandweerwet die deugt, maar nooit is benoemd of nageleefd.
Multidisciplinair team
Torenvlied, zelf bestuurskundige, gaat zich in de komende maanden buigen over de vraag of constateringen als die van Van Buitenen en Vos kloppen en hoe dat dan komt. De teamleden uit Twente richten zich daarbij vooral op de bestuurskundige kant van de zaak, Radboud heeft daar veiligheidsdeskundigen aan toegevoegd.
Wel wat er mis ging, niet wie ervoor verantwoordelijk was
In 1Twente Vandaag schetste Torenvlied een scherpe grens tussen wat wel en niet wordt meegenomen in het onderzoek. Of, beter gesteld: waar wel en niet een uitspraak over wordt gedaan. “Wij kijken waar er in processen dingen fout zijn gegaan.” Daarbij wordt naar alle relevante processen gekeken, ook die waarin betrokkenen onheus zijn behandeld en onterecht klappen kregen. “Als we dat tegenkomen, zullen we dat benoemen.”
Maar er worden daarbij geen verantwoordelijken aangewezen. “Het klopt dat daar dan iemand verantwoordelijk voor is, maar wij zijn bestuurskundigen. Ik begrijp heel goed dat die schuldvraag ontzettend leeft, maar wij kunnen die niet beantwoorden. Ons onderzoek kan leiden tot interpretatie en uitspraken, maar dat is aan anderen.”
Hardleers (of niet)
Anders gezegd: Torenvlied en de zijnen gaan kijken naar waar de overheid hardleers is geweest en waar niet, en hoe dat komt. Het oordeel daarover is aan andere spelers, denk aan politiek, OM en politie.
Torenvlied verwacht in het voorjaar met zijn onderzoek klaar te zijn.
Alweer onderzoek naar de vuurwerkramp?
De Tweede Kamer nam in juni 2021 een motie aan van SP-Kamerlid Renske Leijten om onderzoek te doen naar de nasleep van de Enschedese vuurwerkramp van 13 mei 2000.
Belangrijke aanleiding voor die motie was de review van klokkenluider Paul van Buitenen, die in mei 2020 verscheen, twintig jaar na de ramp. De motie roept dan ook op om “bevindingen van onderzoeker Van Buitenen te betrekken in een onafhankelijk onderzoek naar de vuurwerkramp in Enschede en de afhandeling daarvan.”
Er is lang gezocht naar wie dat onderzoek zou kunnen en willen doen. Geëigende instanties als de Onderzoeksraad voor de Veiligheid wilden niet of waren niet onafhankelijk omdat ze al eerder betrokken waren bij onderzoeken naar de vuurwerkramp.
