Podcast over complotdenken: ‘Sterke symbolen, sterke emoties, maar hoe blijven we in gesprek?’
Bas Klaassen, journalist bij het onafhankelijk platform SaxNow van Saxion, en documentairemaakster Sharon Kromotaroeno maakten een vierdelige podcast over complotdenken in coronatijd. Niet om complotdenkers naar het verdomhoekje te verwijzen, maar om de vraag te beantwoorden hoe eigen angst te overwinnen en met elkaar in gesprek te blijven.
“Complotdenkers zijn over het algemeen heel gewone mensen”, zegt Klaassen in 1Twente Vandaag. “Ze doen wat ze doen met de beste motieven.”
Het voorbeeld dat taboe is
Maar wanneer ben je een complotdenker? Volgens Klaassen niet als je kritisch bent op het coronabeleid of geen vaccinatie wilt. “De vraag is of je denkt dat er er een systeem achter zit, een groot plan dat bepaalde mensen uitsluit.” Hij noemt het voorbeeld dat eigenlijk taboe is. Dat van de stigmatisering van Joden in aanloop naar de Holocaust. “Daar zag je dat groepen tegenover elkaar kwamen te staan omdat mensen onzinnige dingen geloofden.”
Grip op de crisis
Met dat voorbeeld raak je aan de psychologie achter complotdenken, volgens Klaassen. Sterke symbolen, sterke emoties en het gevoel daarin aan de goede kant te staan. “En het is nogal heftig wat ons is overkomen in deze crisis.”
Hij refereert aan angst, aan lockdown en avondklok en de beperking van vrijheden. “Complotten zijn soms een makkelijk frame om de situatie te begrijpen. Het is fijn om in een complot te geloven, het geeft je een sociale identiteit.”
‘Liefde, vrijheid, geen dictatuur’
Klaassen erkent dat zijn eigen angst de aanleiding was om de podcast-serie te maken. “Ik was bang voor complotten, bang voor complotdenkers en bang om er misschien zelf wel een te worden.”
Bij het maken, is die angst verdwenen. Hij herkent de motieven van de mensen die het complot omarmen en verwijst naar de slogan van de grote coronademonstratie in Amsterdam. “Daar waren we bij. Neem de slogan: liefde, vrijheid, geen dictatuur. Dat is niet eng, dat zijn motieven en wensen die we allemaal hebben.”
In gesprek blijven
Nu in deze tijd, mede gevoed door social media en hun algoritmen, complotdenken meer dan ooit uit de schemerwereld is geraakt en publiek is geworden, is het des te belangrijker om elkaar te blijven vinden, stelt Klaassen. “Doel van de podcast is niet om complotten te ontzenuwen. Maar je ziet dat mensen in andere werkelijkheden leven. Hoe blijf je dan met elkaar in gesprek? Hoe kun je met complotten omgaan? We willen allemaal een mooie wereld waarin we in vrede samenleven.”
De eerste podcast van de serie ‘Het Geheim van Saxion’ staat inmiddels online.
Gerelateerd
