Enschedese wijk de Krim: "Armoede was de vijand”

De Krim was een wijk aan de zuidkant van Enschede. Een wijk die na de grote stadsbrand in 1862 ontstond en in eerste instantie bedoeld was voor textielarbeiders. Maar naarmate steeds meer mensen uit heel Nederland naar Enschede kwamen om te werken, veranderde de samenstelling van deze wijk. Lompenmannen, haringhandelaars en orgeldraaiers werden onderdeel van het straatbeeld. Maar Enschede werd steeds groter en in 1934 waren de huizen er zo slecht aan toe, dat de gemeente besloot de wijk te slopen.

Van de bruisende arbeiderswijk is inmiddels niets meer te zien. Een parkeerplaats en de ANWB-winkel kwamen ervoor in de plaats. Maar kleindochter De Haan-van der Sloep weet nog precies hoe het destijds was, waar ze naar de markt liep om vis te halen en waar ze schoenen of tapijten kocht. “Dat deed ik altijd met mijn opa, Koenraad van der Sloep”, vertelt ze. “Ik had een goede band met hem. Nadat we op de markt waren geweest, gingen we soms nog naar Wagelaar en kreeg ik schoenen. Die waren goedkoper, maar wel nieuw.”

Oma Oeke van Bilsem was er nooit blij mee, want geld was er nauwelijks. “Maar de gezelligheid was er wel,” vertelt De Haan-van der Sloep. “Er was altijd iemand in huis en er was altijd koffie. En als de koffie niet op tafel stond, dan hing die boven het vuur te pruttelen.” De saamhorigheid, dat is de oud-Enschedese bijgebleven. “En zodra de temperatuur iets steeg, zat iedereen voor de kleine zogenaamde afdakswoningen te kletsen, te werken of te drinken”, aldus de Enschedese.

Vooral het drinken was een probleem in de Krim. Mensen probeerden zichzelf en hun geldzorgen onder te dompelen in alcohol. “Armoede was de grootste vijand”, zegt De Haan-van der Sloep. “Ook in mijn familie. Ik weet nog dat we als kinderen heel vaak in de oude oorlog-ruïnes speelden. Maar ik kon er niet altijd bij zijn, omdat ik het huishoudelijk werk moest verrichten.” Samen met oma het huis schoonmaken of met opa kleding sorteren. “Officieel stond mijn opa ingeschreven als textielarbeider. Maar hij was gewoon lompenman”, vertelt ze. “Hij verzamelde overal in Enschede kleding. Iedereen deed dat om wat bij te verdienen. Broeken, sokken, shirtjes, knopen. Alles moesten we sorteren. Ik sorteerde altijd de knoopjes.”

Dat was het leven in de Krim. Een groot gevoel van saamhorigheid, maar ook een grote ellende. Mensen verkochten illegaal drank om te kunnen overleven. De hygiëne was erbarmelijk. Naast een toilethok op de hoek van de straat, werd ook gewoon gebruikgemaakt van de goot. Soms sliepen meerdere families in één zogenaamde afdakswoning. “Een tuin die je niet eens tuin mag noemen, en klein keukentje en wat bedstedes”, weet De Haan-van der Sloep zich nog te herinneren.

Al die ellende is er niet meer. De Haan-van der Sloep heeft de stad sindsdien aanzienlijk zien veranderen: “Waar nu het Holland Casino staat, stond een enorme boom. Die moest wijken voor de Kop. Soms baal ik van het feit dat ze die prachtige stadsvilla’s weg hebben gehaald. Nu staan er grote flats. Niet iedereen was er destijds blij mee. Vooral niet de eigenwijze Enschedeeërs. Die kun je soms het beste maar met rust laten.”

De Krim was, naast de armoede, een gevoel. Nakomelingen zijn trots op hun cultuur en op wat hun ouders ongeacht de armoede hebben bereikt. Net als mevrouw De Haan-van der Sloep willen ze de verhalen levend houden. Want de Krim hoort bij Enschede net als de nuchterheid bij de Tukker.

Ook daarom is de Krim deels bepalend voor de ontwikkeling van Enschede, hoe inwoners denken en hoe buurten zich hebben ontwikkeld.