’25 jaar doofpot’: brandweerweduwe maakt statement tijdens herdenking vuurwerkramp

25 jaar doofpot, wil Van der Molen ermee zeggen. Haar man was één van de vier brandweerlieden die omkwamen bij de bestrijding van de brand die escaleerde tot ramp op 13 mei 2000. Na de ramp werd zij een van de gezichten van een veel grotere groep Enschedeërs die willen weten wat de toedracht is van die verwoestende vuurwerkramp.

'We zullen het wel nooit weten'

‘We zullen het wel nooit weten’, is een veelgehoorde reactie bij gesprekken over de explosies die de wijk Roombeek in de as legden. Soms verbeten, soms berustend of onmachtig. Zo gaat dat met dit soort dingen, je doet er niets aan. Het is zo lang geleden. Er zijn al zoveel onderzoeken gedaan. Sommige dingen blijven onverklaard, je moet verder.

Onverteerbaar

Van der Molen kan dat niet. Net als oud-directeur van het ontplofte SE Fireworks, Jan Paalman, de rechercheur-klokkenluider die oneervol ontslag kreeg na kritiek op het politie-onderzoek naar de ramp en tal van Enschedeërs zonder publieke stem. En zij hebben een punt. Want in het geval van die vuurwerkramp is er veel verzwegen. En precies dat maakt het onverklaarde voor hen zo onverteerbaar.

De onderste steen boven…

Na de ramp gelastte Wim Kok, destijds minister president en ongetwijfeld oprecht diep onder de indruk van wat zich in Enschede had voltrokken, een ‘diepgaand onafhankelijk onderzoek’ naar de oorzaak van de ramp. De onderste steen moest boven. Dat onderzoek kwam er. Gevolgd door tal van andere. Officieel, in opdracht van de regering, ministeries en de Tweede Kamer.

Desondanks bleven er documenten opduiken in de decennia na de ramp. Niet een handvol, maar duizenden. Letterlijk. Niet over irrelevante details, maar met cruciale informatie. Als je het raadsel van de ramp wilt oplossen, ten minste.

Over grondonderhandelingen tussen de gemeente Enschede en de vorige eigenaar van het ontplofte vuurwerkbedrijf. Over de bijzonderheden van het hoog opgelopen conflict tussen die vorige eigenaar en de nieuwe directeuren van SE Fireworks. Over het optreden van de brandweer tijdens de ramp. Over fouten en misleiding binnen het politie-onderzoek naar de ramp. Over Haagse afspraken om bewijs in strafzaken weg te houden bij de rechter.

Verzwegen waarheid

En dat is nog maar een greep uit alles dat niet boven water kwam in al die officiële onderzoeken. Niets is als vanzelfsprekend openbaar gemaakt. En dat is merkwaardig, op z’n allerzachtst uitgedrukt. Of niet; al die stukken wijzen op de verantwoordelijkheid van overheden en overheidsdiensten voor de ramp. En die is even fors als pijnlijk.

Zolang dat niet is erkend en rechtgezet, blijft niet alleen het leed maar ook die doofpot onlosmakelijk met herdenking verbonden. Dat pamflet van Van der Molen is niet zozeer een brevet van onvermogen om zich te verzoenen met verleden, maar de roep om een waarheid die nog altijd wordt verzwegen. En dat verschil is wezenlijk.