Hengeloërs maken bezwaar tegen vergunning NX Filtration: 'Dit riekt naar chantage!'

Razendsnelle groei

NX Filtration is een nu nog in Enschede gevestigd bedrijf dat membraanfilters maakt, waarmee zwaar vervuild water gereinigd kan worden. Een vinding die wereldwijd aftrek vindt, vandaar de razendsnelle groei van het bedrijf. De twee locaties waar het bedrijf nu nog gevestigd is, moeten binnen afzienbare tijd worden ingeruild voor een plek langs de Haaksbergerstraat in Hengelo, op het High Tech Systems Park.

Het opvallende is dat de gemeente de bouwvergunning al verleend heeft, maar dat het bedrijf nog geen vergunning heeft voor het oppompen van grote hoeveelheden water. Daarover gaat de provincie. Samen met onder meer water uit het Twentekanaal moet daarmee de productie op gang gehouden worden. "Dit riekt toch naar chantage?", oppert SP-raadslid Vincent Mulder, die inspreekt als privépersoon, omdat alleen belanghebbenden gehoord mogen worden; raadsleden zijn dat niet per definitie.

Chantage

Mulder: "Wat nu als die watervergunning er niet komt? Wat zijn dan de consequenties voor het bedrijf, voor de werknemers, voor Hengelo?" Mulder gelooft niet dat er een weg terug is, nu de bouwvergunning al verleend is en de bouw zelfs al boven het maaiveld gevorderd is. Een gemeentewoordvoerder snapt die vragen, maar legt uit dat het nu eenmaal zo werkt: "De bouwaanvraag past in het bestemmingsplan. Alleen daaraan toetsen wij."

Vitens zegt 'nee'

Onlangs deed het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) een landelijke oproep om zeer zuinig en efficiënt om te gaan met het beschikbare water. Verwacht wordt dat drinkwater in 2030 een schaars goed is geworden. Een vergunning voor NX Filtration zou indruisen tegen de oproep van het RIVM.

Dát NX Filtration zelf water moet oppompen en geen gebruik mag maken van drinkwater komt door de weigering van Vitens om water te leveren. Provinciaal vergunningverlener Arjan Nass: "NX Filtration was het eerste Nederlandse bedrijf dat vergeefs aanklopte bij Vitens om drinkwater. Ze moeten dus wel water oppompen of bijvoorbeeld oppervlaktewater gebruiken." Ook andere bedrijven in Overijssel en Gelderland kregen in 2022 'nee' te horen als antwoord op hun aanvraag om een drinkwateraansluiting. Oorzaken hiervan zijn de klimaatverandering en economische groei.

'Nauwelijks gevolgen'

Voordat de insprekers hun vragen kunnen stellen en hun zienswijzen kunnen toelichten, geeft Nass uitleg bij de aanvraag. Onderzoek wijst volgens hem uit dat de grondwaterstand alleen in de directe omgeving van het bedrijf tot maximaal één meter zal dalen. Honderd meter verderop zal het om 'slechts een halve meter gaan' en weer tweehonderd meter verder 'gaat het om nog maar vijf centimeter'. Nass: "Daarbij is onderzoek gedaan naar de gevolgen voor bebouwing ('zettingsschade'), natuurgebieden en de landbouw. Die zijn er niet of nauwelijks. Voor 900 bomen in de omgeving is een clausule ingebouwd: die zullen in tijden van droogte van water worden voorzien."

Ergernis

Op de vraag waar dat water dan vandaan gehaald zal moeten worden, kan Nass geen eenduidig antwoord geven: "We kijken samen met het bedrijf naar mogelijkheden van wateropslag voor dit soort periodes." Hij en z'n collega's hebben ongeveer een jaar gewerkt aan de ontwerpbeschikking en kritische vragen ergeren hem zichtbaar. Zozeer dat het een aanwezige verslaggever opvalt: "Uw lichaamstaal en de wijze waarop u NX Filtration verdedigt, maken dat het lijkt alsof u bij het bedrijf op de loonlijst staat. Ik vraag me af wat dat betekent voor het democratisch gehalte van dit proces." Nass en collega, teamleider vergunningverlening Lars Wuister, gaan niet op de suggestie in.

'Vergunning moet eindig zijn'

Luc van Veen spreekt in namens de Groene Tafel, een overlegorgaan waarin verenigingen als Nivon, IVN en de de Bijenvereniging zitting hebben. Hij vraagt zich af waarom zo'n vergunning om grondwater te onttrekken eeuwig geldend is: "Zet dat om naar 'eindig' en bouw evaluatiemomenten in. Op die manier kun je een bedrijf onder druk houden. Als de omgeving te veel te lijden heeft onder grondwaterdaling trek je die vergunning weer in." Overigens zal NX Filtration pas in 2028 de maximale hoeveelheid van 700 miljoen liter grondwater gaan onttrekken aan de bodem.

'Al onze kennis zit in Twente'

Het bedrijf wordt deze middag vertegenwoordigd door twee medewerkers en iemand namens investeerder Infestos. Hij wil graag ingaan op de vraag waarom het bedrijf in Twente gevestigd wil blijven en niet voor een plek aan bijvoorbeeld het IJsselmeer kiest: "Omdat onze medewerkers in Twente wonen, omdat al onze kennis hier zit (oprichter en mede-eigenaar Erik Roesink is tevens hoogleraar aan de UT, red.) en omdat wij dit probleem niet zagen aankomen, toen we de keuze maakten."

'High Tech Systems Desert'

Als het bedrijf dan zo graag in Twente wil blijven, zou het enige moeite kunnen doen om zelf oppervlaktewater aan te laten voeren via het Twentekanaal, stelt inspreker Sander Bakker voor: "In de IJssel zit meer dan genoeg. Als je dat via de twee sluizen in het kanaal deze kant oppompt, hoef je geen grondwater op te pompen. De kosten voor zo'n operatie zouden uiteraard voor het bedrijf moeten komen. In dat geval hoeven we het 'High Tech Systems Park' straks niet om te dopen in 'High Tech Systems Desert'."

De SP, die inmiddels een handtekeningenactie is gestart, wil op korte termijn in Provinciale Staten een hoorzitting organiseren, waarbij ook experts als drinkwaterbedrijf Vitens en het waterschap Vechtstromen worden uitgenodigd hun visie te delen. "Die experts zijn door de provincie nu niet om een zienswijze gevraagd", zo laat teamleider Wuister weten.