BBB boekt megawinst in Overijssel, maar het wordt nu geen makkie (FvD en CDA verliezen flink)
"Overdonderd." Meer woorden heeft lijsttrekker Carla Evers van de BoerBurgerBeweging even na de 'exitpoll' van de Provinciale Statenverkiezingen in Overijssel eigenlijk niet. Als de resultaten van de slotpeiling kloppen, krijgt BBB meer dan 31 procent van de stemmen en komt de partij met 17 (van de 47) zetels de Provinciale Staten binnen. Een megawinst die behoorlijk wat uitdagingen met zich mee zal brengen. Voor Forum voor Democatie en het CDA eindigt de verkiezingsavond in een fors verlies.
Maar eerst de vreugde. Die ging na de exitpoll als een golf door de BBB-delegatie die zich bij de uitslagenavond in het provinciehuis in Zwolle had verzameld. Maar ook bij de partijbijeenkomst in Bathmen, waar landelijk BBB-leider en Kamerlid Caroline van der Plas aanwezig was. Halverwege de nacht waren de voorlopige uitslagen van alle Twentse gemeenten binnen en overal was de 'boerenpartij' de grootste. De kleine verschillen zitten in de partijen die op plek 2 of 3 eindigden, maar op het platteland was dat veelal nog het CDA.
Enkele winnaars...
Ook voor nieuwkomers JA21 en Volt valt er wat te vieren. Zoals de kaarten er diep in de nacht van woensdag op donderdag bij liggen, komen de partijen beide met 1 zetel in de Provinciale Staten. Van de zittende partijen is Partij voor de Dieren waarschijnlijk de enige die er in zetels op vooruit gaat: van 1 naar 2. De SGP wint noch verliest en blijft waarschijnlijk staan op 2 zetels.
...maar vooral veel verliezers
Bij de rest van de partijen zal teleurstelling overheersen. Te beginnen met Forum voor Democratie, de grote winnaar van de Provinciale Statenverkiezingen in 2019. Toen behaalde de partij zes zetels, maar zoals de vlag er nu bijhangt blijft daar slechts één zetel van over. Het CDA verliest door het succes van BBB ook vijf zetels en gaat van 9 naar 4.
De VVD en SP zouden volgens de laatste stand van zaken twee zetels verliezen. Voor GroenLinks, PvdA, ChristenUnie, PVV, D66 en 50PLUS geldt dat zij één zetel in het provinciehuis moeten inleveren. Voor 50PLUS betekent dit dat de partij na de verkiezingen niet terugkeert in de Provinciale Staten. Slecht nieuws is er ook voor BVNL, Alliantie, Samen Lokaal Twente en Jezus Leeft: de nieuwkomers kregen te weinig stemmen voor een zetel.
Lijsttrekker Rick Brink van het CDA hield vooraf rekening met een verlies, maar is desondanks licht teleurgesteld. "Ik had gehoopt op vijf zetels, dat zouden we wel hebben verdiend", zegt hij. "Maar we moeten het er mee doen." Bij Erwin Hoogland (VVD) is van grote teleurstelling geen sprake. "Omdat we er al wel rekening mee hielden dat we zouden moeten inleveren", zegt hij. Toch had hij op een zetel meer (5) gerekend.
Ondanks het verlies behoort de VVD tot de 'grotere' partijen in de Staten en dus zijn de liberalen een serieuze kandidaat bij de vorming van een coalitie. Maar Hoogland heeft geen haast: "We kijken het rustig aan. Ik heb bij BBB nog weinig gezien hoe zij over een aantal belangrijke thema's denken, zoals woningbouw. Daar ben ik eerst benieuwd naar."
Zijn er genoeg BBB-kandidaten?
Zo groot als de winst lijkt, zo groot zijn ook de uitdagingen. Want als de BoerBurgerBeweging met 17 zetels in de Provinciale Staten komt... dan wordt de spoeling behoorlijk dun. Op de kandidatenlijst staan 'slechts' 23 mensen. Dat is genoeg, zou je zeggen, maar de onderste vier kandidaten zijn een zogeheten lijstduwer en willen dus eigenlijk helemaal geen Statenlid worden.
Daar komt bij dat twee kandidaten op de kieslijst ook in aanmerking komen voor het lidmaatschap van de Eerste Kamer. Ilona Lagas uit Vinkenbuurt is lijsttrekker voor de Eerste Kamer en mag daar dus wel van uit gaan. Ook Jeffrey Rouwenhorst uit Wierden mag met zijn veertiende positie op de kandidatenlijst voorzichtig denken aan het senatorschap.
Verkiezing Eerste Kamer
Nieuwe wetsvoorstellen moeten behalve door een meerderheid in de Tweede Kamer, ook door een meerderheid van de Eerste Kamer worden aangenomen. De 75 leden van de Eerste Kamer worden gekozen na de Provinciale Statenverkiezingen. In de twaalf provincies mag ieder nieuw gekozen Statenlid straks een stem uitbrengen op een kandidaat van de Eerste Kamer. Dat zal normaal gesproken iemand van zijn of haar eigen partij zijn. Indirect bepaalt de uitslag van de provinciale verkiezingen dus de samenstelling van de Eerste Kamer. Hoe zwaar een stem van een Statenlid weegt, hangt wel af van het inwoneraantal van de provincie. Overijssel is de zesde provincie van het land.
Nu is het niet verboden om zowel Statenlid als senator (Eerste Kamerlid) te zijn, maar de vraag is of deze functie - soms zelfs naast een reguliere baan - te combineren valt. In de afgelopen vier jaar stopten in totaal 16 van de 47 leden van de Provinciale Staten van Overijssel voortijdig, onder meer omdat het niet met andere verplichtingen te combineren viel. In één geval, bij Forum voor Democratie, waren er geen beschikbare kandidaten meer op de kieslijst, waardoor er in het laatste jaar zelfs een lege zetel was in de Statenzaal in het provinciehuis.
Geen makkie
Over uitdagingen gesproken: er moet ook nog een coalitie gevormd worden. Dat lijkt met 17 van de 47 zetels een makkie, maar het tegendeel is waar. Een kleine meerderheid is met CDA en VVD zo gevormd, maar de vraag is of die staan te springen om direct met een nieuwe partij met zo veel zetels te gaan besturen. Deze partijen (eventueel aangevuld met een derde) hebben dus wat in de melk te brokkelen.
Te meer omdat een coalitie zonder CDA en/of VVD al gauw tot onwaarschijnlijke combinaties met tot wel zes partijen zal leiden. "Een grote uitdaging", weet BBB-lijsttrekker Carla Evers over de periode die haar te wachten staat. "Zo'n grote winst als dit, dat hadden wij niet verwacht. Maar we laten dit vanavond even goed bezinken. En als we morgen wakker worden gaan we verder kijken."
Op zoek naar bestuurders
Een belangrijk onderdeel van de onderhandelingen die gaan komen zal zijn: wie gaat er besturen? De BBB zal minstens twee, misschien wel drie, gedeputeerden (bestuurders) moeten leveren. Vanuit de kieslijst kan eigenlijk niet, omdat die nu al bijna is uitgeput. De huidige gedeputeerden van CDA (Van Hijum en De Witte), VVD (Van Haaf) en ChristenUnie (Boerman) hebben aangegeven te stoppen.
Alleen SGP'er Ten Bolscher en PvdA'er De Bree zijn nog beschikbaar. Voor de ervaring en continuïteit is het niet onwenselijk om minstens één van hen aan te houden, maar dat zal niet tegen elke prijs gaan. Ten Bolscher bekleedt nu bijvoorbeeld de portefeuille landbouw en natuur en wil daar graag mee verder, maar als partij die fel tegen het landelijke stikstofbeleid ageert zou je van BBB ook een gedeputeerde op dat dossier mogen verwachten.
