'In Hengelo begonnen April-meistaking verdient plek in geschiedenisboekjes'
Het is dit jaar precies tachtig jaar geleden dat werknemers van Machinefabriek Stork in Hengelo het werk neerlegden als teken van verzet tegen de gedwongen arbeidsinzet tijdens de Tweede Wereldoorlog. Op 29 april 1943 gingen de drieduizend Storkianen in staking en als een olievlek verspreidde die staking zich razendsnel uit over heel Nederland. In die weken daarna kwamen 174 Nederlanders om, de meesten werden standrechtelijk geëxecuteerd door de Duitse bezetter.
Geschiedenisboekjes
De organisatoren van de herdenking van de April-meistaking vinden dat deze daad van verzet minstens zoveel aandacht verdient als de veel bekendere Februaristaking van 1941, die in Amsterdam begon en beperkt bleef tot een deel van de randstad. Vandaar dat Brita Röhl, voorzitter van de Stichting Landelijke Herdenking April-meistakingen 1943, donderdag 26 januari graag vanuit haar woonplaats Amsterdam naar Hengelo kwam om de aftrap te doen van dit herdenkingsjaar: "De Februaristaking staat inderdaad wél in de geschiedenisboekjes, waar de April-meistaking daarin ook zeker een plek verdient. Het zal iets te maken hebben met de instelling van de Tukkers, zeker in die jaren. Na de oorlog was het hier een kwestie van aanpakken en je mond houden over dat wat achter je ligt."
Röhl is de kleindochter van Frits Loep, de Storkingenieur die op 4 mei 1943 verdween na door de Duitsers te zijn opgepakt. Er gaan verschillende verhalen over waar hij door de Duitsers is omgebracht en begraven: het kan zijn in de bossen van Twickel, maar het vliegveld wordt ook gezien als mogelijke laatste rustplaats van Röhls opa.
Keerpunt in de oorlog
De landelijke betekenis van de staking zit in het feit dat het voorjaar van 1943 ook een keerpunt in de oorlogsjaren is geweest. Nederlanders hadden genoeg van de terreur en willekeur en kwamen steeds georganiseerder in opstand. De Duitse bezetting belandde vanaf dat moment in een fase van verharding. Als gevolg hiervan kreeg het verzet in Nederland weer een sterke impuls.
Eindelijk aandacht
Hans de Gruil is de coördinator van het Hengelose herdenkingscomité. Ook hij is deze middag aanwezig bij Hengelo Promotie, dat de coördinatie van de Hengelose herdenking op zich neemt: "Deze staking en de aanloop daar naartoe is één van de dingen die Hengelo echt uniek maakt." Is het dan niet vreemd dat er nu pas echt aandacht voor komt? De Gruil knikt: "Dat klopt helemaal. Er waren activiteiten in het 25e en 50e herdenkingsjaar en ook in 2019, toen op het Industrieplein een monument ter nagedachtenis aan de staking is onthuld. Toen we het daarna echter jaarlijks groot wilden gaan herdenken, brak corona uit."
Drang naar vrijheid
Cultuurwethouder Marie-Jose Luttikholt vindt het tijd worden dat de de rol van Hengelo bij deze staking de aandacht krijgt, die het verdient: "De staking heeft niet alleen de geschiedenis van Hengelo ingekleurd, maar ook van Nederland. Onze voorouders riskeerden hun leven in hun drang naar vrijheid. Het college van Hengelo heeft daarom grote waardering voor de vele initiatieven die uit de samenleving zijn ontstaan.” Om al die initiatieven tot uitvoer te kunnen brengen, heeft de gemeente 80.000 euro beschikbaar gesteld aan Hengelo Promotie.
Verbinding
Hans de Gruil: “Het Hengelose herdenkingscomité heeft zich tot doel gesteld om al deze initiatieven met elkaar te verbinden, zodat er een prachtig programma ontstaat om de tachtigjarige herdenking op een waardige manier uit te dragen. We willen zoveel mogelijk mensen uit Hengelo en Twente zien te bereiken."
Breed gedragen
Omdat het dit jaar 80 jaar geleden is dat de staking plaatsvond, hebben het lokaal comité April-meistakingen 1943, de landelijke Stichting April-meistakingen 1943, Gemeente Hengelo, Museum Hengelo, de Storkiaan, Stichting Erfgoed Hengelo, theatergroep Barst, Stichting Behoud Erfgoed Stork, Stichting Bernhards Ontmoeting en De Vergeten Twentse Lente, de theatervoorstelling van Johanna ter Steege, de handen ineengeslagen en is er een veelzijdig en uitgebreid programma ontstaan. Er is een website in ontwikkeling waarop het verhaal van de April-meistakingen verteld wordt en waarop alle initiatieven gebundeld worden. Tot die tijd zijn alle initiatieven te vinden op uitinhengelo.nl/aprilmeistakingen.
Holocaust
Deze week werd nog maar weer eens pijnlijk duidelijk dat het met name bij jonge mensen ontbreekt aan historisch besef waar het gaat om de Tweede Wereldoorlog. Veel jongeren weten bijvoorbeeld weinig van de holocaust en een deel betwijfelt zelfs of de holocaust wel heeft plaatsgevonden. Daarom vinden De Gruil en co. het fijn dat onderwijsinstellingen als ROC van Twente en Saxion en een theatergroep als Barst bijdraagt aan het programma. Barst verzorgt de aftrap van het programma op 9 maart met de première van de film 'Er hoeft er maar één te beginnen'.
Gerelateerd
