Wel openbaar, maar lang niet alles op tafel: doet het 'vrije denken' over bezuinigingen in Enschede er toe?
Doet het ertoe dat Enschedese raadsleden vorige week uiteindelijk niet achter gesloten deuren hun denkrichtingen voor de miljoenenbezuinigingen hebben gedeeld? Voor de opbrengst van de vergadering niet, want veel concrete scenario's bleven uit en een deel van de fracties hield de kaarten juist vanwege het openbare karakter van de bijeenkomst strak tegen de borst. Toch legt het 'open' gesprek meer bloot dan normaal aan de oppervlakte te zien was geweest.
Het heeft heel wat voeten in aarde gehad. Een deel van de Enschedese raadsfracties (BBE, VVD, PvdA, ChristenUnie, CDA en Volt) wilde vorige week dinsdag 'vrijuit' over ingrijpende bezuinigingen denken, maar kon daarbij geen pottenkijkers gebruiken. Inwoners en instellingen zouden weleens onrustig kunnen worden als er bijvoorbeeld openlijk over het voortbestaan van een subsidie gespeculeerd zou worden. Een onverwachte meerderheid van fracties besloot op het laatste moment om de discussie tóch in openbaarheid te voeren. En daarmee veranderde de hele opzet van de besloten bijeenkomst.
Niet genoeg
Het moet gezegd: fractieleider Barry Overink van Burgerbelangen was vorige week één van de weinige politici die een lange lijst met concrete bezuinigingsopties opsomde. En daarbij schuwde hij ook geen impopulaire maatregelen. Het terugbrengen van de inkomensgrens voor bijdragen vanuit het armoedebeleid naar 100 of 110 procent van het sociaal minimum (nu 120 procent) zal bijvoorbeeld niet met gejuich worden ontvangen. Evenmin het instellen van een zogeheten vermakelijkhedenretributie, een extra belasting voor organisatoren van evenementen die al eerder in Enschede is geopperd.
Zijn latere kritiek op - in dit geval - EnschedeAnders over het gebrek aan concrete ideeën voor 'de grote klappen' snijdt in die zin ook wel hout. Hetzelfde zou gezegd kunnen worden voor CDA, PVV, ChristenUnie, Volt, Groep van Ek/Woltjer en Groep Schouten: de in openbaarheid concreet aangedragen of gesteunde bezuinigingsopties vanuit deze fracties zijn beperkt in aantal en/of financiële omvang.
Ja, de door PVV genoemde kaasschaafmethode (evenredig bezuinigen over de hele linie) is een optie, maar met een totale omvang van bijna 30 miljoen zijn de gevolgen daarvan niet goed in te schatten en kunnen deze enorm zijn. En ook het door Groep Schouten genoemde alternatief om desnoods de spaarpot uit te putten en rode cijfers te schrijven is zeker mogelijk, maar daarmee zal de gemeente onder toezicht van provincie of Rijk komen en ook het laatste beetje overgebleven financiële autonomie verliezen.
Niet alles ligt op tafel
Des te pijnlijker is het dat - verrast door het besluit tot openbaar vergaderen - meerdere partijen niet al hun kaarten op tafel leggen. Barry Overink (BBE), Rachel Denneboom (VVD) en Erik Kemp (Volt) spraken dat in ieder geval openlijk uit. Hadassa Meijer (ChristenUnie) gaf zelfs aan dat zij uit haar inbreng 'driekwart heeft geschrapt', omdat het gesprek niet achter gesloten deuren plaatshad.
Dat roept vragen op. Als deze commissievergadering hét moment was om het college nog denkrichtingen voor de bezuinigingen mee te geven en men maakt daar omwille van het 'voorkomen van onrust' geen gebruik van... hoe komen die denkrichtingen dan alsnog bij het college van B&W terecht? In ieder geval dus niet via openbare en controleerbare kanalen. Zo wordt niet eens moeite gedaan om het beeld van 'achterkamertjes' te voorkomen. En wat zegt dat over al die andere 'gevoelige' onderwerpen die op de politieke agenda voorbij komen? Worden die dan wel in volledige openheid besproken?
Het besluit om openbaar te vergaderen legt daarmee, wellicht onbewust, de twee verschillende werelden in de Enschedese politiek bloot. Een deel van de fracties durft niet in volledige transparantie verantwoording af te leggen voor haar politieke denkrichtingen. Een ander deel wacht vooral af waar het college mee komt, om daar vervolgens (getuige de eerste inbreng zonder al te veel concrete of haalbare alternatieven) tegen te ageren. Terwijl júíst de gemeenteraad het hoogste bestuursorgaan van de gemeente is en als zodanig zou moeten acteren.
'Wij zijn nu in de lead'
Al met al leveren alle in openbaarheid aangedragen bezuinigingsrichtingen en lastenverzwaringen misschien nog geen 15 miljoen euro op. In ieder geval lang niet genoeg voor het door het college gepresenteerde plaatje van 30 miljoen.
Mede daardoor lijkt er in werkelijkheid voor de gemeenteraad slechts een bijrol weggelegd. Een paar ton hier of en daar. Of het inkleuren van bezuinigingsrichtingen, maar wel binnen de lijnen van de ambtelijk uitgeprinte kleurplaat. De grote lijnen moeten immers al begin juni zijn voorbereid, dus zijn de echte grote keuzes al gemaakt. In meerdere geheime sessies zijn raadsleden ingelicht over het verloop van dat proces.
Het artikel gaat verder onder de video
Dat idee wordt aangewakkerd door een bijeenkomst voor ambtenaren, die al in december in de burgerzaal van het stadhuis plaatshad. De beelden van die besloten bijeenkomst zijn in handen gekomen van 1Twente. Te zien is hoe gemeentesecretaris Jan Willem Kradolfer ambtenaren toespreekt voor de opdracht die hen te wachten staat: een lijst met zoveel mogelijk ingrijpende maar 'verantwoorde' bezuinigingen voorleggen.
"We hebben ook bij het college aangegeven dat wij nu in de lead zijn", zegt Kradolfer in december. Dat wil zeggen: de ambtenaren. Zij dragen een lijst met mogelijke denklijnen voor die miljoenen kunnen opleveren. "Het college schrikt zich straks kapot van die lijst en zal vragen: 'is dit allemaal waar?'. Ja." De gemeentesecretaris zegt vervolgens dat B&W dan 'het lef moeten hebben' om de bezuinigingen uit te kiezen die aan de raad worden voorgedragen. Raadsleden mogen er dan nog over stemmen en hier en daar wat wijzigingen aanbrengen.
Deze suggesties kwamen voorbij
Burgerbelangen Enschede wil in ieder geval niet bezuinigen op projecten die via cofinanciering deels door het Rijk of de provincie worden bekostigd, zoals Het Warenhuis. Wel ziet de grootste partij opties op gebied van armoedebeleid (verlagen van inkomensdrempel), het terugnemen van Onderhoud Enschede, duurzaamheid, ambtelijke organisatie, stoppen met tijdelijke contracten, het niet uitvoeren van sommige wettelijke taken en het verhogen van toeristenbelasting, precario en invoering vermakelijkhedenretributie.
Voor de VVD is een bezuiniging op eigen organisatie onvermijdelijk. Onder meer door te stoppen met pilots en visie op visie te schrijven. Ook worden er mogelijkheden gezien bij de collectieve ziektekostenverzekering voor minima, bijzondere bijstand voor woninginrichting, subsidies voor 'vangnetorganisaties', een strengere kilometergrens voor leerlingenvervoer en het budget voor kansengelijkheid. Een 'no go' is het verhogen van de ozb en parkeertarieven, net als het verlagen van investeringen in stadsontwikkeling, cultuur en toerisme.
De inbreng van de PvdA en GroenLinks ligt grotendeels op dezelfde lijn. Beide willen niet bezuinigen op preventie gezondheidszorg, bestaanszekerheid, schuldhulp, menselijke maat, cultuur en sport. Het verhogen van toeristenbelasting en ozb is bespreekbaar, net als bezuinigen op de eigen organisatie en de ontwikkeling van het vliegveld. GroenLinks noemt ook nog beperken van onderhoud en maaibeleid tot een minimum en bezuinigen op citymarketing.
Ook D66 draagt een aantal concrete bezuinigingsopties aan. Cultuur valt daar in ieder geval niet onder, net zoals bezuinigen op jeugd, ontwikkeling van de stad en biodiversiteit geen opties zijn. Wel ziet D66 mogelijkheden bij de arbeidsmarktaanpak ('Wat levert het echt op?'), bij de eigen organisatie, bij citymarketing en bij budgetten voor openbare verlichting en zoutstrooien. Het verhogen van toeristenbelastingen en parkeertarieven is een optie, net als een ozb-verhoging. Dat laatste wel ter compensatie voor het afschaffen van hondenbelasting.
Het CDA sluit zich aan bij andere ideeën, zonder deze concreet te benoemen. Daarnaast wordt het teruggeven van taken aan het Rijk apart genoemd. Net als het zo snel mogelijk gronden beschikbaar stellen voor koopwoningen (in het duurdere segment), omdat dat extra ozb oplevert. Parkeertarieven en toeristenbelasting verhogen is bespreekbaar. Het 'beknibbelen' op budgetten die belangrijk zijn voor 'het gezin' echter niet.
Enschede moet volgens ChristenUnie vooral een sociale stad blijven. Toch is een aanpak voor 'de 100 duurste gezinnen' (hoe kan je efficiënter helpen bij multiproblematiek) voor de partij belangrijk. Door klachtenafhandeling te centreren en externe bewindvoering meer bij de Stadsbank onder te brengen kan er volgens de partij ook bespaard worden.
Volt vindt dat de gemeente harder moet ingaan tegen het Rijk en wil niet bezuinigen op kansengelijkheid, armoedebeleid, preventie, cultuur, sport, sociale cohesie, duurzaamheid en samenwerking over de landgrenzen. Waarop wel vindt de partij lastig. Parkeertarieven en ozb-verhoging worden als bespreekbare opties genoemd.
De kaasschaafmethode - over de hele linie evenredig bezuinigen - is de belangrijkste troef van de PVV. Net als bezuinigen op eigen organisatie en op cultuur. De Partij voor de Dieren wil niet bezuinigen op dierenwelzijn, duurzaamheid, biodiversiteit en cultuur. En juist wel op het economische beleid, het fysieke domein (zoals woningbouw), het vliegveld, citymarketing.
EnschedeAnders noemt de eigen organisatie, externe inhuur, topsportlocatie, actief grondbeleid en de Technology Base als bezuinigingsopties. Groep Van Ek/Woltjer denkt dat er bezuinigd kan worden door de speeltuinen bij Sportaal of Alifa onder te brengen en wil bezuinigen op de ambtelijke organisatie. Ten slotte vindt Groep Schouten dat als statement naar het Rijk niet de gehele bezuiniging ingevuld zou moeten worden en dat - als het dan toch moet - het resterende deel zou moeten wegkomen bij 'de mensen die ook meer te besteden hebben'.
gerelateerd
Download onze app
