Arts in Health: kunst en cultuur als brandstof voor zorg en welzijn in Enschede

Zorg en welzijn moeten op de schop. Vergrijzing en personeelstekorten nopen tot een grondige herziening van de financiering en praktische uitvoering van die sectoren. Kunst en cultuur kunnen daarin een belangrijke rol spelen, zo stelt een indrukwekkende rij wetenschappers, beleids-, opinie- en cultuurmakers en bestuurders in het white-paper dat de basis is voor ‘Arts in Health’.

Blijvende en stadsbrede samenwerking

In Enschede trekt Kylie Bollegraf, verbonden aan Kunstenschool Kaliber, de nationale Arts-in-Health-kar. Enschedese zorg-, welzijns- en cultuurpartijen hebben al enige tijd aan elkaar gesnuffeld en mogelijkheden verkend, een ‘Art Impact Day’ in november was de aftrap voor concretere stappen.

In de komende drie jaar moet er een stadsbrede en blijvende samenwerking zijn ontstaan. Als onderdeel van allerlei maatregelen om zorg en welzijn voor inwoners van de stad op peil en betaalbaar te houden.

Theaterproductie in De Posten

Er is al proefgedraaid met de Enschedese uitwerking van dit landelijke programma. Bollegraf noemt als voorbeeld een theaterproductie met bewoners van zorgcentrum De Posten, in de Wesselerbrink. Een serieus script met een Twents verhaal, een regisseur en theaterdocent, lessen, repetities en een uitvoering. En bewoners die wekenlang met elkaar bezig zijn, teksten en liedjes oefenen en elkaar scherp houden. Je wilt geen figuur slaan, straks.

“Bewoners die lopen te zingen op de gang, hoe gaaf is dat?” Vertelt Bollegraf in 1Twente Vandaag. En daar blijft het niet bij: volgens de projectleider blijven die bewoners ook na de voorstelling elkaar opzoeken. Er zijn plannen in de maak voor een volgende voorstelling.

Het is overigens zeker niet de eerste keer dat de Posten cultuur inzette als manier om het welzijn van bewoners te bevorderen.

Cliniclownen is vakwerk

Het is niet moeilijk om je voor te stellen dat de impact van een dergelijk project behoorlijk is. Voor het welzijn van deelnemers - in dit geval bewoners van een zorgcentrum voor ouderen -, maar ook voor het zorgpersoneel. Je wast er vermoedelijk geen bewoner minder om, maar het maakt uit of die terneergeslagen en eenzaam is of liedjes zingt.

Nog een voorbeeld van de impact van cultuur op welzijn en zorg zijn de Cliniclowns. Even een middag van vrolijkheid op een afdeling met ernstig zieke kinderen. Maar daar hoort een kanttekening bij: goed clownswerk is vakwerk. Je brengt niet zomaar een lach op een dergelijke afdeling, daar is een professional voor nodig.

Wat kunst is versus wat kunst doet (en het appèl om breder te financieren)

Als je dat white-paper leest, is dat precies waar ‘Arts in Health’ op aanstuurt: de verbinding tussen de professionele wereld van kunst en cultuur met die van zorg en welzijn. En Nederland loopt flink achter, als je de opstellers van dat stuk mag geloven. In andere landen is het al decennialang ‘een gevestigd veld’, in Nederland blijft het tot op heden bij zo nu en dan een sympathiek project.

Dat geldt niet alleen voor de uitvoering, maar ook voor de financiering. ‘Arts in Health’ doet dan ook een expliciet beroep op overheden - lokaal en landelijk - om breder te kijken naar de financiering van kunst en cultuur. De huidige financiering is gebaseerd op wat kunst is, maar er is een omslag nodig in wat kunst doet, stellen zij. Met een verwijzing naar uitputtend wetenschappelijk onderzoek waaruit blijkt dat kunst en cultuur cruciaal zijn voor welzijn.

Simpel gezegd: wat de opstellers van het document betreft zou het voor de hand liggen om ook te kijken naar budgetten voor zorg en welzijn voor de financiering van kunst en cultuur.

Start in de zuidwijken

Daarmee moet ‘kunst in gezondheid’ een stevige en vanzelfsprekende bedding krijgen in het overheidsbeleid rond zorg en welzijn, voorbij het incidenteel mogelijk maken van projecten zoals die theaterproductie in De Posten. Of dat gaat landen in Enschede moet in de komende jaren gaan blijken. Er zijn beleidsmakers en bestuurders die het snappen, zegt Bollegraf. Maar er zijn er ook voor wie dat niet geldt. Daarbij stevenen alle Nederlandse gemeenten af op fikse bezuinigingen, die met name ook zorg en welzijn raken.

‘Arts in Health’ mikt in Enschede de komende periode op de zuidwijken, waar ook De Posten gevestigd is. Behalve dat zorgcentrum doen ook Aveleijn en welzijnsorganisatie Inclusio mee. Daarmee bereikt het initiatief een nog veel bredere groep inwoners: “Jongeren, dak- en thuislozen, ouderen, vluchtelingen”, somt Bollegraf op. “Het hele pakket.”