Nieuwkomer in gemeentepolitiek Solidair Oldenzaal: ‘Wij zijn er niet om de sfeer te verpesten’
Het was even wennen toen eind maart 2022 nieuwkomer Solidair Oldenzaal met twee zetels in de gemeenteraad van Oldenzaal kwam. Voor de kersverse raadsleden Rutger Bouwman en Ruby Berger, die geen enkele politieke ervaring hadden. Maar ook voor het college en de overige raadsfracties. Omdat de nieuwkomers zich – bewust, of door een gebrek aan ervaring – weinig gelegen lieten liggen aan de geschreven en ongeschreven ‘wetten’ van de lokale gemeentepolitiek. Hoogste tijd om, net over de helft van de eerste ambtstermijn van 4 jaar, een tussenbalans op te maken. Met fractievoorzitter Rutger Bouwman en bestuurslid Grety Al Bazi.
Niemand had politieke ambities
Hoe is Solidair Oldenzaal ontstaan?
Grety: “Er gebeurde heel veel in die tijd. Moeders die niet gevaccineerd waren mochten hun kinderen niet omkleden in het zwembad. Ik kom uit Irak, ben gevlucht voor een dictatuur. Als ik dan zie hoe gemakkelijk in Nederland een avondklok wordt ingesteld, dan schrik ik daar van. Er werd ook gemorreld aan andere rechten, zoals je lichamelijke integriteit. Op een gegeven moment appte ik met een vriendin met de vraag: is er niemand in de politiek die hier iets mee wil doen? Binnenkort zijn er verkiezingen en dit geluid moet echt gehoord worden. Toen verwees ze me naar Rutger, die met hetzelfde worstelde. En zo kwamen Herman Kemna en Ruby Berger er ook bij.”
Rutger: “Als wij ons geen zorgen hadden gemaakt, dan hadden wij nooit een politieke partij opgericht. Ik had ook absoluut geen ambitie om de politiek in te gaan. Het was meer: Je vindt wat en je wilt wat en niemand pakt de handschoen op, dus dan doe ik het wel.”
Grety: “Niemand van ons had politieke ambities. Ik heb politicologie gestudeerd, maar wilde er niets van weten om politiek actief te worden. Maar wij vonden dat het op een gegeven moment wel tijd werd voor een kritischer geluid.
Kritisch geluid in corona-tijd
Vanuit het niets denderde Solidair Oldenzaal tot verrassing van velen bij de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2022 – midden in de coronacrisis - de Oldenzaalse politieke arena binnen. Met twee (zelfs bijna drie) zetels. Pas drie maanden voor die verkiezingen vonden een aantal gelijkgestemden elkaar om middels een politieke partij een kritisch geluid te laten horen tegen overheidsmaatregelen als een lockdown en vaccinatieplicht: gemeenteambtenaar Rutger Bouwman, de bekende ondernemer Herman Kemna, Grety Al Bazi en Ruby Berger. Al gauw kreeg Solidair Oldenzaal het stempel ‘coronapartij’ opgedrukt. Dat had er onder meer mee te maken, dat Ruby Berger als ‘zwembadmoeder’ in het nieuws kwam, omdat haar door de beveiliging de toegang tot zwembad Vondersweijde werd geweigerd, toen ze haar kind wilde helpen met omkleden. Maar ook een uitspraak van Herman Kemna in een kranteninterview dat hij zich meer verwant voelde met Viruswaarheid-voorman Willem Engel dan RIVM-baas Jaap van Dissel droeg bij aan dat imago. Daarenboven werd Solidair Oldenzaal gelinkt aan Forum voor Democratie. Niet zo verwonderlijk, omdat de nummer drie op de lijst van SO ook voor die partij op de lijst stond bij de gemeenteraadsverkiezingen in Hengelo.
Neergezet als schreeuwpartij
Speelt het stempel coronapartij en anti-asielzoekerspartij jullie nog altijd parten?
Grety:”Het probleem is dat ons geluid geassocieerd wordt met bepaalde landelijke politieke partijen, zoals Forum voor Democratie. Toen wij in de raad kwamen, werden we neergezet als een schreeuwpartij. Maar wij stonden wel heel dicht bij de mensen die kritisch waren. Dat waren hele intelligente, betrokken burgers, die elke dag het nieuws lazen. Die wisten wat er speelde, waren op de hoogte wat hun rechten waren. Hoewel mijn kinderen toen nog niet op zwemles zaten, heb ik me in de coronatijd persoonlijk wel druk gemaakt om moeders die hun kinderen niet konden omkleden bij de zwemles. Ik ben ook helemaal niet tegen vaccineren, maar ik heb er wel op gewezen dat dat de gemeente het anders had kunnen aanpakken om de sociale uitsluiting van mensen, die om welke reden dan ook het vaccin niet konden of wilden nemen, te voorkomen.
Jullie kwamen zonder politieke ervaring met z’n tweeën in de raad.
Rutger: “Ik heb wel ervaring met het gemeentelijk apparaat. Heb bij verschillende gemeenten gewerkt, ook bij de gemeente Oldenzaal. Dus ik wist wel ongeveer hoe de hazen lopen. Ik was altijd wel politiek geëngageerd en ik vond dit een mooie manier om dingen te veranderen.”
Hoe is het raadswerk tot nu toe bevallen?
Rutger: “Enerzijds hartstikke goed. Wij kunnen ons geluid laten horen. Dat was ook onze doelstelling. Anderzijds valt het soms tegen dat er weinig echt over de inhoud wordt gepraat. Als wij iets inbrengen dan blijft het vaak stil vanuit de raad, dan wordt er niet echt kleur bekend.”
Grety: “Soms is het wel ontmoedigend. Daar hebben we ook wel gesprekken over gehad, als bestuur met Rutger en Ruby er bij. We doen heel hard ons best, maar het is nog niet echt zichtbaar. Als we dan terugkijken wat we echt hebben kunnen realiseren, is dat wel teleurstellend.”
Heeft dat ook met de verhoudingen te maken; een heel grote WG-fractie en een redelijk grote VVD en CDA?
Rutger: “Je hebt eigenlijk een coalitie van 17 zetels en een oppositie van 6. Je merkt wel dat de gelederen gesloten worden wanneer het wat gevoeliger wordt. Dat vind jammer. In het duidingsdebat na de verkiezingen hebben we ook aangegeven dat we dat blok van 17 te groot vinden. Dus, dat er weinig oppositie is in de raad. Dat zou wel wat meer en kritischer mogen en dat proberen wij te doen.”
De WG, al jarenlang de grootste partij in Oldenzaal, pretendeert ook heel dicht bij de burgers te staan. Zij vertegenwoordigen dus een groot deel van de inwoners, maar er is daarnaast kennelijk een groep inwoners, die daar niet bij hoort.
Rutger (lachend): “Als je het puur statistisch bekijkt, zijn er meer mensen in Oldenzaal die niet bij de WG horen, dan wel.”
Grety: “Ik denk dat de WG de groei te danken heeft aan de scepsis richting de landelijke politiek. Dat hoeft niet per se te betekenen dat die partij dicht bij de inwoners staat. Ik weet wel dat ze heel erg geschrokken waren toen wij met twee zetels de raad kwamen. Toen dacht ik: jullie zijn niet goed op de hoogte van de kritische geluiden in de samenleving.”
Hebben jullie medestanders in de raad?
Rutger: “Op het proces hebben we wel wat bondgenoten, maar op de inhoud vaak niet. Als het gaat om de werking van de democratie hebben we D66 vaak mee. De PvdA ook wel soms, als het bijvoorbeeld gaat om wonen. Met Groen Links wisselt het nogal, maar ook van de VVD krijgen we vaak wel steun.”
Raadplegend referendum
Een van jullie speerpunten is een raadplegend referendum.
Rutger: “Wij vinden het belangrijk om de inwoners te consulteren over wat zij belangrijk vinden.”
Grety: “Ook om de lokale politiek weer een klein beetje lokaler te maken. De inwoners hebben het idee dat er steeds meer van bovenaf wordt bepaald. Door zo’n raadplegend referendum kun je inwoners wat meer het gevoel teruggeven: jullie hebben ook iets te zeggen, we luisteren naar jullie. Uiteindelijk zitten wij hier voor de lokale inwoners. In een tijd waarin er veel spanning is, ook in de politiek, is het heel belangrijk om te luisteren.”
‘Oldenzaal Oldenzaal laten’
Rutger: “Welke speelruimte hebben we nog lokaal? We krijgen al zoveel over ons heen, vanuit Brussel, vanuit Den Haag, vanuit Zwolle. Daar proberen we ons ook op te profileren. Laten we asjeblieft Oldenzaal Oldenzaal laten. Vraag nou gewoon aan de Oldenzalers wat ze belangrijk vinden. Dat kan over het behoud van het zwembad gaan, maar ook over iets simpels als het aantal diftar-bakken. Ik heb wel eens het idee dat men bang is voor de reacties van inwoners.
Participatie betekent niet dat je alles moet overnemen wat inwoners zeggen. Maar je mag best wel een rode draad uit de mening van Oldenzalers halen en daar dan iets mee doen in je beleid.”
Rutger noemt de gang van zaken rond kinderboerderij De Höfte als voorbeeld dat de ‘stem van het volk’ onvoldoende doorklinkt in de gemeenteraad. Volgens hem spraken zich rond de 4000 Oldenzalers uit voor meer financiële steun van de gemeente. “Dat gebeurde niet. Als wij ons, met steun van de PvdA, daar niet voor hadden uitgesproken, was er helemaal niemand geweest die de mening van de inwoners had vertegenwoordigd. Maar met de stemverhouding 19 tegen en 4 voor klopt het verhoudingsgewijs nog altijd totaal niet.”
Inwoners platform bieden
Jullie krijgen in de raad de handen nog niet echt op elkaar voor een referendum.
Rutger: “Onlangs hadden we een voorstel voor een raadpleging over wat Oldenzalers belangrijk vinden bij de opvang en integratie van statushouders. Dit, in navolging van succesvolle raadpleging in Eindhoven. Heel vaak hoor je dan ook: jullie willen dit omdat jullie tegen asielzoekers zijn. Maar, dat zijn we niet. We hadden net zo goed een raadpleging kunnen houden over de toekomst van het zwembad. Het gaat er om dat je de inwoners een platform biedt, zodat ze zich ergens over over kunnen uitspreken.”
Grety: “Misschien zitten daar dan wel hele goeie ideeën tussen.”
Lees verder onder de afbeelding.
Jullie zijn wel heel kritisch als het om de opvang van asielzoekers gaat.
Grety: “Wij worden vaak neergezet als de partij die tegen de opvang van asielzoekers is, maar dat is absoluut niet waar. Wij zijn niet kritisch op lokale opvang. In Oldenzaal zitten we in het laatste stukje van de keten. Komen ze in De Kroon of gaan ze naar camping Jambor? Asielzoekers, die een status hebben, zijn van harte welkom. Als je een asielstatus hebt, zoals ik die zelf ook heb gekregen, dan ben je Nederlander geworden. Dan mag je hier blijven, maar je moet dan wel inburgeren.
Wij zijn nog met open armen ontvangen, maar ik zie dat nu niet meer gebeuren. Nederlanders zijn wat meer gesloten geworden, wat banger voor vreemdelingen. Er is frictie en polarisatie. Dat komt door besluiten die in de politiek worden doorgevoerd. Daar ben ik heel kritisch op. Maar, dat ik kritisch ben op het proces maakt mij nog geen racist. Ik heb het beste voor met asielzoekers. Misschien nog wel meer dan de mensen die zeggen: Kom allemaal maar hier. Laat ze maar op die bootjes komen, heel veel geld betalen aan smokkelaars en vervolgens door heel Europa zwerven.”
‘Ik heb gezien wat er gebeurt aan de Europese grenzen’
Dat Solidair Oldenzaal zich in de gemeenteraad vaak kritisch opstelt over de opvang van asielzoekers, komt niet uit de lucht vallen. Bestuurslid Grety Al Bazi is geboren in Bagdad. In 1994 vluchtte ze met haar ouders, die tot een christelijke minderheid behoorden in Irak, naar Nederland. Ze studeerde politicologie. Ze is docent Arabisch en Maatschappijleer en Maatschappijwetenschappen. Als tolk werkte ze jarenlang voor de IND en Frontex. In die hoedanigheid maakte ze de gevolgen van de asielinstroom aan de buitengrenzen van Europa van heel dichtbij mee.
“Ik heb gezien wat er gebeurt aan de Europese grenzen. In Griekenland kwamen vooral veel Syrische vluchtelingen aan, maar in Italië waren het vooral economische migranten uit Afrika, die uiteindelijk weer terug moeten. Ik weet ook dat er nu nog 90.000 dossiers onbehandeld liggen bij de IND. We hebben dus een achterstand.” Daarom moet er volgens Grety kritisch worden gekeken naar de oorzaken van asielinstroom. “We moeten wel kijken naar: waar komen ze vandaan, hoe is dat internationaal geregeld, waarom vluchten mensen? Waarom bemoeien wij ons met oorlogen in het Midden-Oosten? Waarom leveren wij wapens aan partijen daar, waardoor er nog meer vluchtelingen naar hier komen?”
Wrijving, botsingen, frustratie
Wat betekent het uitdragen van jullie uitgangspunten over bijvoorbeeld de werking van de democratie en transparantie in de politiek in de praktijk? Lopen jullie in de gemeenteraad tegen een muur op?
Rutger: “We lopen eigenlijk tegen een cultuur op, die er al jarenlang is in de Oldenzaalse politiek. Als je dan een ander geluid laat horen en scherp bent op andere dingen, dan krijg je wrijving, botsingen, frustratie. Het mag ook best een beetje schuren. Maar wij vinden de werking van de democratie heel belangrijk. Als wij een toezegging krijgen van de wethouder dat bepaalde stukken naar de raad komen en die komen niet, ja, dan kom ik in opstand.”
Past dat ook niet een beetje in de cultuur van de Oldenzaalse politiek? Laten we het vooral een beetje leuk en gezellig houden met elkaar? Oldenzaal is nu ook uitgeroepen tot leukste gemeente van Nederland.
Grety: “Als we de leukste willen blijven, moeten we juist kritisch zijn.”
Rutger: “De cultuur in Oldenzaal, ook in de politiek, is: laten we de sfeer goed houden. Kijk, wij zijn er niet om de sfeer te verpesten. Dat absoluut niet. Wij zitten er niet om de boel te ontregelen. Maar wij willen wel echt kritisch zijn.”
Ziel uit onze partij
Denk je dat het effectief is, om op deze manier politiek te bedrijven?
Rutger: “Een cultuurverandering bereik je niet in 2 jaar Dat gaat heel langzaam, stapje voor stapje. Daar heb je minimaal 10, 15 jaar voor nodig. Na twee jaar merk ik nu wel, dat wanneer je duidelijk uitlegt waarom je iets doet, dan snappen ze je wel. Het kan natuurlijk ook liggen aan de manier waarop wij het brengen. Daar reflecteren wij ook wel op. Wij kunnen onze stijl wel veranderen, maar dan haal je ook een beetje de ziel uit onze partij. Ik hou altijd drie pijlers voor ogen: ik moet het college kunnen controleren, ik moet kaders kunnen stellen en ik moet het college kunnen aanmoedigen op het moment dat ze het goed doen.”
Is het te doen met een tweemansfractie?
Rutger: “Het is zwaar. Je moet heel veel stukken lezen, heel veel voorbereiden. In het begin wilden we alles aanpakken, maar inmiddels zijn we wat selectiever. We profileren ons nu op bepaalde dossiers, zoals wonen. Dat vinden we heel belangrijk. Maar het belangrijkste thema voor ons blijft toch: De basis op orde.”
En wat is dan die basis?
Rutger: “De werking van de democratie. Er is iets in geslopen van: zo gaat het nu eenmaal. En dan denk ik: Zo heeft Thorbecke het niet bedoeld. Neem nou de fractiediscipline. Je staat wel op een lijst, maar je word als raadslid op persoonlijke titel gekozen. In Oldenzaal zijn er 23 mensen in de gemeenteraad gekozen. Daar wordt een bestuur uit gevormd en de overgebleven raadsleden zitten in fracties en die stemmen bijna altijd zoals ze met elkaar hebben afgesproken. Dat kan eigenlijk helemaal niet. Want je bent als individu gekozen, niet als partij. Door de fractiediscipline kun je niet echt de mening van het volk vertegenwoordigen.”
Lees verder onder de afbeelding.
Applaus voor voorstel flexwoningen
Rutger: “Vorig jaar juni hebben we een initiatiefvoorstel ingediend voor 50 flexwoningen in Oldenzaal om snel iets te kunnen doen aan de woningnood. Dat is unaniem aangenomen. Zelfs met applaus. Maar er gebeurt niets mee.”
Hoe komt dat dan?
Rutger: “In oktober vorig jaar werden door het college drie locaties voor flexwoningen in een openbare raadsinfobrief naar de raad gestuurd. Ja, als je zoiets doet zonder omwonenden te informeren, dan komt natuurlijk meteen iedereen in de buurt in opstand. Dan wordt zo’n voorstel meteen van tafel geveegd omdat het college zegt: kijk eens hoeveel mensen er tegen zijn.”
Communicatiefouten geen incident
Communicatie van de gemeente naar de inwoners toe, is de laatste tijd vaker een issue.
Rutger: “Vanaf september vorig jaar hebben we nu al drie keer gezien dat het fout ging: bij de locaties voor de flexwoningen, de Dr. Kuyperstraat en nu weer bij het bestemmingsplan rond de Drieënheidkerk. Dan denk ik: één keer is een incident, twee keer is toeval en drie keer dan is er sprake van een patroon.”
Grety: “De fouten die de gemeente maakt op het gebied van communicatie hebben er mee te maken, dat ze niet op de hoogte zijn van wat er speelt in de samenleving.”
Rutger: “Nu is het zo, wanneer je als inwoner aan de bel trekt, dan pas wordt er naar je geluisterd. Dan word je met koffie ontvangen. Wij zeggen: Ga als gemeentebestuur vooraf even bij de inwoners op de koffie. Als je aan de voorkant investeert, heb je daar uiteindelijk profijt van.”
Reputatie op het spel
Grety: “Wij zetten met Solidair Oldenzaal echt onze reputatie op het spel. Wij zitten er niet om carrière te maken in de politiek. Wij zitten er voor de inwoners die zich niet gehoord of gezien voelen. De democratie staat op het spel en daar moet iets aan gedaan worden.”
Rutger: “Ik ondervind als raadslid eerder reputatieschade dan dat het me goed doet.”
Grety: “Door het slechte imago van de politiek wordt het ook steeds lastiger om mensen er bij te betrekken.”
Rutger: “Als ik mensen spreek, die wel eens een raadsvergadering hebben meegemaakt, dan hoor ik vaak terug dat mensen moeite hebben met de vergaderstructuur en de lange vergaderingen. Het ontmoedigt mensen ook om de politiek in te gaan vanwege het minimale resultaat dat je kunt boeken en het grote afbreukrisico.”
Grety: “Kijkend naar de toekomst maken we ons ook wel zorgen. Net als andere partijen zien we dat er niet veel animo is om politiek actief te worden. Wij hebben echt mensen nodig die onze fractie komen ondersteunen, of op onze lijst willen voor de volgende verkiezingen.”
Maar jullie blijven toch de lijn, die je hebt ingezet, voortzetten?
Rutger: “Zeker. We kunnen niet anders! Wij zijn van de lange adem.”
