Niet alle fracties in Enschede leggen zich neer bij extra windturbines: 'Desnoods naar de hoogste rechter'

Duurzaamheidswethouder Niels van den Berg (BBE) voelt zich door zijn collega-bestuurders in het provinciehuis 'voor joker gezet', stelde hij onlangs in een gesprek met 1Twente. De reden is dat de gemeenteraad in meerderheid heeft besloten om twee of drie windturbines ten zuiden van Usselo mogelijk te maken, mits dit mogelijk is als de nieuwe landelijke afstandsnormen definitief zijn. Dat wordt wel medio 2025. De provincie Overijssel wil daar niet op wachten en wil vast aan de slag met windenergie én de energiedoelen die aardig uit zicht beginnen te raken.

'Lak aan inwoners'

Dat betekent voor Enschede waarschijnlijk dus meer windturbines. En in dat geval ook op locaties waarvan eerder (door de gemeenteraad) is gezegd dat deze worden ontzien. Zoals de buurtschap Broekheurne - waar op een steenworp afstand ook door de gemeente Haaksbergen windturbines worden ontwikkeld. Terwijl daar juist na een zorgvuldig proces, waarin ook de provincie een partij was, met omwonenden is afgesproken dat in plaats van windturbines een zonnepark en een mestvergister worden ontwikkeld.

Wethouder Van den Berg stelde op hoge poten een zienswijze op, waarin hij de houding van het provinciebestuur laakt. Voor de raadsfracties was er maandag de gelegenheid om nog iets van die zienswijze te vinden voordat hij richting Zwolle gaat. Valerie Schrauwen (BBE) ging er met gestrekt been in. De provincie laat volgens haar zien 'lak te hebben' aan inwoners en de gemeente als 'autonome overheid'. Ze steunt de wethouder. "Blijkbaar was het een illusie om te denken dat we samenwerkten."

Gesprek met Commissaris van de Koning

Burgerbelangen wil aankomende maandag in de raadsvergadering via een motie afdwingen dat burgemeester Roelof Bleker (als hoeder van 'goed bestuur') over de handelswijze van de provincie in gesprek gaat met Commissaris van de Koning Andries Heidema. En als dat zonder resultaat blijft? "Wat ons betreft gaan we tot het uiterste procederen, tot aan de Hoge Raad", aldus Valerie Schrauwen.

Of die rechtsgang zin heeft valt nog te bezien. Volgens de Elektriciteitswet [art. 9e] is de provincie immers het overheidsorgaan dat gaat over de ontwikkeling van meerdere turbines. En dat was bij aanvang van de RES-afspraken bekend. Het wordt ook afwachten of de motie van BBE voldoende stemmen krijgt. Er klinkt weliswaar steun voor de oproep, maar de SP twijfelt bijvoorbeeld of het de burgemeester zou moeten zijn die met deze opdracht op pad wordt gestuurd.

Zelfreflectie en regie pakken

Andere partijen zijn in meer of mindere mate tegen het grote verzet. Ook coalitiepartij PvdA. Fractieleider Yara Hümmels vindt de werkwijze van het provinciebestuur niet netjes, maar mist de 'zelfreflectie' binnen het college van B&W. Enschede loopt immers achter op de doelstellingen die binnen de RES Twente zijn geformuleerd. En dat laatste is precies waarom een deel van de gemeenteraad de gelegenheid aangrijpt om het college op haar verantwoordelijkheden te wijzen.

Volt-raadslid Erik Kemp vindt het onbestaanbaar dat veel van zijn raadscollega's niet snappen dat de 'klimaatontwrichting' inhoudt dat er simpelweg windturbines móéten komen. Volgens Mascha Baas (D66) is de gemeente te laat en moet er regie worden genomen. "Het gaat niet om of je voor of tegen windmolens bent. Die komen er links- of rechtsom toch."

Namens GroenLinks roept Bart Peeters Weem ook op om als gemeente zelf de regie te pakken. "Onze grootste angst is dat we hier straks een windturbine hebben waarin omwonenden niet meedelen." Dat meedelen, door bijvoorbeeld 50 procent lokaal eigendom bij initiatiefnemers te eisen, is overigens juridisch niet afdwingbaar. En dat geldt eigenlijk voor álle afspraken die aan tafel van de Regionale Energiestrategie zijn gemaakt: die zijn niet af te dwingen.

Wat doen tegen 'molendictaat'?

Bij de VVD is er twijfel. Niet over de handelswijze van de provincie, overigens. Die wordt door raadslid Malkis Jajan omschreven als 'molendictaat'. Wel is er twijfel over de te volgen stappen Is de juridische wel het handigst? "Wij willen zo min mogelijk windmolens", aldus Jajan. "Als we het idee hebben dat dat via de rechter kan, dan zullen wij dat overwegen." Maar ook een 'stap vooruit' doen, door een bepaald aantal windturbines aan te bieden onder de voorwaarde dat het daar bij blijft, is dus een optie. Al twijfelt Jajan hoe betrouwbaar zo'n afspraak zou zijn.

Te meer omdat wethouder Van den Berg laat doorschemeren dat er de provincie zou hebben aangegeven dat zij andere initiatieven kan tegenhouden zodra er met Enschede en Haaksbergen is afgesproken dat er in totaal 10 windturbines over beide gemeenten worden geplaatst. Zo niet, dan zouden alle verzoeken voor alle locaties in overweging worden genomen. "Onderhandelen met het pistool op het voorhoofd", noemt Van den Berg dat. Hij twijfelt aan deze uitleg van de provincie en zegt dat dit wordt uitgezocht op de juridische waarde.

Drie partijen - CDA, PVV en FvD - stemden nooit in met de RES-doelen en afspraken. Die zien naar eigen zeggen uitkomen waarvoor zij vooraf gewaarschuwd hadden. Met PVV'er Hidde Heutink voorop. "Dit is jullie eigen domme schuld", sneerde hij naar zijn politieke collega's. "Als jullie vanaf dag één hadden gezegd dat jullie dit niet wilden, hadden we nu dit probleem niet gehad. Onder het motto 'regie houden' hebben jullie je blind gestaard op volstrekt onhaalbare doelstellingen."