Jonge Indo’s geven Indië-herdenking in Enschede kleur: ‘Mensen die de oorlog hebben meegemaakt zijn straks niet meer’
In Nederland worden jaarlijks twee herdenkingen gehouden. Op 4 mei worden slachtoffers van de gehele Tweede Wereldoorlog herdacht, en op 15 augustus worden de slachtoffers van diezelfde oorlog in Nederlands-Indië herdacht. Bij het oudste herdenkingsmonument in Nederland verzamelen zich deze dinsdag honderden mensen om de slachtoffers van het Japanse geweld in Zuidoost-Azië te herdenken tijdens een indrukwekkende ceremonie.
Tijdens de editie van 2023 staat er bij de herdenking een thema centraal: de jeugd. "We willen de jeugd meer aanspreken. De mensen die de oorlog hebben meegemaakt zijn er straks niet meer, vandaar dat we voor de jongeren kiezen," aldus voorzitter van de Stichting Herdenking Gevallenen in Zuid-Oost Azië 1941-1949, André de Lizer.
Op dinsdagochtend in het Blijdenstijnpark in Enschede staat er een vol programma klaar voor de bezoekers. Een vlaggenceremonie, toespraken, gedichten en muziek en als afsluiting de taptoe, een minuut stilte en het Wilhelmus. "We laten jonge sprekers aan het woord. Zij vertegenwoordigen onze toekomst, inclusief deze herdenking," zegt De Lizer.
Op onderzoek naar eigen roots
Eén van de sprekers is de Enschedese Maud van den Esschert, die onderzoek deed naar haar eigen roots. "Ik ben op onderzoek gegaan en merkte dat ik steeds meer mijn eigen oorsprong omarmde. Als geboren Nederlander is het ook lastiger om die te zoeken. Ik heb daar een verhaal over gemaakt en hoop dat iedereen het leuk vindt," aldus Van den Esschert.
Naast de 'spoken word' voordracht van de Enschedese spreken ook Sebastiaan Boot, Ina de Lizer en Loco-commissaris van de Koning en gedeputeerde van de provincie Overijssel Erwin Hoogland. Sebastiaan Boot, zelf ook een jonge Enschedeër, raakt het publiek met zijn speech over zijn herkomst en de strijd die een latere generatie hiermee heeft.
Wouter Muller
De organisatie herdenkt eveneens Wouter Muller. Gedurende de ceremonie zijn verschillende muziekstukken te horen, onder wie die van de in december overleden Wouter Muller. Muller werd in Enschede bekend door onder andere Quasimodo, de ondersteuningsband van Willem Wilmink. De Enschedeër was de zoon van een KNIL-militair, hij kwam als driejarige jongen samen met zijn vader en moeder naar Nederland. Voor zijn ouders en de tienduizenden andere Indische mensen was dat een traumatische gebeurtenis. Losgerukt van hun wortels kwamen ze in een volslagen vreemd land.
Muller behoorde tot de tweede generatie indo en beschreef vooral het leed dat 'zijn' volk in de oorlog is aangedaan. In een uitzending van 1Twente Vandaag omschreef Muller het als volgt: “Onze ouders konden het niet opbrengen om hun verhalen te vertellen. Daarom wil ik het proberen.” Tijdens de ceremonie naast Villa de Bank in Enschede bracht Helen Hilberink het lied ‘Dit moment, dit monument’ ten gehore.
Waarom herdenken we?
Op 15 augustus 1945 eindigde de Tweede Wereldoorlog in Azië. Japan bezette tot die tijd Nederlands-Indië. Miljoenen mensen hebben tijdens de bezetting zwaar geleden als gevolg van honger, dwangarbeid en terreur. Honderdduizenden burgers, onder wie kinderen, belandden in kampen. Honderdduizenden anderen werden buiten de kampen aan hun lot overgelaten. Ten minste 25.000 Nederlanders zijn begraven op erevelden. Veel Indonesische slachtoffers kregen geen speciale begraafplaats. Tijdens de Indië-herdenking wordt stilgestaan bij alle slachtoffers van de oorlog tegen Japan.
Toekomst
De organisatie van de Stichting Herdenking Gevallenen in Zuid-Oost Azië 1941-1949 is vorig jaar begonnen aan een verjongingsproces. Het volledige bestuur werd vernieuwd en André de Lizer werd de nieuwe voorzitter. "Deze functie vul ik speciaal in vanwege mijn familieachtergrond. Zonder mijn herkomst zou ik dit niet op deze manier doen," aldus De Lizer.
Of de herdenking altijd op dezelfde manier zal blijven, is nog allerminst zeker. "Met de nieuwe organisatie hebben we besloten om dit jaar de herdenking hetzelfde te houden, maar in de toekomst kan dat veranderen. Wanneer ik het stokje doorgeef, hoop ik dat de jongeren het overnemen en op hun eigen manier blijft herdenken."
