‘Stille oorlogsheld’ Leendert Overduin verbindt nazaten van slachtoffers, daders en bevrijders
Vijfentwintig scholieren uit Amerika, Duitsland en Nederland ontmoeten elkaar deze week in Enschede en Münster rondom dominee en oorlogsheld Leendert Overduin. Aanleiding is de essay-wedstrijd die eerder dit jaar werd uitgeschreven. Het zijn de winnaars van die schrijfwedstrijd die elkaar in Enschede ontmoeten.
“‘Pastor’ Leendert Overduin gebruikte zijn positie om anderen te beschermen. Dat vind ik heel inspirerend.” De Amerikaanse Syney Advany Ernest, 16 jaar oud, praat met verve over de Enschedese dominee. Zij had nooit van hem gehoord. Tot er op haar school een schrijfwedstrijd werd uitgeschreven. Zijn stille moed sluit aan bij wat haar drijft, blijkt. Advany Ernest is actief in de milieu- en rassenbeweging. “Ik wil mijn steentje bijdragen.”
‘Wij zijn allemaal mensen’
Van een verschil tussen de manier waarop Duitsers, Nederlanders en Amerikanen het verhaal van Overduin beleven, heeft de Amerikaanse leerlinge niets geproefd. “Wij zijn allemaal mensen. Iedereen kan meevoelen met mensen die geleden hebben en lijden. Ik zie geen verschil.”
Monica Schreiber, betrokken bij de organisatie van de schrijfwedstrijd en mee als groepsleiding, ziet in de ontmoeting vooral een teken van hoop. “Dit verhaal van Overduin had evengoed een groot verhaal kunnen zijn, zoals dat van Oskar Schindler. Ik vindt het mooi hoe de wereld is veranderd en dat we van elkaar kunnen leren. Met het oog op de toekomst, zodat dit nooit weer gebeurt.”
Die samenstelling van de groep - nazaten van daders, slachtoffers en bevrijders - is overigens toeval. Enschede, Palo Alto (Californië), Münster en Heidelberg zijn door partnerstadbanden aan elkaar verbonden. De essay-wedstrijd werd langs die lijnen uitgeschreven.
Wars van heldendom
De belangrijkste reden dat het verhaal van Overduin nooit een ‘groot verhaal’ is geworden, is Overduin zelf. Hij deed wat hij moest doen, vond hij. Hij volgde zijn geweten en heldendom paste daar niet bij. Pas twintig jaar na zijn dood in 1976 ontstond er iets van publieke belangstelling voor zijn levensverhaal.
Leendert Overduin
Leendert Overduin (1900 - 1976) was predikant in Enschede toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak. Nadat de nazi’s in 1941 ruim honderd Enschedese Joden op transport naar Mauthausen zette en er enkele maanden later overlijdensberichten binnenkwamen, drong in heel Nederland het besef door dat het doel van die transporten niet arbeid maar moord was. Overduin richtte een verzetsgroep op, die uiteindelijk ruim dertig procent van alle Twentse Joden (zo’n 1000) uit handen van de bezetter wist te houden. Na de oorlog zette hij zich in voor een rechtvaardige behandeling van NSB’ers, onder wie Anne Christine Lasonder-Bauer, weduwe van de Enschedese notabele op wiens voormalige landgoed de huidige Universiteit Twente staat.
De schrijfwedstrijd tussen belangstellende leerlingen uit Nederland, Duitsland en Amerika vloeide voort uit het boek en de documentaire die Enschedeër Willy Berends en Cars Bijlstra (Den Ham) over Overduin maakten. In ‘Het geweten van een stad’ haalden zij het stof van de geschiedenis van de dominee die met zijn verzetsgroep ruim duizend Joden uit handen van de nazi’s hield.
Berends wandelde met de essay-schrijvers langs een aantal plekken in de stad die een rol speelden in het leven en het verhaal van Overduin. Daaraan voorafgaand brachten zij een bezoek aan het Enschedese stadhuis, waar burgemeester Roelof Bleker een plaquette kreeg uitgereikt met een afbeelding van Overduin, geschilderd door de Enschedese kunstenaar Sonna Krom.
Dinsdag brengt de groep een bezoek aan Münster. Op vrijdag staat een bezoek aan het Amsterdamse Anne Frank Huis op het programma.
Gerelateerd
