Oekraïnse Anastasiia en de zoektocht naar haar eigen identiteit en die van haar land

Mykolajiv, de stad waar Anastasiia opgroeide, was een wijkplaats. De Oekraïnse had een slecht huwelijk en een scheiding achter de rug, haar oudste zoon Nestor (6) bleek autist. Na haar scheiding was ze bij weer haar moeder gaan wonen, vanuit Kyiv terug naar bekende grond. Toen vielen de Russen haar land binnen. “Ik was net aan het ontdekken dat ik eigen kracht had.”

Tweede kans

In Enschede, op 3 juni vorig jaar, werd Anastasiia geopereerd aan een melanoom. De tumor werd hier ontdekt. Ze onderging bestralingsbehandelingen en de kanker is nu weg. “Ik heb een tweede kans gekregen.” Het is een tweede kans met meerdere lagen. Ze kan opnieuw beginnen na een ‘niet echt geslaagd verleden’ van een slecht huwelijk en een scheiding, nadat er oorlog uitbrak in haar land en nadat zij een ziekte overwon.

In de val

Anastasiia werkte bij Samsung, in Kyiv. Pas op de vierde dag na de Russische inval drong de ernst van de situatie tot haar door. “Samsung stuurde een mail: ‘Wij kunnen onze werknemers helpen vluchten’.” Er werd weliswaar gebombardeerd, maar tot dat moment dacht ze dat Oekraïne wel zou capituleren, dat het zou gaan zoals bij De Krim.

Maar Mykolajiv zat inmiddels potdicht. Vluchtwegen waren hermetisch afgesloten. “Er stromen twee rivieren door de stad. De bruggen waren opengezet, we konden geen kant uit.” De stad lag zwaar onder vuur en werd heel stil, alle aanvoer stokte, winkels raakten in een mum van tijd leeg. De prijzen stegen en dat gold ook voor die van vervoer, als dat al te vinden was.

‘Ik vertrok om de kinderen’

Begin maart kreeg Anastasiia het bericht dat vrienden hadden besloten het erop te wagen. Zij kon mee. Ze bedacht zich geen moment, pakte de hoognodige spullen en vertrok. Met haar zonen Nestor en Filip (4).

“Ik vertrok om de kinderen”, vertelt ze. “Ik had hen niets meer te bieden, zelfs geen ruimte. De stad was een woestijn, de mensen trokken weg. Er was daar geen toekomst.” Op 10 maart 2022 worden zij en haar kinderen opgevangen voor een Enschedees gastgezin. Inmiddels woont ze met haar moeder en haar zoons in Hengelo, in een van de woningen die Welbion beschikbaar heeft gesteld.

De keus voor Nederland lag voor de hand; haar ex-schoonzus woonde al twintig jaar in Eindhoven en stuurde zo nu en dan weleens wat kleren. Anastasiia had Nederland altijd al eens willen bezoeken. Haar moeder is inmiddels ook in Nederland.

Waterprobleem

Haar vader - haar ouders zijn gescheiden - is achtergebleven in Mykolajiv. Anastasiia belt hem een keer per week. De stad kraakt nog altijd onder de oorlog. Er zijn grote problemen met elektriciteit, zoals op veel plekken in het land. Maar het grootste probleem is water. “Het kraanwater is heel slecht.”

Oorzaak is sabotage van de watertoevoer vanuit de Dnjepr, bij Cherson. De stad probeert het zilte water uit de ‘eigen’ Zuidelijke Boeg en uit de Zwarte Zee te zuiveren, maar dat lukt vooralsnog niet echt. Kraanwater is brak en veroorzaakt huidproblemen. Sinds kort wordt er wel water uit de bodem opgepompt dat geschikt is voor consumptie.

Integratie

Anastasiia werkt aan zichzelf. En aan een toekomst voor haar kinderen. Ze leert Nederlands, maar heeft ook hulp om haar verleden op een rijtje te zetten.

Haar beide zoons gaan naar de lagere school voor Oekraïense vluchtelingen die is ingericht in het voormalige Hengelose stadskantoor. “Nestor is blij”, vertelt Anastasiia. “Hij heeft een aangepast programma voor autisten en het gaat heel goed met hem. Er is hier geen druk vanuit de samenleving op mensen met een beperking.”

Ook met Filip gaat het goed. “Maar hij zou wel wat meer willen doen. En ik zou graag ook andere vriendjes voor hem willen.” Anastasiia doelt op meer mogelijkheden voor integratie in de Nederlandse samenleving. Nu zijn zij vrijwel uitsluitend omringd door vluchtelingen uit Oekraïne.

Fietspaden en media

Net als Anastasiia zelf is ook haar land op zoek naar een nieuwe identiteit. “Ik hou van Oekraïne, maar er moet veel gebeuren.” Een ‘land in uitvoering’ is het, in haar optiek. Teruggaan is niet uitgesloten, maar scholing en veiligheid voor haar kinderen is daarin een belangrijke factor. Ze refereert - bijna anekdotisch - aan een erg Nederlands fenomeen: het netwerk van fietspaden, ook dwars door de stad. Het biedt onder meer schoolgaande kinderen overzicht en veiligheid.

Anastasiia oordeelt opvallend mild over het Russische volk. “Ik haat Russen niet, helemaal niet. Hoe zouden zij beter moeten weten?” Ze haalt de eigen media aan, die nog niet zo lang geleden ook worstelde met objectieve verslaggeving. “Oekraïense verslaggevers spraken geen Engels. Die kopieerden Russische informatie en de Russische kijk op de wereld.”

Er is veel te ontwikkelen in Oekraïne, vindt Anastasiia. Niet alleen als het gaat om infrastructuur en wederopbouw, straks, maar ook in sociaal, economisch en democratisch opzicht. “Maar daar wil ik wel aan meewerken.”