AUDIO Patrick wandelt van Enschede naar Den Haag om aandacht te vragen voor ouderverstoting

Met enige regelmaat krijgt de redactie noodkreten zoals van een vader uit Hengelo: "Het ligt er allemaal zo duidelijk bovenop en alle hulpinstanties laten het maar gewoon toe en kijken de andere kant op. Ik smeek jullie. Hoe krijg ik het voor elkaar om eens goed naar deze mishandeling van mijn dochter te kijken?"

Vaak vaders die ten einde raad zijn, omdat ze hun kinderen niet meer zien. Ze zijn uit hun leven gebannen. Het zijn stuk voor stuk brieven over schrijnende privésituaties, die zich niet altijd lenen voor een verhaal. Te privé. Niet in het belang van betrokken 0kind. En ook niet altijd klopt de lezing en is iemand wél door eigen wangedrag door tussenkomst van een rechter z'n kind kwijt geraakt.

Maar een aanzienlijk deel van de vaders wordt buitenspel gezet door een wraakzuchtige ex, die de omgangsregelling frustreert en de kinderen tegen hem opzet. De stichting Herken Ouderverstoting (HO) spreekt van een onderschat probleem. "Het staat onvoldoende op de maatschappelijke agenda. Het is een blinde vlek."

Villa Pinedo
Ook het adviespunt voor kinderen Villa Pinedo besteedt inmiddels veel aandacht aan ouderverstoting. Kinderen kunnen daar een buddy zoeken om hen te helpen. Op de site tal van trieste verhalen. "Vroeger mochten we het nooit over mijn vader hebben, of het moest iets negatiefs zijn. Dat deed ik dan ook, want dan was mijn moeder in elk geval weer blij."

Het jarenlang saboteren van een omgangsregeling - en soms voor altijd - is geen zeldzaamheid. Ongeveer 1 op de 5 kinderen ziet na een (vecht)scheiding één van z'n ouders niet meer. Eerder dit jaar werd in de Tweede Kamer een motie aangenomen van de SP, VVD en D66 tegen ouderverstoting. Minister Dekker van Rechtsbescherming moet een plan maken, om ouders die zich niet houden aan een omgangsregeling harder aan te pakken. Volgens de initiatiefnemers moet het strafrecht vaker gebruikt worden. In het uiterste geval gevangenisstraf.

Nu kan de buitenspel gezette ouder de politie inschakelen, maar die is daar terughoudend in. Die ziet het niet als taak om een relatieprobleem op te lossen. Ook de gang naar de rechter is mogelijk. Die kan op verzoek een dwangsom opleggen, voor elke keer als het contact wordt gesaboteerd. Dat gebeurt al steeds vaker. In Den Haag baarde een rechter in 2016 enig opzien door de kinderalimentatie op te schorten, wanneer moeder bleef weigeren mee te werken. Maar ook gijzeling - gevangenneming - is al een mogelijkheid. Maar dat is een zeldzaamheid; rechters zien dat niet in het belang van het kind.

Straffen
Daar is Michel Krijnsen van het project Begeleide Omgangsvorm (BOR) in Hengelo het helemaal mee eens. Hij ziet weinig in sancties: "Want van straffen zijn het uiteindelijk toch weer de kinderen die de dikke rekening betalen. Stel je maar voor dat een moeder moet zeggen: de politie komt mama zo meteen halen, want jij moet naar papa. Wat doet zo'n situatie met een kind? Dat geldt ook voor boetes: nee, vandaag kunnen we niets kopen, want ik moet voor je vader betalen... Dat een kind één van zijn ouders niet meer ziet is slecht. Straffen ook. Dat is kiezen uit twee kwaden."

Krijnsen is projectleider van de BOR bij Humanitas in Hengelo. BOR probeert vastgelopen omgangsregelingen weer vlot te trekken. De ex-partners komen vaak daar via de rechtbank of de kinderbescherming terecht. Het contact tussen kind en ouder is dan maanden, of soms langer dan een jaar verbroken. Het is op zich een succes. In meer dan de helft van de zaken slaagt die bemiddeling. Er zijn nu over het hele land al 35 BOR-projecten.

Dat een kind één van zijn ouders niet meer ziet is slecht. Straffen ook
Michel Krijnsen

Vechtscheidingen
Maar de eerlijkheid gebied Krijnsen te zeggen, dat zij wel in een vroegtijdig stadium worden ingeschakeld. Het zijn niet de totaal uit de hand gelopen vechtscheidingen. "Maar zelfs dan stuiten we bij de intake ook wel eens op een muur van onwil. Iemands leven is in elkaar gedonderd en 'de ander' is daarvan schuld. Verdriet, woede, wraak. Als een partner de omslag niet kan maken naar het belang van de kinderen, dan heb je als hulpverlener het nakijken. Ik werk nu pakweg dertig jaar in de echtscheidingswereld. Het probleem van ouderverstoting speelt al tig jaren. En het antwoord is nog nooit gevonden." Het enige wat enigszins kan helpen, denkt hij, is in een vroeg stadium van de scheiding al begeleiding en hulp erbij zetten: preventie.

De in familierecht gespecialiseerde advocaat Theo Zwiers in Hengelo ziet daarin wel een rol voor de rechter. Hij meent dat 'zaken sneller op zitting' moeten komen. "Hoe eerder de rechter zich over omgang buigt, hoe beter het is." Het liefst, vooruitlopend op een scheiding, zou er al een regiezitting over de kinderen moeten komen. "Nu moet eerst de echtscheiding zijn uitgesproken. Voordat de omgangsregeling op zitting komt, ben je vaak al vier maanden verder."

Kinderrechter
In die periode is er alle tijd om de kinderen tegen de vader op te zetten. "Als kinderen van twaalf jaar vervolgens tegen de kinderrechter zeggen, dat ze niet meer naar hun vader willen, dan heeft ie het nakijken. Je kunt kinderen die in de puberteit zijn niet dwingen." Zwiers ziet ook wel heil in het benoemen van een 'bijzondere curator' door de rechter. "Dat is een advocaat of een psycholoog, die het kind een stem geeft. Maar in de praktijk gebeurt dat niet vaak."

Een Enschedese vader, is zo'n vader die het nakijken heeft. Hij heeft zijn zoon al vijf jaar niet meer gezien. Hij doet zijn verhaal zonder zijn naam in de krant om de situatie niet nog verder op scherp te zetten. Hij heeft intussen nieuw geluk gevonden met een ander partner met kinderen. Maar hij wordt nog vaak wakker met een steen in zijn maag. "En dat is zacht uitgedrukt. Je gaat er aan kapot." Deze week was hij met z'n gezin een dagje uit. "Dan denk ik toch de hele tijd: was hij er ook maar bij."

Dwangsom
In zijn geval heeft de rechter al een keer of zeven uitgesproken dat hij recht heeft op contact en ook dat daarvoor geen belemmering is, al werd hij van huiselijk geweld beschuldigd, anderhalf jaar na de scheiding. Hij is er van vrijgesproken. De laatst keer stelde de rechter vier zondagen voor, om het contact op gang te brengen. "Ze gooide gewoon de deur dicht." Hij zou nu wéér naar de rechter kunnen stappen, nu voor het opleggen van een dwangsom. "Maar steeds weer rechtszaken is ook niet goed voor je kind. Ik doe het niet meer."

Het is de keiharde waarheid, zegt hij. "Je kunt elke hulpverlener achter je hebben en de rechter. Als moeder de boel saboteert, ben je machteloos." Hij wijst met enige boosheid naar de Raad voor de Kinderbescherming. "Die laat jou en je kind ook in de kou staan." De Enschedeër vindt dat een rechter in de omgangsregeling ook meteen de sancties moet vastleggen. Net zoals je weet; als ik door rood rijd, krijg ik een boete. Misschien helpt die druk."

Kinderbescherming
De Raad voor de Kinderbescherming (RvdK) in Almelo verwijst rond deze problematiek naar het hoofdkantoor. Daar liet men vorige week al weten 'dat er op korte termijn helaas geen deskundige beschikbaar is'. In een schriftelijke verklaring laat de raad wel weten 'steeds alerter te zijn' op het fenomeen van ouderverstoting.

Woordvoerder Roxanne Zobdeh: "Algemeen is onze visie dat het kind recht heeft op het opgroeien met beide ouders. We proberen het proces te doorgronden en zoeken mogelijkheden dit probleem te keren. We voeren dialoog met ouderbelangengroepen, luisteren en leren van hen. Vroegtijdig herkennen van de problematiek is van groot belang."

Dat vindt Enschedeër Patrick Damhuis wel mooi gesproken, maar vooralsnog inhoudloos. Hij wandelde de afgelopen dagen naar Den Haag, om een statement te maken. Gisteren eindigde zijn tocht bij de RvdK om de directeur te spreken te krijgen. "Ze hebben al een paar keer hulp toegezegd voor al deze vaders en kinderen. We horen al jaren toezeggingen, van alle kanten, maar ze worden nooit nagekomen. Dat is wel raar, in een land waar doorgaans geldt: afspraak is afspraak. Hopelijk pakt de Raad onze uitgereikte hand nu aan."

Daarna toog hij naar de Tweede Kamer. Hij heeft geen moeite meer gedaan voor een petitie. "Die gaat toch in een prullenbak. De beste petitie zijn onze gezichten en onze kinderen met een pijnlijk hart." Tijdens zijn tocht hadden intussen negentien andere mannen zich bij hem aangesloten.

Damhuis maakte als kind zelf ouderverstoting mee. Van zijn 8ste tot zijn 25ste heeft hij zijn vader niet gezien, door toedoen van zijn moeder. Hij heeft er nog last van. "Het is emotionele kindermishandeling. Kinderen houden daar schade aan over."

Gemanipuleerd
Dat blijkt uit wetenschappelijk onderzoek. In het ergste geval PAS - het Parent Alienation Sydrom. Het ouderverstoting of oudervervreemding syndroom. Een kind is dan zo gemanipuleerd dat het zelf ook is gaan geloven dat de andere ouder slecht is. De gevolgen van PAS kunnen ernstig zijn. Psychologische klachten, zoals angst, depressie en agressie. Verminderd gevoel van eigenwaarde, gevoelens van wantrouwen, drugs- en alcoholproblemen en een gebrekkige sociale ontwikkeling. Een kind loopt ook het risico 'te parentificeren'. Het kind gaat de rol van een volwassene overnemen. Daardoor wordt het emotioneel overvraagd en niet meer bezig met de dingen die echt bij de eigen leeftijd passen.

Kindermishandeling
Sanctioneren of niet? Psycholoog Steven Pont vindt ook dat de omgeving van de vechtscheidende echtelieden zich moet zich laten gelden. Zoals het melden van mogelijke kindermishandeling, waar een lange tv-campagne aan gewijd is. Hij schreef er in juli als gastcolumnist over in De Volkskrant. "Het valt me vaak tegen dat de volwassen omgeving zelden of nooit vraagtekens zet bij het gedrag van de verstotende ouder. Misschien vanuit de veilige - maar wel simpele- gedachte: het slechte huwelijk komt door een slechte echtgenoot. En dan zal die ook wel een slechte vader zijn. Maar het is lafheid."

Zijn conclusie: Je hebt twee mensen nodig voor het maken van een kind, maar een heel dorp om met een scheiding om te kunnen gaan."

© Newsroom Enschede, de samenwerking tussen TC Tubantia en 1Twente Enschede - Foto: Wouter Borre