BijstandsBonje toegelicht 1: aantoonbare bijstandsbehoefte

Bijstand is bedoeld als vangnet voor wie niet in eigen inkomen kan voorzien. Vaak wordt daar iets aan toegevoegd als “tijdelijk” of “even niet”. Overheden hebben de grondwettelijke plicht om te zorgen voor wie dat zelf niet kan, zolang diegene dat zelf niet kan. Burgers betalen belasting om dat mogelijk te maken. Vanuit diezelfde solidariteitsgedachte is het natuurlijk logisch dat er voorwaarden en regels gelden voor wie bijstand aanvraagt of ontvangt. Je wilt niet dat mensen misbruik maken van de potjes die bedoeld zijn voor wie het echt nodig heeft.

In de eerste reeks video's van BijstandsBonje gaat het telkens om mensen van wie de aanvraag om bijstand werd afgewezen omdat zij, naar het oordeel van de gemeente, niet voldoende konden aantonen dat zij bijstand nodig hadden. In een aantal gevallen gaat dat om mensen die helemaal geen bijstand wilden - het is geen pretje om in de bijstand te zitten - en zich een tijdlang op andere manieren hebben gered. Tot dat niet meer ging.

Vraagt iemand na zo’n periode van hopen dat bijstand niet nodig is dan uiteindelijk toch aan, dan moet hij aantonen waarom er op dat moment ineens wel behoefte aan bijstand is. Een goede verklaring alleen is niet genoeg. Er moet worden aangetoond dat die verklaring klopt. De beoordeling van zo’n verhaal en verklaring is strikt juridisch, zo blijkt uit deze voorbeelden. Kan niet met bewijsstukken worden hard gemaakt dat het verhaal klopt, dan wordt de aanvraag afgewezen. Ongeacht de omstandigheden waarin de aanvrager op dat moment verkeert, dus ook als hij de waarheid spreekt en geen geld heeft om te kunnen leven of zijn rekeningen te betalen.

Om te kunnen beoordelen of je daadwerkelijk bijstand nodig hebt, wordt natuurlijk gekeken naar je portemonnee. Dat wil zeggen: naar bankafschriften en naar het saldo op rekeningen, naar het vermogen. Logisch: bijstand is niet bedoeld voor wie geld genoeg heeft of zijn centen over de balk smijt. Bijschrijvingen op een rekening - of op een gezamenlijke rekening met iemand anders - worden gerekend als inkomen. Ook logisch, dat geld staat immers op een rekening waarover de aanvrager kan beschikken. Het wordt vervelend op het moment dat die bijschrijvingen niet voor de aanvrager maar voor iemand anders zijn bedoeld. Bewijs dan maar eens dat je strikt genomen weliswaar over dat geld kunt beschikken, maar dat het niet voor jou bestemd is.

Uit de voorbeelden die we hier vertellen blijkt dat een aannemelijk verhaal - zelfs als dat heel aannemelijk is - vaak niet voldoende is. Aantoonbaar is iets anders dan aannemelijk. Bij aantoonbaar gaat het om bewijs. Je kunt natuurlijk twisten over de vraag of de wet met dat “aantoonbaar” ook echt keihard bewijs bedoelt of dat een verifieerbaar en plausibel verhaal ook voldoende is. Dat hangt af van de manier waarop die wet wordt uitgevoerd. En dat betwisten gebeurt dan ook.

Bij de voorbeelden in de serie “Bijstandsbonje” gaat het telkens om een aanvrager die met zijn afwijzing naar een advocaat is gestapt en bezwaar heeft gemaakt. Zo’n stap is regelmatig succesvol: met name in de eerste fase van bezwaar wordt een beslissing niet zelden teruggedraaid of herzien. Omdat duidelijk wordt waar de gemeente verkeerd heeft beoordeeld, of omdat de aanvrager met aanvullende informatie komt waarmee hij de behoefte aan bijstand wel voldoende aan kan tonen.

Voor veel aanvragers is het bijna ondoenlijk om wegwijs te worden in de jungle van wetten en regels, inclusief de hele papierwinkel rond een aanvraag en zoekgeraakte bewijsstukken of brieven. Ondersteuning van een hulpverlener of een advocaat is niet zelden noodzakelijk om uiteindelijk toch aanspraak te kunnen maken op dat vangnet bijstand.