Zo werden twee PVV-vrouwen uitgesloten van een VN-feestje in Enschede: 'Wij willen deze mensen geen podium bieden'

Het weigeren van de PVV-staatssecretarissen en het vingerwijzen tussen de gemeente Enschede en UN Women NL werd landelijk uitgemeten in de media. Maar wat gebeurde er precies achter de schermen? Whatsapp-gesprekken, gespreksverslagen en mailwisselingen bieden een inkijkje in wat er gebeurt als een aan de Verenigde Naties gelieerde organisatie de stad aandoet. Die heeft namelijk een heel eigen belang, zo wordt duidelijk.

Speech van bewindslieden

Als een bewindspersoon de organisatie van Orange the World om welke reden dan ook niet aanstaat, dan wordt er simpelweg 'nee' verkocht. "Dat hebben we in vorige jaren ook wel gedaan, en wordt prima geaccepteerd bij de ministeries", staat in een van de e-mails van UN Women NL aan de gemeente Enschede. De situatie rondom de aftrap Orange the World is ten tijde van deze mail al flink geëscaleerd.

Even een paar stappen terug. Want het had zo'n feestje moeten worden op 25 november in de burgerzaal van het Enschedese stadhuis. De opening van de campagne, waarin geweld tegen vrouwen en meisjes centraal staat, genereert doorgaans veel media-aandacht en is altijd goed voor de komst van wat hoogwaardigheidsbekleders. Zo fleurden toenmalig ministers Sigrid Kaag en Ingrid van Engelshoven de aftrap van de campagne in 2020 op met een speech.

Geen ministers van 'bepaalde partijen'

Voor de landelijke aftrap in Enschede gaan afgelopen zomer uitnodigingen naar de departementen van Justitie, Onderwijs en Binnenlandse Zaken voor respectievelijk de ministers David van Weel (VVD), Eppo Bruins (NSC) en Judith Uitermark (NSC). Vanuit de ministeries komt vrij snel het antwoord dat de bewindslieden verhinderd zijn.

Mogelijk worden uitnodigingen doorgeschoven naar hun staatssecretarissen: Ingrid Coenradie (PVV, Justitie), Vicky Maijer (PVV, Volksgezondheid) en Mariëtte Paul (VVD, Onderwijs). In een overleg van het 'kernteam' van het evenement komt dat op 5 augustus voor het eerst ter sprake. 'Vanuit UN Women Nederland blijft het verzoek om geen ministers te laten aansluiten, die gekoppeld zijn aan bepaalde politieke partijen en hier kritisch naar te blijven kijken.'

Paniek en enorme onrust

Ondertussen gaan de voorbereidingen door. Concordia is benaderd voor de vertoning van een film die binnen het thema van geweld tegen vrouwen past. Studenten van het conservatorium zullen een muzikale omlijsting doen. En het idee is om de Enschedese Myrthe van der Houwen, die straatintimidatie van vrouwen met een petitie op de kaart zette, uit te nodigen voor een toespraak. En niemand minder dan de geboren Glanerbrugger Erik Dijkstra is gestrikt als dagvoorzitter.

Ergens in september doet de gemeente Enschede naar de betreffende ministeries de toezegging dat staatssecretarissen Coenradie, Maijer en Paul welkom zijn. Op 24 september krijgt een bij het evenement betrokken ambtenaar uit Enschede een appje vanuit de organisatie van Orange the World. "Heb je voor mij de namen van de staatssecretarissen?" luidt de vraag.

Twee minuten later volgt het bericht dat er bij UN Women 'paniek en enorme onrust' is ontstaan 'omdat we ons niet kunnen permitteren om met PVV'ers samen te werken op dit thema'. Ja, een staatssecretaris heeft natuurlijk een neutrale rol. "Echter behoren sommigen tot partijen die voor ons echt een no-go zijn. Dit kunnen we niet verantwoorden richting onze achterban én hoofdkantoor in [New York]."

De sfeer verandert

De ambtenaar reageert verbaasd. De uitnodigingen zijn al de deur uit. "Dat kunnen we niet meer terugdraaien. Kunnen wij als gemeente ook echt niet maken. Dat is nu eenmaal democratie." Bovendien wil de wethouder (het gaat hier waarschijnlijk om Harmjan Vedder) dat ook helemaal niet. De vertegenwoordiger van Orange the World belooft de situatie opnieuw te bespreken met het managementteam van UN Women NL.

De sfeer is op dat moment nog goed, blijkt ook als een dag later het bericht komt dat de gesprekken ondanks de pijnpunten als 'prettig en inspirerend' worden ervaren. Dat zal snel veranderen op 30 september in een nieuw overleg van het kernteam als blijkt dat Orange the World nieuwe eisen stelt en alternatieven voordraagt rond de komst van de PVV-bewindslieden. Eisen waaraan de gemeente niet wil voldoen, zo maakt een topambtenaar diezelfde avond nog duidelijk in een e-mail aan UN Women NL: "We maken geen onderscheid in bejegening van staatssecretarissen en ministers, op welke grond dan ook."

'De gemeente heeft een probleem gecreëerd'

De volgende dag krijgt de concerndirecteur van de gemeente, Christine Nijkamp, een reactie van Marije Cornelissen, de directeur van UN Women NL. Het telt twee A4'tjes en liegt er niet om. "Er is diverse malen helder gemaakt dat vertegenwoordigers van een ondemocratische partij, die erop is gericht om diverse groepen uit te sluiten, niet welkom zijn bij de aftrap van een UN Women campagne."

De gemeente heeft zonder overleg 'ja' gezegd. "En het is daarom lastig om dit nog af te zeggen zonder gezichtsverlies", schrijft Cornelissen. "De gemeente heeft het probleem gecreëerd, dus het ligt in de verwachting dat de gemeente ook meewerkt aan een oplossing voor álle partijen."

Eén kritische vraag per staatssecretaris

Wat volgt is een relaas over waarom PVV'ers - en ook Thierry Baudet - nooit welkom zouden zijn voor een speech. De 'minder Marokkanen'-uitspraak van Wilders wordt aangehaald, uitlatingen over 'transmensen' en 'abjecte omvolkingstheorieën'. "Wij willen mensen van deze partij geen podium bieden om dit gedachtegoed uit te dragen (...) door hen een onkritisch eigen verhaaltje te laten houden bij de aftrap, met applaus na, en dan glimlachend op de foto gaan waarmee ze zich kunnen 'orange-washen' met een VN-stempel erop."

Ingrid Coenradie en Vicky Maijer zouden daarom niet in een speech 'hun eigen verhaaltje' mogen houden, maar slechts 'zeer kritisch bevraagd worden' op het volgens UN Women gebrekkige kabinetsbeleid rond geweld tegen vrouwen. En dat alles onder leiding van de dagvoorzitter. Dat kritische vraaggesprek houdt overigens in: één antwoord per staatssecretaris. En daar gaat de gemeente Enschede niet mee akkoord.

De eisen stapelen zich op

Er zit volgens Cornelissen maar één ding op: UN Women en de campagne 'zo ver mogelijk van deze staatssecretarissen distantiëren'. In het persbericht moet daarom duidelijk worden dat de PVV-bewindslieden gasten van de gemeente zijn, niet van UN Women. Pas nadat zij van het podium zijn verdwenen mag het campagnelogo daar worden neergezet, om te voorkomen dat zij in dezelfde foto worden gevangen. "Terwijl de staatssecretarissen op het podium staan kan dan wellicht een algemene roll banner van de gemeente met 'Jij maakt Enschede' ofzo erachter staan"

Het ondertekenen van een 'Medestander Pledge' door de staatssecretarissen zou worden geschrapt. "Dit om de geloofwaardigheid van de Pledge te waarborgen en burgers die wel geloven in de kernwaarden van UN Women niet af te schrikken." En een speciale vrouwelijke gast waarvan de naam is weggelakt (waarschijnlijk een bekende Nederlander of ambassadeur) wil en mag niet samen met de staatssecretarissen op het podium zijn.

Plan om PVV'ers af te laten zeggen

Kortom: het hele programma is volgens de organisatie eigenlijk niet te verantwoorden richting het hoofdkantoor van UN Women en de Verenigde Naties. Er wordt daarom nog een alternatief voorgesteld: het thema van Orange the World verleggen naar 'Veilige Steden'. Dit zijn steden, waaronder Enschede, die 'vrouwvriendelijk' beleid hebben zoals de aanpak tegen straatintimidatie.

Het project Veilige Steden valt onder het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en in de portefeuille van staatssecretaris Mariëtte Paul. "Dan is er een inhoudelijke reden om aan de andere staatssecretarissen te vertellen dat het programma is gewijzigd door deze nieuwe ontwikkeling, en zullen zij naar verwachting afzeggen", schrijft Cornelissen. "Zo kan de gemeente hopelijk haar fout herstellen, zonder gezichtsverlies aan welke kant dan ook."

De bom barst in de media

Het is voor de gemeente Enschede de druppel. Al op 3 oktober, een week voordat het officieel bekend wordt, laat concerndirecteur Nijkamp weten dat de gemeente de opdracht voor de startbijeenkomst van Orange the World wil teruggeven. "Liever hadden we onze aandacht en energie gestoken in de voorbereiding van een mooie campagne en bijeenkomst."

Dat de relatie tussen Orange the World en de gemeente Enschede bekoeld is geraakt blijkt als De Telegraaf op 8 oktober als eerste melding doet van de consternatie. "En bedankt...", staat er vol sarcasme in een mail. "Jammer dat de woordvoerder van de gemeente blijkbaar wel de pers te woord staat en van alles bevestigt, alweer zonder enig overleg." Overigens blijkt uit de correspondentie dat de gemeente wel degelijk contact heeft gezocht (en gekregen) voordat antwoorden aan de pers werden verstrekt.

Het verhaal dat niet verteld werd

De landelijke aftrap van de campagne in Enschede, die volledig in het teken zou staan van de strijd tegen geweld jegens vrouwen, is dus in het water gevallen. Wat het misschien extra pijnlijk maakt is dat uitgerekend staatssecretaris Ingrid Coenradie - in haar vorige politieke functie nog fractievoorzitter van Leefbaar Rotterdam - een verhaal over geweld tegen vrouwen met zich meedraagt.

Coenradie vertelde onlangs in een emotionele speech in de Tweede Kamer hoe zij op haar dertiende én achttiende slachtoffer werd van aanranding, maar dat de daders daarvoor niet zijn bestraft. Ze wil met haar verhaal andere slachtoffers helpen. Bij Orange the World in Enschede kreeg ze daarvoor in ieder geval niet de kans, omdat ze ambtsdrager is voor de 'verkeerde partij'.

De emotionele speech van Ingrid Coenradie in de Tweede Kamer wordt besproken in het 1Twente Jaaroverzicht