Erik Krikke, veteraan met PTSS: ‘Ik weiger die vier letters de rest van mijn leven te laten bepalen’

‘Invincible’ staat er in typemachineschrift op zijn linkeronderarm. Letterformaat: niet te missen. Erik Krikke was militair. Hospik. Werd als zodanig uitgezonden naar Kandahar, Afghanistan. In 2007 keerde hij terug. Een veteraan. Met een levensgroot trauma. Zaterdag stond hij in de Enschedese Grote Kerk. Onkwetsbaar - de vertaling van die tattoo op zijn arm - heeft inmiddels een volkomen andere betekenis gekregen.

‘De professionele afstand werd steeds minder’

Krikke ging met de gedachte een bijdrage te kunnen leveren aan de wederopbouw van een door oorlog verscheurd land. “In de eerste periode was het ook vakinhoudelijk interessant en boeiend.” Krikke doelt op de behandelingen van bij gevechten opgelopen verwondingen. Vaak complex, want oorlogstuig is gemaakt om zoveel mogelijk schade te berokkenen.

“Maar de professionele afstand werd steeds minder. Ze bleven maar komen.” In 2007 kwam hij - met de kennis van nu - getraumatiseerd terug. Destijds drong dat nog niet tot hem door. Of: hij liet het niet tot zich doordringen. Maar zijn gedrag was veranderd.

De beerput open

Zes jaar na zijn laatste uitzending kwamen de herbelevingen. Hij werd ziek. “De gezellige, betrokken papa werd een ziekelijke workaholic.” Krikke schakelde hulp in. “Via Veteranenzorg kwam ik in een behandeltraject. Daar begon ik te vertellen over mijn ervaringen.”

De beerput ging open. “Ik had jarenlang alle moeite gedaan om het te verstoppen, alles kwam eruit. In plaats van beter, ging het steeds slechter. Ik werd nog bozer, nog verdrietiger.”

Krikke plande ‘zijn vertrek’, zoals hij dat verwoordt achter de katheder in de Grote Kerk. Een definitief afscheid - het was inmiddels 2014. Zijn beste vriend kwam tussenbeide. Krikke had hem beloofd te bellen als het te donker werd. “Dat heb ik gedaan. Een man van mijn woord.” Hij besloot door te gaan. Toch.

Herkenning

Het is een indrukwekkend verhaal. In een kwartier verteld op een stralende zaterdagmiddag in de oudste kerk van Enschede. Krikke heeft het inmiddels talloze keren verteld. In twee boeken die op zijn naam staan, in talloze theaters en bij gelegenheden als deze. Niet-militairen proberen zich een voorstelling te maken van de mens achter de soldaat. Militairen, veteranen zoals hij, herkennen het. In elk geval ten dele.

Anton Smits is 84, maar rechter van leden dan menige vijftiger. Hij zat in Nieuw-Guinea, die laatste snipper Nederlands-Indië, in 1956. Nederland wilde het niet kwijt. Een hopeloze onderneming, achteraf, maar dat doet er weinig toe als je militair bent. Smits heeft er geen trauma aan overgehouden. “Maar ik zat bij de marine. Op de grond was het erger.” In 1994 richtte hij de Enschedese Veteranen Sociëteit op.

Bij de deur van de Grote Kerk staat Hendrik Kuiper, eerste lichting Sarajevo, 1992. Verbindingstroepen. Hij duimt over zijn schouder. “Ik ook. PTSS.” Deze bijeenkomsten zijn belangrijk voor hem. “Burgers begrijpen het niet, hoe belangstellend ze ook zijn.” We praten over toen en over nu, Oekraïne. Kuiper knikt. “Ik heb met hen samengewerkt in Sarajevo. Dan komt het wel anders binnen.” Maar praten helpt om het trauma een plek te geven.

‘Vrijheid is nooit vanzelfsprekend’

Burgemeesters Roelof Bleker, ook aanwezig, noemde in zijn openingswoord nòg een reden waarom praten belangrijk is. “Het is belangrijk dat u blijft vertellen over uw ervaringen, zodat wij blijven beseffen dat vrijheid nooit vanzelfsprekend is. Enschede is trots op u: voor wat u hebt gedaan en de waarden waar u voor staat.”

Krikke bleek allesbehalve onkwetsbaar, maar heeft een andere kracht gevonden. En zijn eigen vrijheid. “Ik heb PTSS. Dat blijft. Maar ik weiger om die vier letters de rest van mijn leven te laten bepalen.” Hij vond nieuwe liefde. In Enschede. In mei volgend jaar staat er een goud-omrande afspraak in zijn agenda.

Volgende week zaterdag, 24 juni, vindt in Den Haag de Nederlandse Veteranendag plaats. Het programma begint rond 13 uur met een defilé door het centrum van de Hofstad.