Enschedese klachtencommissaris stapt op
De Enschedese klachtencommissaris, Ninke van der Kooy, vertrekt. Per 1 september aanstaande, zo staat te lezen in een brief van de klachtenfunctionaris aan de leden van de Enschedese gemeenteraad en het college van B&W. Van der Kooy heeft er dan bijna zes jaar opzitten als klachtencommissaris.
In een ‘persoonlijk bericht’ meldt de klachtencommissaris een ‘personele wisseling bij het klachtencommissariaat’. Het gaat, zo valt uit de brief op te maken, om een persoonlijk besluit. Een reden voor het vertrek wordt niet gegeven. Wat de - nu nog - Enschedese ombudsman na 1 september gaat doen, wordt evenmin gezegd. In de brief wordt evenmin ingegaan op een opvolger.
Opvolging
Dat laatste is een zaak van het college van B&W, waaronder het Enschedese klachtencommissariaat valt. Dat zal, normaal gesproken, een sollicitatieprocedure uitzetten en een kandidaat-opvolger voorstellen aan de gemeenteraad. Die moet instemmen met een nieuwe benoeming.
Kritiek
Of het college onmiddellijk een opvolger gaat zoeken, staat te bezien. De positie van het klachtencommissariaat - onder het college, dicht op de organisatie - staat ter discussie. Aanleiding daarvoor zijn onder meer kanttekeningen die zijn gemaakt in een groot onderzoek naar de menselijke maat bij de uitvoering van gemeentebeleid.
Maar ook in de stad en in discussies in de gemeenteraad zijn in de afgelopen jaren regelmatig kritische noten gekraakt, met name over de onafhankelijkheid van het bureau. Die heeft in een aantal gevoelige dossiers onder druk gestaan. Voorbeelden zijn De zaak Ardesch en het onderzoek veelaanvragers, waarover in dit medium veelvuldig is gepubliceerd. Dat heeft het vertrouwen in onafhankelijke klachtafhandeling en advisering geen goed gedaan.
De Enschedese klachtencommissaris
De Enschedese gemeenteraad riep in 2015 een onafhankelijke klachtencommissaris in het leven, een soort lokale ombudsman die alle klachten over gemeentelijk beleid dan wel handelen in behandeling zou moeten nemen. Met de bevoegdheid om onafhankelijk onderzoek te doen en adviezen uit te brengen aan de ambtelijke organisatie om dienstverlening te verbeteren. Een uniek instituut in lokaal-bestuurlijk Nederland.
Aanvankelijk rapporteerde het bureau rechtstreeks aan de gemeenteraad. Na politiek geharrewar over een eerste kritisch onderzoek van de ombudsman, werd besloten het bureau onder verantwoordelijkheid van de burgemeester te laten vallen. Daarmee zou worden voorkomen dat klachtafhandeling en advies politiek werd. De lijntjes met de ambtelijke organisatie werden korter, waarmee leerpunten sneller konden worden opgepakt en doorgevoerd.
Het klachtenbureau functioneert sindsdien op basis van een statuut dat de onafhankelijkheid ervan moet garanderen.
Daarmee zijn vragen gerezen over met name de rol en de positie van het klachtencommissariaat. Hoe onafhankelijk kan het bureau zijn, als het onder het college valt? Moet het toch weer onder verantwoordelijkheid van de gemeenteraad? Of op een andere manier, verder weg van zowel de organisatie als de politiek?
De bevindingen uit het voornoemde onderzoek Menselijke Maat zijn eind vorig jaar doorgeschoven naar de huidige gemeenteraad, die daarin nog geen standpunt heeft ingenomen.
Toekomst van het klachtencommissariaat
Het ligt dan ook in de rede om te veronderstellen dat er pas een nieuwe klachtencommissaris wordt benoemd op het moment dat de toekomst van het bureau duidelijk is. In een laatste - inmiddels al maanden oud - stuk van het college aan de gemeenteraad hierover, was zelfs een nieuw scenario opgenomen waarin het bureau onderdeel wordt van de juridische afdeling van de gemeente.
De gedachte daarachter is dat bezwaar- en beroepszaken ook aan te merken zijn als klachten over beslissingen van de gemeente. Verschil is wel dat bezwaar- en beroepszaken langs een juridische meetlat worden gelegd. De klachtencommissaris is bedoeld om te toetsen aan niet-juridische normen van behoorlijk bestuur, zoals ook de Nationale ombudsman die hanteert.
De huidige klachtencommissaris, Ninke van der Kooy, werd eind oktober 2017 benoemd in die functie. Die benoeming was omstreden; de gemeenteraad had het college onder meer opdracht te geven uit te kijken naar een externe kandidaat, maar ging uiteindelijk toch akkoord met een interne kandidaat. Van der Kooy was destijds al twaalf jaar werkzaam bij de gemeente Enschede.
Van der Kooy stelt in de brief aan raad en college dankbaar te zijn voor 'het vertrouwen dat
u in mij als onafhankelijke klachtencommissaris en in het team van het klachtencommissariaat de afgelopen jaren heeft gesteld'.
