Heel even, in een balorige bui, wordt de Internationale aangeheven door twee sociaaldemocraten. Verder dan de eerste zin van het strijdlied komt het duo niet. Ineens zijn de 30 bezoekers in café Jansen en Janssen in Enschede muisstil: de eerste exitpoll kondigt, met negen zetels, een ongekend verlies aan.
Laurens van der Velde, fractievoorzitter van de plaatselijke PvdA, slaat een hand voor zijn mond. "Als dit het is, dramatisch." Dan verschijnt plaats- en partijgenoot Sharon Dijksma, staatssecretaris en vierde op de kandidatenlijst op het scherm. Haar gezicht staat op zwaar weer. "Dit is een klap, een kras op de ziel van elke sociaaldemocraat."
Ook in thuisstad Enschede krijgt PvdA er ongenadig van langs. De partij was in 2012 nog ruim de grootste (31%), nu is het de zevende partij met slechts 6,3 procent van de stemmen.
Verantwoordelijkheid genomen
Hoe is het mogelijk dat een coalitiepartij zo zwaar moet boeten voor regeringsdeelname. "Wij hebben in zware tijden verantwoordelijkheid genomen. Er is fors bezuinigd en daar worden wij veel meer dan de VVD op aangesproken", denkt Van der Velde. "Als het om sociale onderwerpen gaat, wordt er naar ons gekeken, veel minder naar de VVD. De kracht en de kwetsbaarheid van de PvdA is dat wij de enige partij zijn die een brug slaat tussen de onder- en de bovenkant van de samenleving. Dat kan ook tegen je werken. Dat gebeurt hier."
Te rechts
Een uur of tien eerder, bij een speeltuingebouw in Enschede, tekent de historische nederlaag zich al af. Sharon Dijksma heeft net gestemd. Misschien illustreert het echtpaar dat onmiddellijk na haar het stemformulier in de bus deponeert, wel bij uitstek de neergang van de sociaaldemocraten. Egbert Edelenbos (71) stemt nog 'trouw' PvdA, zijn vrouw Annie voor het eerst niet meer. Zij heeft zich tot de SP van Emile Roemer bekeerd.
"Waarom? Omdat de PvdA te rechts is geworden. Ze hebben vier jaar lang lopen doen wat de VVD wil." Dat moet Egbert schoorvoetend bekennen. "Onze resultaten van vier jaar samenwerking met de VVD hebben de kiezer niet overtuigd, onze plannen voor de toekomst evenmin", zegt Dijksma. "Dat stemt bitter, maar daar hebben we het mee te doen."