Je bekijkt nu een artikel uit het archief
Dit artikel is niet geoptimaliseerd voor de huidige 1Twente-website. Hierdoor kan het voorkomen dat de opmaak wegvalt, er media ontbreekt en/of metadata incorrect is.
Nieuws
Enschede
Enschedeër strijdt voor behoud erfgoed: 'Race tegen de klok'
Gewapend met veel historische kennis van Enschede traceert John Schiffel verborgen Rooms-katholiek erfgoed. Hij heeft haast. Schiffel vreest de bouwdrift van woningbouw-verenigingen en de restauratie-methoden van aannemers.
Een voorbeeld van hoe erfgoed in de vergetelheid raakte, zijn de oude wijzers van de kerktoren. Bij de restauratie van de Sint-Jozefkerk in 2011 nam een aannemer de kerk onder handen en zijn drie keer twee wijzers - de kerktoren heeft vier zijdes - spoorloos verdwenen. Het laatste paar bewaart Schiffel in de kerk. De geboren en getogen Enschedeër verzamelt erfgoed sinds die restauratie. Hij duikt voor sporen de archieven in, raadpleegt zijn netwerk en fietst geregeld door de stad. Hij lokaliseert de artefacten, legt ze fotografisch vast of probeert ze in handen te krijgen. "Maar in elk geval zorg ik dat het erfgoed niet verloren gaat. De gemeente moet daar geld voor vrijmaken. Niet alleen FC Twente, ook het erfgoed heeft een recht van bestaan. Ze hebben er wel respect voor, maar niet het oog." Schiffel kan het weten: hij zit in de Adviescommissie Cultuurhistorie van de gemeente Enschede.
Opbouw versus afbraak
Schiffel weet hoe de stad de afgelopen twee eeuwen veranderde 'van een klein prutplekje naar een plaats die in een mum van tijd uit z'n voegen barstte'. Belangrijk om te weten voor het herkennen van de verborgen parels. Schiffel verwijst naar de komst van de textielindustrie in de 19e eeuw, die flankerende industrieën leven inblies. ,,Naast de productie van textiel, ontstond ook de modeschool, vrachtwagenbedrijven, melkfabrieken en natuurlijk woningbouw. Voor de arbeiders kwamen kerken, amusementscentra zoals Concordia en scholen. Ook verrees 124 jaar geleden voor die doelgroep de Sint-Jozefkerk, gebouwd door de zoon van de beroemde Amsterdamse architect Pierre Cuypers."
Hoe meer Enschede groeide, hoe meer de stad erfgoed voor later kreeg. Maar wil een voorwerp erfgoed worden, dan moet het de tijd trotseren. Schiffel: "Nadat de textielindustrie vorige eeuw instortte, bezuinigde de stad en verloederde de boel. De woningbouwverenigingen braken allerlei gebouwen af en er verging steeds meer potentieel cultureel erfgoed. Deze krimp zette in de zeventiger jaren door en werd in de tachtiger jaren voltooid met de nieuwbouw. Alles was weg. Nog steeds gaan de woningbouwverenigingen behoorlijk ruw te werk en verdwijnt van alles in de afbraak."
Gevonden erfgoed
Schiffel wist al meerdere bijzondere stukken erfgoed te redden, ofwel te lokaliseren en fotografisch vast te leggen. Omdat Schiffel het meestal niet echt in handen kan krijgen, archiveert hij het. Op deze manier brengt hij toch het rooms-katholieke erfgoed van Enschede in kaart. Mocht het gevonden stuk een nieuwe eigenaar nodig hebben, dan zorgt Schiffel daarvoor. Hij vertelt over een verborgen begraafplaatsje voor Duitse paters op de grens van Glanerbrug en Gronau, vlak naast de Glanerbeek. Schiffel ontdekte het. "Die paters werden door de Pruisische, antikatholieke rijkskanselier Otto von Bismarck in de 19e eeuw uitgezet."
Het kan zijn dat Schiffel op een dag je pand binnenloopt. Zo klopte hij ook aan bij verzorgingstehuis De Eschpoort en vond de Boog van de Apostelenhof. Nadat hij die op de foto zette, noteerde hij de locatie van het erfstuk en verliet het pand. "Hiervoor duik ik graag de archieven in. Daar vind ik de aanwijzingen die ik nodig heb." En soms ziet Schiffel iets wat anderen niet meer zien. Hij vertelt over een gedenksteen in Concordia. Op het plakkaat staat 'Door het Volk. Voor het volk. Tot god.' Was getekend pater dr. Alphons Ariëns, in 1910. Ariëns stichtte Concordia als amusementscentrum voor de arbeiders. "Maar door een filmzuil is de tegel onzichtbaar. Die hangt ervoor. Als je naar boven, naar de film gaat, dan zou je het eigenlijk moeten zien. Het is een fundament van het gebouw zelf."
Schiffel is een man met een missie, en voert een race tegen de klok en de machtige woningbouwverenigingen. Toch staat hij open voor samenwerking met hen: het gaat immers om het erfgoed, niet om zijn vete met de bouwers. "Het zou mooi zijn als mensen in de bouw leren oog te krijgen voor het erfgoed, zodat zij het kunnen redden."
© Newsroom Enschede, de samenwerking tussen TC Tubantia en 1Twente Enschede, foto: Annina Romita
Schiffel weet hoe de stad de afgelopen twee eeuwen veranderde 'van een klein prutplekje naar een plaats die in een mum van tijd uit z'n voegen barstte'. Belangrijk om te weten voor het herkennen van de verborgen parels. Schiffel verwijst naar de komst van de textielindustrie in de 19e eeuw, die flankerende industrieën leven inblies. ,,Naast de productie van textiel, ontstond ook de modeschool, vrachtwagenbedrijven, melkfabrieken en natuurlijk woningbouw. Voor de arbeiders kwamen kerken, amusementscentra zoals Concordia en scholen. Ook verrees 124 jaar geleden voor die doelgroep de Sint-Jozefkerk, gebouwd door de zoon van de beroemde Amsterdamse architect Pierre Cuypers."
Hoe meer Enschede groeide, hoe meer de stad erfgoed voor later kreeg. Maar wil een voorwerp erfgoed worden, dan moet het de tijd trotseren. Schiffel: "Nadat de textielindustrie vorige eeuw instortte, bezuinigde de stad en verloederde de boel. De woningbouwverenigingen braken allerlei gebouwen af en er verging steeds meer potentieel cultureel erfgoed. Deze krimp zette in de zeventiger jaren door en werd in de tachtiger jaren voltooid met de nieuwbouw. Alles was weg. Nog steeds gaan de woningbouwverenigingen behoorlijk ruw te werk en verdwijnt van alles in de afbraak."
Gevonden erfgoed
Schiffel wist al meerdere bijzondere stukken erfgoed te redden, ofwel te lokaliseren en fotografisch vast te leggen. Omdat Schiffel het meestal niet echt in handen kan krijgen, archiveert hij het. Op deze manier brengt hij toch het rooms-katholieke erfgoed van Enschede in kaart. Mocht het gevonden stuk een nieuwe eigenaar nodig hebben, dan zorgt Schiffel daarvoor. Hij vertelt over een verborgen begraafplaatsje voor Duitse paters op de grens van Glanerbrug en Gronau, vlak naast de Glanerbeek. Schiffel ontdekte het. "Die paters werden door de Pruisische, antikatholieke rijkskanselier Otto von Bismarck in de 19e eeuw uitgezet."
Het kan zijn dat Schiffel op een dag je pand binnenloopt. Zo klopte hij ook aan bij verzorgingstehuis De Eschpoort en vond de Boog van de Apostelenhof. Nadat hij die op de foto zette, noteerde hij de locatie van het erfstuk en verliet het pand. "Hiervoor duik ik graag de archieven in. Daar vind ik de aanwijzingen die ik nodig heb." En soms ziet Schiffel iets wat anderen niet meer zien. Hij vertelt over een gedenksteen in Concordia. Op het plakkaat staat 'Door het Volk. Voor het volk. Tot god.' Was getekend pater dr. Alphons Ariëns, in 1910. Ariëns stichtte Concordia als amusementscentrum voor de arbeiders. "Maar door een filmzuil is de tegel onzichtbaar. Die hangt ervoor. Als je naar boven, naar de film gaat, dan zou je het eigenlijk moeten zien. Het is een fundament van het gebouw zelf."
Schiffel is een man met een missie, en voert een race tegen de klok en de machtige woningbouwverenigingen. Toch staat hij open voor samenwerking met hen: het gaat immers om het erfgoed, niet om zijn vete met de bouwers. "Het zou mooi zijn als mensen in de bouw leren oog te krijgen voor het erfgoed, zodat zij het kunnen redden."
© Newsroom Enschede, de samenwerking tussen TC Tubantia en 1Twente Enschede, foto: Annina Romita
Heb je een nieuwstip of nieuwe informatie?
Tip onze redactie via mail of telefoon. Deze vind je op onze contactpagina.
Download onze app
