Watergraaf Stefan Kuks stelt het ergens in het gesprek met overtuiging vast: Enschede is dé waterstad van Nederland. Waarna de voorman van waterschap Vechtstromen toevoegt: Dat klinkt misschien gek. Eigenlijk moet ik zeggen: de regenwaterstad. De stad heeft niet de grachten van Amsterdam, niet de zeehavens van Rotterdam en er stroomt niet zoals in Nijmegen een grote rivier langs, maar Enschede loopt voorop als het gaat om het beheersen van de waterhuishouding. Alleen beseft bijna niemand dat. Enschede zou dat veel meer moeten uitdragen, zowel binnen als buiten de stad.
Extremen
Dat is nodig om bij de verdeling van subsidiepotten in Den Haag vooraan in de rij te kunnen staan en de eigen bewoners mee te krijgen bij het nemen van maatregelen om waterproblemen te voorkomen. Want die gaan weer komen, betoogt Kuks (57). Ook al verwacht je dat na de langdurige droogte van de afgelopen zomer niet zo snel. De klimaatverandering zorgt voor extremen.
We moeten ons verder wapenen tegen de gevolgen van hevige regenval. Dat geldt zeker voor Enschede. De stad ligt op een stuwwal, op de scheiding van het Dinkel- en Reggegebied. Je hebt hier hoogteverschillen van 40 meter. Vroeger had je in de stad veel stadsbeken die het overtollige water opvingen en afvoerden. Later pompten de textielfabrieken veel water op, maar die zijn verdwenen, waardoor het grondwaterpeil is gestegen. In Enschede merken we daar nog steeds de gevolgen van. Je kunt je dus voorstellen wat er in Enschede gebeurt bij hoosbuien.
Dweilen
Hij heeft dat zelf als bewoner van Roombeek ondervonden op 26 augustus 2010. De enorme regenval op die dag maakte binnen en buiten de gemeentegrenzen de kwetsbare plekken zichtbaar. Kuks voerde in het gevecht tegen het stijgende water overdag het regionale crisisteam aan en was in de nachtelijke uren druk om de ondergelopen kelder van zijn woning te dweilen.
Meerjarenplan
De wateroverlast in 2010 vormde in Enschede de aanzet voor de herziening van de Watervisie uit 2002, een meerjarenplan om in samenwerking met onder andere waterschap Vechtstromen de waterhuishouding in de stad te verbeteren. Daarvoor moet nog veel gebeuren, maar op verschillende plekken zijn inmiddels vroegere beken weer boven water gebracht en zijn extra opvangbekkens gebouwd, al dan niet ondergronds. Op dat gebied had Enschede al een reputatie. Denk aan de wadi s in de wijken. Dat is een Enschedese uitvinding. De stad is echt trendsetter.
Waterplein
Stefan Kuks gebruikt in dat verband zelfs de term iconische projecten . In Roombeek ligt tussen het museum en de AKI een plein dat bij droogte kan worden gebruikt om er te spelen en bij veel water als opvang dient. Rotterdam heeft ook zo n plek en is met de naam waterplein aan de haal gehaald, maar Enschede had het al. En wat denk je van het waterbergingsdak van winkelcentrum Miro? Een dergelijk dak met deze omvang vind je haast nergens.
Een groep enthousiaste Enschedeërs wil de grachten terugbrengen in de binnenstad. Kuks zegt de discussie met aandacht te volgen. Het terughalen van de grachten rond het centrum vind ik niet reëel, maar ik zie het meer als een metafoor voor het belang van blauw en groen in je stad. Enschede was toch ooit de stad van de beken. Dat zou je terug kunnen brengen. Niet alleen omdat het je stad mooier kan maken, ook omdat het noodzaak is. Om water op te vangen en af te voeren, en voor de klimaatbeheersing. Op dagen van hitte is het in de versteende stad acht graden warmer. Ik vind het mooi dat zo n initiatief voor de grachten van de burgers zelf komt, want we zullen deze problemen samen moeten oppakken. De gemeente kan het niet alleen.
Meedoen
Slechts 30 procent van Enschede is openbare ruimte, de rest is in handen van bedrijven, beleggers, corporaties en particulieren. Als je dus wat wilt, moeten die partijen mee doen. Je kunt het afdwingen via bestemmingsplannen maar het is beter als bijvoorbeeld de bewoners zelf in actie komen.
Dat moet wel massaler gebeuren dan tot dusver. Ja, je kunt zelf denken: Tegel uit de tuin, plantje erin . Maar als jij dat doet en de buren niet, dan stroomt van daar het water naar jou toe. Er is een grootschaliger aanpak nodig. Het zou echt mooi zijn als mensen op buurtniveau aan de slag gaan om meer groen en blauw in de woonomgeving te krijgen.
Bollenactie
Enschede probeert dat te initiëren met een bollenactie. In totaal dertigduizend bloembollen komen op plekken waar nu nog stenen liggen. Prachtig initiatief. Net als het planten van achthonderd bomen bij de Laan van Innovatie. Dat is écht ongekend in Nederland. Ook elders in Twente, zoals in Almelo en Hengelo, worden veel van dergelijke klimaatmaatregelen genomen. Dat verhaal moeten we vanuit Twente veel meer vertellen. Hiermee kunnen we Twente als voorbeeldregio op de kaart zetten.
© Newsroom Enschede, de samenwerking tussen TC Tubantia en 1Twente Enschede, foto: Emiel Muijderman