Nieuws
Enschede
Enschedese brandweerman krijgt briefje van bezetter tijdens oorlog: zoon zoekt naar antwoorden
Dat brandweerman Klaas Haarman senior, een dag na de Duitse inval, een briefje kreeg van de bezetter, was tot voor kort volkomen onbekend bij zijn zoon. Het A4-tje hangt samen met die chaotische meidagen van 1940.
'Het beeld dat ik van hem heb? Dat is dat hij in de winkel stond, maar alles liet vallen als er een brandmelding was. Dan moest hij zorgen dat hij zo snel mogelijk in de kazerne was", vertelt Klaas Haarman (70) - bekend van het vuurwerk - over zijn in 1968 overleden vader.
Details
Maar Haarman en zijn zus Fredi (73) zijn niet tot in de kleinste details bekend met het leven van hun vader, de grondlegger van de gelijknamige zaak in installatietechniek in de Lipperkerkstraat. De twee werden na het overlijden van hun broer Jan op 25 februari verrast door een mededeling van hun schoonzus. Zij had bij het opruimen van de spullen van haar pas gestorven echtgenoot een bijzonder document aangetroffen.
Oproep Het is een oproep aan alle brandweerlieden om zich te melden , zegt Fredi. Het briefje is gedateerd 11 mei 1940, dus net een dag nadat de Duitsers Nederland waren binnengevallen. Het hoe en waarom van het getypte velletje is Haarman en zijn zus niet bekend. Misschien moesten ze helpen bij de verdediging van het land, ik heb geen idee , zegt Haarman, terwijl hij het A4-tje bestudeert.
In het briefje, 'Instructie voor de toestand per heden' aan de 'Manschappen van de Enschedesche Brandweer' meldt de directeur dat de zes series van brandweerlieden zich bij het afgaan van het luchtalarm onmiddellijk op een van de aangegeven verzamelpunten dienden te melden. In uniform met helm en, niet te vergeten, gasmasker. Haarman: Dat gasmasker heeft-ie nog een tijdje in de werkplaats in de Lipperkerkstraat bewaard. Ik heb dat masker nog steeds en zal het binnenkort een keer zoeken.
Hekel
De oorlogsjaren en zijn inzet als brandweervrijwilliger hebben vader Haarman niet onberoerd gelaten. Dat hebben zijn zoon en dochter, hoewel beiden van na de oorlog zijn, wel meegekregen. Duitsers waren in zijn ogen natuurlijk fout , aldus junior, maar hij heeft door die oorlog toch ook een bepaalde hekel aan Amerika gekregen. Dat had alles met de bombardementen te maken.
Zus Fredi: Hij wist natuurlijk ook dat de Amerikanen ons hebben bevrijd. Maar hij heeft door die vergissingsbombardementen op Enschede veel slachtoffers moeten bergen. Jonge kinderen, oudere mensen, hij heeft het allemaal gezien. Hij deed op dat moment zijn werk als brandweerman zo goed en professioneel mogelijk. Maar die bombardementen en al die doden, daar had hij ongelooflijk veel moeite mee en dat bepaalde voor een groot deel zijn houding ten opzichte van de Amerikanen.
Brandweer
Klaas heeft inmiddels contact gezocht met de brandweer in Enschede over het bestaan van het documentje. Daar verwezen ze me naar de Stichting Historie Brandweer Hengelo. Als ze het daar interessant vinden, dan mogen ze het briefje hebben."
Namens de stichting zegt Johan Vulker het bewuste A4-tje 'graag tegemoet te zien'. Ik kende het niet. We scannen dit soort documenten in en vervolgens wordt er een exemplaar ingelijst en geëxposeerd , aldus de secretaris van de Stichting Historie Brandweer Hengelo, die de historie van alle brandweerkorpsen in Twente in de breedste zin archiveert.
Oorlog leidt tot veranderingen
Het is 10 mei 1940 als de Duitsers Nederland binnenvallen en voor ons land de Tweede Wereldoorlog begint. Een dag later melden de eerste Duitsers zich in het Volkspark in Enschede. Nederland capituleert na het bombardement op Rotterdam op 14 mei 1940. Tijdens die eerste oorlogsdagen in mei 1940 komen zestien Enschedese soldaten om het leven. Twee militairen raakten vermist, ook zij zijn vermoedelijk gesneuveld.
Op de website van het Nationaal Brandweer Documentatie Centrum (NBDC) staat geen specifieke en gedetailleerde informatie over de rol van de brandweer tijdens de inval van de Duitsers in Nederland. Wel valt te lezen dat de Tweede Wereldoorlog tot een sterkte uitbreiding van de brandweer in Nederland heeft geleid.
De aanzet daartoe werd al in 1940 gegeven: een groot deel van het vrijwillige personeel van de Luchtbeschermingsbrandweer werd voor de duur van de oorlog (die toen nog kort werd ingeschat) in vaste dienst genomen. Verder ontstond een brandweerorganisatie naar Duits model: steden met meer dan 100.000 inwoners moesten een beroepsbrandweer hebben. Ook werden aan de brandweer strengere eisen gesteld.
© Newsroom Enschede, de samenwerking tussen TC Tubantia en 1Twente Enschede, foto: Frans Nikkels
Details
Maar Haarman en zijn zus Fredi (73) zijn niet tot in de kleinste details bekend met het leven van hun vader, de grondlegger van de gelijknamige zaak in installatietechniek in de Lipperkerkstraat. De twee werden na het overlijden van hun broer Jan op 25 februari verrast door een mededeling van hun schoonzus. Zij had bij het opruimen van de spullen van haar pas gestorven echtgenoot een bijzonder document aangetroffen.
Oproep Het is een oproep aan alle brandweerlieden om zich te melden , zegt Fredi. Het briefje is gedateerd 11 mei 1940, dus net een dag nadat de Duitsers Nederland waren binnengevallen. Het hoe en waarom van het getypte velletje is Haarman en zijn zus niet bekend. Misschien moesten ze helpen bij de verdediging van het land, ik heb geen idee , zegt Haarman, terwijl hij het A4-tje bestudeert.
In het briefje, 'Instructie voor de toestand per heden' aan de 'Manschappen van de Enschedesche Brandweer' meldt de directeur dat de zes series van brandweerlieden zich bij het afgaan van het luchtalarm onmiddellijk op een van de aangegeven verzamelpunten dienden te melden. In uniform met helm en, niet te vergeten, gasmasker. Haarman: Dat gasmasker heeft-ie nog een tijdje in de werkplaats in de Lipperkerkstraat bewaard. Ik heb dat masker nog steeds en zal het binnenkort een keer zoeken.
Hekel
De oorlogsjaren en zijn inzet als brandweervrijwilliger hebben vader Haarman niet onberoerd gelaten. Dat hebben zijn zoon en dochter, hoewel beiden van na de oorlog zijn, wel meegekregen. Duitsers waren in zijn ogen natuurlijk fout , aldus junior, maar hij heeft door die oorlog toch ook een bepaalde hekel aan Amerika gekregen. Dat had alles met de bombardementen te maken.
Zus Fredi: Hij wist natuurlijk ook dat de Amerikanen ons hebben bevrijd. Maar hij heeft door die vergissingsbombardementen op Enschede veel slachtoffers moeten bergen. Jonge kinderen, oudere mensen, hij heeft het allemaal gezien. Hij deed op dat moment zijn werk als brandweerman zo goed en professioneel mogelijk. Maar die bombardementen en al die doden, daar had hij ongelooflijk veel moeite mee en dat bepaalde voor een groot deel zijn houding ten opzichte van de Amerikanen.
Brandweer
Klaas heeft inmiddels contact gezocht met de brandweer in Enschede over het bestaan van het documentje. Daar verwezen ze me naar de Stichting Historie Brandweer Hengelo. Als ze het daar interessant vinden, dan mogen ze het briefje hebben."
Namens de stichting zegt Johan Vulker het bewuste A4-tje 'graag tegemoet te zien'. Ik kende het niet. We scannen dit soort documenten in en vervolgens wordt er een exemplaar ingelijst en geëxposeerd , aldus de secretaris van de Stichting Historie Brandweer Hengelo, die de historie van alle brandweerkorpsen in Twente in de breedste zin archiveert.
Oorlog leidt tot veranderingen
Het is 10 mei 1940 als de Duitsers Nederland binnenvallen en voor ons land de Tweede Wereldoorlog begint. Een dag later melden de eerste Duitsers zich in het Volkspark in Enschede. Nederland capituleert na het bombardement op Rotterdam op 14 mei 1940. Tijdens die eerste oorlogsdagen in mei 1940 komen zestien Enschedese soldaten om het leven. Twee militairen raakten vermist, ook zij zijn vermoedelijk gesneuveld.
Op de website van het Nationaal Brandweer Documentatie Centrum (NBDC) staat geen specifieke en gedetailleerde informatie over de rol van de brandweer tijdens de inval van de Duitsers in Nederland. Wel valt te lezen dat de Tweede Wereldoorlog tot een sterkte uitbreiding van de brandweer in Nederland heeft geleid.
De aanzet daartoe werd al in 1940 gegeven: een groot deel van het vrijwillige personeel van de Luchtbeschermingsbrandweer werd voor de duur van de oorlog (die toen nog kort werd ingeschat) in vaste dienst genomen. Verder ontstond een brandweerorganisatie naar Duits model: steden met meer dan 100.000 inwoners moesten een beroepsbrandweer hebben. Ook werden aan de brandweer strengere eisen gesteld.
© Newsroom Enschede, de samenwerking tussen TC Tubantia en 1Twente Enschede, foto: Frans Nikkels
Heb je een nieuwstip of nieuwe informatie?
Tip onze redactie via mail of telefoon. Deze vind je op onze contactpagina.
