Wordt asielkwestie de lakmoesproef voor gewenste Enschedese bestuurscultuur?

Maandagavond lag er een voorstel voor structurele opvang van vijfhonderd asielzoekers op de raadstafel. Afkomstig van vijf partijen uit de oppositie: D66, VOLT, GroenLinks, SP en Partij van de Dieren. Een voorstel waar regeringspartijen PvdA en ChristenUnie in een vrije rol zonder aarzeling een handtekening onder hadden gezet. Maar die handtekening ontbrak.

Ruimte voor verschillen

Dat is opmerkelijk. Asielopvang is zo’n thema waar de coalitiepartijen wezenlijk anders over denken, maar juist om die reden elkaar ruimte hebben gelaten voor die verschillen. Dat zowel PvdA als CU zich nu toch niet aansloten bij een voor hen natuurlijke alliantie is daarom opvallend. Want: hoe groot is die ruimte werkelijk?

Probleem van het Rijk of (ook) lokale verantwoordelijkheid?

VVD - en ook BBE - zijn geen voorstander van meer opvang van asielzoekers in Enschede. De stad heeft genoeg gedaan en doet genoeg. De crisis in Ter Apel is een probleem van het Rijk dat niet op gemeenten moet worden afgewenteld. PvdA en CU zien de nood in Ter Apel en voelen wel een verantwoordelijkheid om daar, binnen de grenzen van wat mogelijk is, wat aan te doen. Net als die vijf partijen van dat voorstel voor vijfhonderd vaste opvangplekken.

Coalitie-afspraken

Beide voorvrouwen, Yara Hümmels (PvdA) en Hadassa Meijer (CU), wijzen op het asielhoofdstuk in het coalitieakkoord. Maar daarin staat alleen dat het college/de coalitie niet zelf beslist over een vraag of opdracht van het Rijk, maar die voorlegt aan de gemeenteraad.

Aan de onderhandelingstafel zou dat bedoeld zijn als een beperking: we doen alleen wat als het Rijk erom vraagt, we gaan niet pro-actief zelf iets aanbieden. Maar dat staat niet met zoveel woorden in dat akkoord en juist die asielkwestie is bij de presentatie van het akkoord als ‘vrije kwestie’ voorgesteld.

Rijk aan zet, Enschede sowieso aan de bak

Natuurijk: er zijn geluiden dat het kabinet met ingang van het nieuwe jaar met een taakstelling richting regio’s en/of gemeenten komt. De situatie in Ter Apel tart internationale afspraken over opvang van vluchtelingen en mensenrechten. In dat geval moet Enschede aan de bak; Almelo heeft sinds jaar en dag en AZC, Hengelo doet al een flinke duit in het asielopvang-zakje.

Afwachten

Bij de Enschedese coalitiegenoten lijkt de neiging om dat kabinetsbesluit af te wachten op beide flanken even groot. Om verschillende redenen. Jajan Malkis van de VVD legt het standpunt van zijn partij zonder schroom op tafel: geen enkele plek voor asielzoekers, alle pijlen op de huisvesting van statushouders. Kom het kabinet met een opdracht - en dat lijkt onvermijdelijk -, dan kan de plaatselijke VVD daar ook niets aan doen.

Hümmels en Meijer zijn beduidend voorzichtiger met het uitventen van hun idealen. De gemiddelde Enschedeër zal het allang vergeten zijn, maar het is nog niet zo heel lang geleden dat CU en PvdA, samen met destijds nog coalitiepartner D66, het vertrouwen in de VVD opzegde.

De breuken zijn gelijmd, zo stellen alle betrokken. Maar liever toch geen olifanten in de porseleinkast, zeker niet als het kabinet binnenkort de kastanjes uit het vuur haalt.

Nieuwe politiek: woorden of daden?

Maar met die reactieve houding blijft het de vraag in hoeverre de coalitiegenoten elkaar de verschillen ruimhartig gunnen. En dus of de beoogde nieuwe politiek, waarbij de coalitie zich niet opnieuw als een vrijwel onneembare vesting opstelt, van de grond komt of toch vooral een wensgedachte blijft. In de ruimte voor verschillen kan het flink tochten.

Lakmoesproef

D66, VOLT, GroenLinks, SP en PvdD beraden zich op een verbouwing: de open brief wordt een motie (dat is: een formeel raadsvoorstel dat, als de gemeenteraad in meerderheid instemt, opdracht aan het college wordt).

Die motie kon zomaar eens de lakmoesproef zijn voor een nieuwe Enschedese politiek. Want: hoe vrij zijn coalitiepartijen PvdA en CU werkelijk om daar hun handtekening onder te zetten?