UT-docent Jurnan Schilder is de man die achtbanen tot wetenschap maakte

In een glazen vitrine staat een nagebouwde rollercoaster van K nex. Gekocht bij de speelgoedwinkel, zegt Jurnan Schilder. Een grapje voor mijn studenten. Dan kunnen ze zien waar ik mee bezig ben. In zijn kamer even verderop bewaart hij het echte werk: vijf tandwielen van De Dondersteen, de familie-achtbaan van Avonturenpark Hellendoorn. We hebben ze hier voor onderzoek. Het is winter, dus het park is dicht. Waarom slijt het ene wieltje harder dan het andere: dat is wat we willen weten.

OngelukkenSchilder, docent aan de UT, is trots op de samenwerking. Het Avonturenpark zelf nam het initiatief. Ze weten dat ik me hiermee bezig houd. Ze kwamen zelf met het verzoek om dit eens te onderzoeken. De resultaten gebruiken we voor betere simulatieprogramma s. Achtbanen staan bloot aan geweldige krachten. Straks kunnen we nog beter voorspellen hoe ze zich in de toekomst zullen houden. Ongelukken, zoals die helaas toch nog altijd plaatsvinden, kunnen we dan wellicht voorkomen.

WerktuigbouwkundeAchtbaan-engineering is zijn specialisme. Hij is, vermoedt hij, een van de weinige wetenschappers ter wereld die zich met het fenomeen bezighoudt. Verbazingwekkend, want achtbanen zijn ook in wetenschappelijk opzicht zeer de moeite waard. Alles van mijn vakgebied, de werktuigbouwkunde, komt in die dingen samen.

Walibi
De belangstelling was er al in zijn jeugd. Schilder (28) groeit op in Ens in de Noordoostpolder, op twintig minuten rijden van attractiepark Walibi. Ik ben er heel veel geweest. En altijd kwam ik bij die achtbanen. Ik wilde er niet alleen heel graag in, maar ik wilde ook weten hoe ze werken. Waarom ze niet uit bocht vliegen bijvoorbeeld of waarom je er niet uit valt als ze over de kop gaan. Om die reden ben ik uiteindelijk ook werktuigbouwkunde gaan studeren. Omdat ik iets van techniek wilde weten natuurlijk, maar toch vooral om ooit eens zelf een achtbaan te ontwerpen.

Grenzen
Tijdens z n hele studie aan de UT liet het thema hem niet los. De eerste jaren keerde hij ook steevast in de weekenden terug naar Ens om bij Walibi als achtbaanbeheerder te kunnen werken. In het laatste jaar liep hij stage bij de voornaamste fabrikant in Nederland, Vekoma in Vlodrop. Het is een hele aparte wereld. Ver weg van het bed van de wetenschapper, maar ook omgekeerd: dit soort bedrijven is het niet gewend om met universiteiten samen te werken. Door mijn afstudeeronderzoek zijn die grenzen langzaam gaan vervagen.

Ultieme ervaringNog steeds besteedt hij elke vakantie aan het bezoek van een achtbaan ergens in de wereld. Het liefst zo spectaculair en zo groot mogelijk. Het achtbanenpark op Cedar Point in het Amerikaanse staat Ohio was wat dat betreft de ultieme ervaring. Dat is eigenlijk een soort Manhattan. Op een klein schiereiland staan daar achttien achtbanen als wolkenkrabbers zo hoog. De grootste is 120 meter hoog. Het duurt eindeloos voor je beneden bent. Ik wist enigszins wat me te wachten stond, maar toch was ik compleet overweldigd.

Geen angstBang is hij nooit, zegt hij. Al zal hij zelf nooit in een achtbaan stappen waarvan de fabrikant onbekend is of die in een land staat met een slechte reputatie op het gebied van onderhoud. Kijk, het is heel simpel. Als het goed is, is zo n ontwerp aan alle kanten doorgelicht. Als je mensen blootstelt aan krachten die gelijk zijn aan de Formule 1, dan weet je wel zo ongeveer waar je het over hebt. Achtbanen zijn gigantisch grote dingen, maar alles moet in de kleinste details kloppen. Problemen komen er om twee redenen: ofwel door vermoeiing en slijtage van het materiaal, ofwel door gebrekkig onderhoud. Een goede fabrikant weet precies wat hij aflevert. Een goed pretpark, zoals Hellendoorn en Walibi, hoef je niets te vertellen over onderhoud. Die halen de treintjes elke winter helemaal uit elkaar, iets wat ze in het voormalige Oostblok of in landen als India dus niet doen.

Verrassen
Zijn ideale achtbaan? Schilder moet er even over nadenken. ,Eentje die me ondanks alles toch verrast , zegt hij. Of dat in mijn geval nog kan? Ik zou het niet weten. Meestal, als ik naar een bepaalde achtbaan ga, zoek ik van tevoren al uit hoe hij in elkaar zit. Dan weet ik waar een bepaalde bocht, een heuveltje of een looping komt. En toch zou een goede ontwerper er nog in moeten slagen om me te verrassen.

SpectaculairZondagmiddag om twee uur geeft hij een lezing in Oyfo Techniekmuseum in Hengelo. Uitgekeken op het onderwerp is hij nog lang niet. Samen met zijn faculteit op de UT hoopt hij de samenwerking met bedrijven nog verder uit te bouwen. Achtbanen zijn van alle tijden. Ze worden steeds spectaculairder en sneller. Om dat bij te houden, verveelt nooit.

Zijn droom om er zelf een te ontwerpen heeft hij echter opgegeven. Daarvoor in de plaats is iets anders gekomen. Wetenschappelijke artikelen schrijven en wereldwijd de enige echte Mr. Rollercoaster worden: als me dat zou lukken, ben ik al heel tevreden.

© Newsroom Enschede, de samenwerking tussen TC Tubantia en 1Twente Enschede - foto: Frans Nikkels