Nieuws
Enschede
Overgekalkte muurschilderingen in Enschedese Jozefkerk komen weer tevoorschijn
Muurschilderingen op zijbeuken van de Jozefkerk zijn ooit overgekalkt. Ze worden weer tevoorschijn getoverd en hersteld. Met respect voor kunstenaar Joan Collette. Verschil tussen origineel en onze toevoeging zul je altijd zien. Bewust , zegt restaurator Kolff.
Katherine Kolff kent zo n beetje alle hoekjes van de Sint Jozefkerk. De 44-jarige Nijmeegse restaurator komt sinds haar studententijd in het monumentale kerkgebouw aan de Oldenzaalsestraat. Kolff heeft al diverse overgekalkte muurschilderingen weer zichtbaar gemaakt en in oude glorie hersteld. Nu restaureert ze op de zijbeuk twee grote afbeeldingen van het levensverhaal van Jozef.
Tijdsdruk
Er zit de nodige tijdsdruk op het precisiewerk. De klus moet klaar zijn als kardinaal Wim Eijk op zondag 22 september een mis opdraagt ter gelegenheid van het 125-jarig bestaan van de kerk. Vandaar dat Kolff de hulp heeft ingeschakeld van collega s Melanie Axt (43) uit Berlijn en Megan Kisters (24) uit Den Haag.
Het drietal gaat stapsgewijs te werk. We verwijderen eerst met een oplosmiddelengel de lichtgrijze verf waarmee de originele muurschilderingen zijn over geschilderd , vertelt Kolff vanaf de steiger. Het laatste laagje halen we er met een stoomapparaat af. Over het algemeen komen de schilderijen weer redelijk mooi tevoorschijn. Er zijn altijd wel schades zoals gaten, scheuren en aangetaste pleisterlagen. Die injecteren en vullen we met kalkkrijt- en zandmengsels. Voor herstel van de scheuren en gaten gebruiken we traditionele materialen. De storende witte vullingen en scheuren wordt geretoucheerd in de kleuren van de muurschildering, zodat ze niet meer opvallen en de schildering weer als een geheel gelezen wordt.
Textielindustrie
De originele muurschilderingen zijn van de hand van Joan Collette, die vaker samenwerkte met architect Joseph Cuypers (1861-1949) van de Jozefkerk. De kerk aan de Oldenzaalsestraat heeft Enschede te danken aan de textielindustrie. Van alle kanten kwamen eind 19de eeuw arbeiders richting Enschede. Daaronder veel rooms-katholieken, waarvoor onvoldoende kerkruimte was in de stad.
Sinds 1998 heeft de kerk de status van Rijksmonument, mede dankzij de inspanningen van de Vrienden van de Jozefkerk. Die stichting is eind jaren 70 opgericht om behoud van het kerkgebouw veilig te stellen. Sindsdien zijn met schenkingen van parochianen, fondsenwerving en subsidies van overheden regelmatig restauraties uitgevoerd aan glas-in-loodpanelen, voegwerk van de muren, leibedekking op het dak en het interieur.
Soberder
De figuratieve muurschilderingen en de art-deco motieven die de architectuur rond de gotische ramen en steunberen accentueren, zijn al grotendeels vrij gelegd. Ze waren in de jaren 60 verdwenen achter een laag grijze verf. De schuld van de toenmalige paus , zegt John Schiffel van de Vrienden van de Jozefkerk. Hij vond dat het in de kerkgebouwen soberder moest. De omgeving moest niet te veel afleiden van de dienst. Dat heeft grote gevolgen gehad. Ook hier. De preek- en biechtstoelen zijn er uit gegooid en behalve de muren, zijn toen ook de pilaren van stenen uit Gildehaus overgeschilderd. Doodzonde!
Beperkt
De schade is in vergelijking met veel andere kerken nog redelijk beperkt, zegt Paul Wolbert. Hij is namens de stichting beheerder van de kerk. Vanaf het altaar wijst hij trots om zich heen. Er is wel wat verdwenen, maar de originele banken en dit hoofdaltaar zijn er nog. En de muurschilderingen en decoraties zijn weer terug te halen.
Joan Collette, overleden in 1958, was een druk baasje en drukte als kunstenaar in veel kerken zijn stempel op het interieur. Katherine Kolff: Je hebt hier het grootste, overgebleven ensemble van Collette. Dat maakt de Jozefkerk uniek voor Nederland.
Schenking
De muurschilderingen waaraan Kolff en haar twee collega s nu werken, tonen Jozef als timmerman en met Maria, Jezus en een ezel op de terugweg uit Betlehem. De restauratie is mede mogelijk door een schenking van een overleden parochiaan. We zijn afhankelijk van weldoeners , aldus Wolbert.
Als de stichting Vrienden van de Jozefkerk weer nieuwe geldbronnen heeft aangeboord, kunnen ook de laatste muurschilderingen tevoorschijn worden gehaald. Kolff: Het verschil tussen het origineel en onze toevoeging zul je altijd herkennen. Dat is bewust. We herstellen de schade aan de kleuren, zodat het niet stoort. Maar we gaan niet zelf iets creëren. Het gaat om het origineel van Collette.
© Newsroom Enschede, de samenwerking tussen TC Tubantia en 1Twente Enschede, foto: Emiel Muijderman
Tijdsdruk
Er zit de nodige tijdsdruk op het precisiewerk. De klus moet klaar zijn als kardinaal Wim Eijk op zondag 22 september een mis opdraagt ter gelegenheid van het 125-jarig bestaan van de kerk. Vandaar dat Kolff de hulp heeft ingeschakeld van collega s Melanie Axt (43) uit Berlijn en Megan Kisters (24) uit Den Haag.
Het drietal gaat stapsgewijs te werk. We verwijderen eerst met een oplosmiddelengel de lichtgrijze verf waarmee de originele muurschilderingen zijn over geschilderd , vertelt Kolff vanaf de steiger. Het laatste laagje halen we er met een stoomapparaat af. Over het algemeen komen de schilderijen weer redelijk mooi tevoorschijn. Er zijn altijd wel schades zoals gaten, scheuren en aangetaste pleisterlagen. Die injecteren en vullen we met kalkkrijt- en zandmengsels. Voor herstel van de scheuren en gaten gebruiken we traditionele materialen. De storende witte vullingen en scheuren wordt geretoucheerd in de kleuren van de muurschildering, zodat ze niet meer opvallen en de schildering weer als een geheel gelezen wordt.
Textielindustrie
De originele muurschilderingen zijn van de hand van Joan Collette, die vaker samenwerkte met architect Joseph Cuypers (1861-1949) van de Jozefkerk. De kerk aan de Oldenzaalsestraat heeft Enschede te danken aan de textielindustrie. Van alle kanten kwamen eind 19de eeuw arbeiders richting Enschede. Daaronder veel rooms-katholieken, waarvoor onvoldoende kerkruimte was in de stad.
Sinds 1998 heeft de kerk de status van Rijksmonument, mede dankzij de inspanningen van de Vrienden van de Jozefkerk. Die stichting is eind jaren 70 opgericht om behoud van het kerkgebouw veilig te stellen. Sindsdien zijn met schenkingen van parochianen, fondsenwerving en subsidies van overheden regelmatig restauraties uitgevoerd aan glas-in-loodpanelen, voegwerk van de muren, leibedekking op het dak en het interieur.
Soberder
De figuratieve muurschilderingen en de art-deco motieven die de architectuur rond de gotische ramen en steunberen accentueren, zijn al grotendeels vrij gelegd. Ze waren in de jaren 60 verdwenen achter een laag grijze verf. De schuld van de toenmalige paus , zegt John Schiffel van de Vrienden van de Jozefkerk. Hij vond dat het in de kerkgebouwen soberder moest. De omgeving moest niet te veel afleiden van de dienst. Dat heeft grote gevolgen gehad. Ook hier. De preek- en biechtstoelen zijn er uit gegooid en behalve de muren, zijn toen ook de pilaren van stenen uit Gildehaus overgeschilderd. Doodzonde!
Beperkt
De schade is in vergelijking met veel andere kerken nog redelijk beperkt, zegt Paul Wolbert. Hij is namens de stichting beheerder van de kerk. Vanaf het altaar wijst hij trots om zich heen. Er is wel wat verdwenen, maar de originele banken en dit hoofdaltaar zijn er nog. En de muurschilderingen en decoraties zijn weer terug te halen.
Joan Collette, overleden in 1958, was een druk baasje en drukte als kunstenaar in veel kerken zijn stempel op het interieur. Katherine Kolff: Je hebt hier het grootste, overgebleven ensemble van Collette. Dat maakt de Jozefkerk uniek voor Nederland.
Schenking
De muurschilderingen waaraan Kolff en haar twee collega s nu werken, tonen Jozef als timmerman en met Maria, Jezus en een ezel op de terugweg uit Betlehem. De restauratie is mede mogelijk door een schenking van een overleden parochiaan. We zijn afhankelijk van weldoeners , aldus Wolbert.
Als de stichting Vrienden van de Jozefkerk weer nieuwe geldbronnen heeft aangeboord, kunnen ook de laatste muurschilderingen tevoorschijn worden gehaald. Kolff: Het verschil tussen het origineel en onze toevoeging zul je altijd herkennen. Dat is bewust. We herstellen de schade aan de kleuren, zodat het niet stoort. Maar we gaan niet zelf iets creëren. Het gaat om het origineel van Collette.
© Newsroom Enschede, de samenwerking tussen TC Tubantia en 1Twente Enschede, foto: Emiel Muijderman
Heb je een nieuwstip of nieuwe informatie?
Tip onze redactie via mail of telefoon. Deze vind je op onze contactpagina.
