Lage en negatieve stroomprijzen treffen Enschede Energie: uitbetaling aan investeerders uitgesteld

Het elektriciteitsnetwerk staat onder druk. In het hele land is de laatste jaren het aandeel energie dat wordt opgewekt door zonnepanelen en windturbines flink toegenomen. Het nadeel van deze energiebronnen is dat er niet of nauwelijks wordt opgewekt als er geen zon of wind is. Daar tegenover staat dat er - in het geval van zonne-energie - overdag en in de zomer piekmomenten zijn.

Maar dat zijn tijdstippen waarop veel mensen naar hun werk zijn. Als zij thuiskomen gaat de wasmachine, de televisie en steeds vaker ook de warmtepomp en de oplader van de elektrische auto of fiets aan. In de piekuren stijgt de vraag en in de daluren stijgt het aanbod... en de batterijtechnologie is nog niet zover dat dit op grote schaal kan worden opgevangen.

Negatieve stroomprijzen

Lang verhaal kort: op zonnige dagen met genoeg wind wordt er gedurende meerdere uren veel meer elektriciteit opgewekt dan dat er vraag naar is. Dit beïnvloedt de stroomprijzen, die in zo'n geval een stuk lager worden. Het gebeurt ook steeds vaker dat er zelfs meerdere uren achtereen negatieve stroomprijzen zijn, wat in feite betekent dat de eigenaar van het zonnepark moet betalen om de elektriciteit kwijt te kunnen (of de installatie zal afschakelen).

"Door afspraken uit het verleden was de prijs van opwek gedekt door subsidiebijdragen vanuit het Rijk", aldus Louis Koopman, de voorzitter van Enschede Energie. "In dit systeem kwamen voor het Rijk subsidievolumes in de knel, met lagere garantieprijzen tot gevolg."

Een stukje zonnedak kopen: zo werkt dat

Om dat uit te leggen, werkt een voorbeeldsituatie beter. Dit voorjaar heeft Enschede Energie drie zonnedaken aangemeld: Het Weustink (een appartementencomplex in Wesselerbrink), BoxxParq (opslagboxen op het Euregioterrein) en Manege Horstlinde. Samen goed voor een opbrengst van 246.000 kilowattuur, ofwel het verbruik van zo'n 70 huishoudens. Maar hoe worden die installaties - inclusief bekabeling, constructieonderzoeken, netaanslutiing en andere voorbereidingskosten - betaald?

• Een klein deel van de investering die met de zonnedaken is gemoeid, wordt bekostigd via een postcoderegeling. Dat werkt zo: leden van de coöperatie in nabijgelegen postcodegebieden kunnen eenmalig 50 euro inleggen. Daarvoor krijgen zij 15 jaar lang 50 euro terug, een winst van 700 euro dus. In dit geval zijn er 59 buurtaandeelhouders, die samen dus 2.950 euro investeren.
• Leden van Enschede Energie kunnen een investering doen van 100 euro per certificaat, met een maximum van vijftig certificaten per persoon. Vanaf het vierde tot en met het vijftiende jaar wordt hun totale investering afgelost en er is een verwacht rendement van 5% per jaar op hun investering. Wie twintig certificaten aanschaft kan volgens de coöperatie bovenop de inleg (2.000 euro) nog eens 950 euro aan 'winst' tegemoet zien. Omdat er in dit project 360 certificaten worden uitgegeven, is de opbrengst voor Enschede Energie 36.000 euro.
• De lokale investeerders brengen niet genoeg geld in het laatje voor de totale kosten. Het resterende deel van de voorbereidingskosten wordt gedekt door een lening via het Energiefonds Overijssel. In dit voorbeeld gaat het om 192.000 euro, die in vijftien jaar wordt afgelost. Afhankelijk van het project hanteert het Energiefonds Overijssel rentetarieven tussen 3,5% en 5%.

Subsidie voor 'onrendabele top'

Gedurende de looptijd van het zonneproject wordt Enschede Energie natuurlijk ook geconfronteerd met jaarlijkse kosten. Onder deze vaste lasten vallen het beheer en onderhoud van de installaties, eventuele opstalvergoedingen, verzekeringen en reserveringen voor vervanging van onderdelen of de uiteindelijke ontmanteling van de installaties. En de jaarlijkse aflossingen aan financiers en investeerders, natuurlijk.

Dit wordt deels betaald met de verkoop van de opgewekte stroom. Maar dat is niet genoeg. Om de 'onrendabele top' van zonneprojecten te compenseren, is er de Subsidieregeling Coöperatieve Energieopwekking (SCE). Zonder te diep in de details van deze financiële constructie te treden: het Rijk keert jaarlijks een tarief uit dat meebeweegt met de energieprijzen.

Als de stroomprijzen hoger worden (en er dus meer eigen verdienvermogen is), krijgt een energiecoöperatie minder subsidie. Dus: hoe lager de stroomprijzen, hoe hoger de subsidie. Maar daar begint de schoen te wringen. Voorzitter Louis Koopman zegt dat het Rijk deze subsidiebedragen 'heeft geknepen' als gevolg van de aanhoudend lage stroomprijzen op de markt. De subsidies zijn nu niet hoog genoeg. "Terwijl we te maken hebben met toenemende kosten, zoals voor de installatie, als gevolg van inflatie."

Uitgestelde uitkering

Zo kan het zijn dat de businesscase van een zonneproject onder druk komt te staan. 'Om deze reden hebben we met het Energiefonds Overijssel moeten afspreken dat de uitkeringen die we deze zomer zouden doen, voorlopig worden uitgesteld', schrijft voorzitter Louis Koopman in een brief aan buurtaandeelhouders en certificaathouders. 'Zo ontstaat de tijd en ruimte om zorgvuldig met elkaar de noodzakelijke aanpak voor het vervolg te bepalen.'

Desgevraagd laat Koopman weten dat hij positief blijft over de toekomst. "Uitstel betekent geen afstel", zegt de voormalig wethouder van Haakbergen. "Continuïteit hebben we hoog in het vaandel. We willen hoe dan ook aan onze verplichtingen kunnen voldoen. We vragen daarom meer tijd om de investeringen terug te verdienen."

Nieuwe afspraken met Energiefonds?

Ondertussen is de energiecoöperatie in gesprek met het Energiefonds Overijssel. Er wordt gedacht aan het versoepelen van de voorwaarden in de lening, bijvoorbeeld het rentepercentage of de afbetalingstermijn. Ook wordt er samen met andere coöperaties in het land gelobbyd voor betere voorwaarden voor lokale energieprojecten. In september verwacht Enschede Energie leden en investeerders meer duidelijkheid te kunnen geven. Koopman: "Onze verwachting is dat de energiemarkt op de langere termijn verbetert."

Overigens worden buurtaandeelhouders en certificaathouders in brochures gewaarschuwd voor de belangrijkste risico's voordat zij besluiten om een investering te doen: 'Minder stroomopbrengst door minder zonnig weer, lage stroomprijs waardoor deel subsidie niet aanvult tot het totale basisbedrag, tijdelijke onderbreking van de stroomopbrengst door andere externe factoren', staat in de voorjaarsbrochure van 2025.