Enschede komt tientallen miljoenen tekort op de jeugdzorg: 'De grens is al langer dan vandaag bereikt'

Ongeveer 90 miljoen euro gaat er dit jaar om in de jeugdzorg in Enschede. Dat is zo'n 10 procent van de totale begroting van de gemeente. En dat lijkt de komende jaren alleen maar toe te nemen. Sinds de jeugdzorgtaken in 2015 zijn overgeheveld vanuit het Rijk, wordt er via het gemeentefonds jaarlijks een bedrag gestort om die taken te kunnen uitvoeren. Maar die bijdrage dekt bij lange na niet de kosten die ermee gemoeid zijn.

Jeugdzorg buiten de woonplaats

Waar eind vorig jaar nog een nijpend tekort van 13 miljoen euro werd voorzien, loopt dat negatieve vooruitzicht (voor 2025 en daarna) al op tot maar liefst 31 miljoen euro. Een gigantisch tekort, dat vooral wordt veroorzaakt door de toenemende kosten van jeugdhulp. De jeugdzorgtaken in Twente moeten opnieuw worden aanbesteed en bij voorbaat is duidelijk dat het prijspeil de afgelopen jaren is veranderd.

Dat heeft te maken met stijgende loonkosten (dat weer deels komt door krapte op de arbeidsmarkt), maar ook door scherpere regels. "Om een voorbeeld te noemen: er is bepaald dat een jeugdbeschermer niet te veel jeugdigen onder zijn hoede mag hebben. Dat is heel goed. Maar het betekent wel meer kosten." Er zijn dan immers meer jeugdbeschermers nodig voor hetzelfde aantal jonge cliënten.

Een andere belangrijke oorzaak voor de hogere kosten is het zogeheten woonplaatsbeginsel. Dat houdt in dat de zorg voor bijvoorbeeld een jongere uit Haaksbergen, die naar een jeugdzorginstelling in Enschede gaat, door de laatstgenoemde gemeente betaald moet worden. "Ook dat is prima", zegt Vedder. "Maar ze (het Rijk, red.) zijn vergeten om het geld dat daarbij hoort ook over te hevelen. Dit zorgt al voor een tekort van 4 miljoen euro."

Zorg in de thuissituatie

Alle ontwikkelingen rond hogere kosten worden nog eens versterkt omdat het aandeel jongeren dat jeugdzorg krijgt toeneemt. Dat wil zeggen: het aantal minderjarigen in Enschede neemt al jaren af, maar het aantal jeugdzorgcliënten neemt toe. "1 op de 6 kinderen in Enschede krijgt een vorm van jeugdhulp", aldus Vedder. Het gaat om hulp bij ernstige vormen van dyslexie tot zware zorgtrajecten. "Rond de eeuwwisseling ging het nog om 1 op de 21 kinderen."

Gaat het zoveel slechter met de (psychische) gezondheid van Enschedese kinderen of wordt er simpelweg sneller overgegaan tot jeugdzorg? Een beetje van beide, zegt wethouder Harmjan Vedder. Het is echter niet aan de gemeente om op de stoel van een arts te zitten. Dat wil Vedder ook niet. "Maar we willen wel vragen: is de gekozen oplossing altijd de beste voor het kind?" De wethouder is ervan overtuigd dat in veel gevallen zorg in de thuissituatie beter werkt dan bijvoorbeeld uithuisplaatsing van een kind, al is dat laatste soms ook onvermijdelijk.

Lobby bij het Rijk

Vedder wil een stevige lobby blijven voeren richting het Rijk. Om meer geld voor jeugdzorg, maar ook zou hij graag zien dat de verplichte aanbesteding van tafel gaat. "Dat gaat altijd over economische wetten. Maar dat is niet in het belang van kinderen. Ik ga liever duurzame relaties aan met zorgaanbieders, waarbij we goede gesprekken hebben over de kosten."

Behalve het Rijk vindt Vedder dat ook de gemeente zelf een taak heeft in het beperken van de jeugdzorgkosten. "We moeten aantal zaken beter doen. Daarvoor kom ik binnenkort met een plan." Belangrijke pijler daarin zal zijn het vaker bieden van jeugdzorg in de thuissituatie. Ook zijn er goede ervaringen met praktijkondersteuners GGZ bij huisartsen, die eerst wat gesprekken voeren met nieuwe cliënten.

Harde keuzes

Ook is de wethouder blij met de resultaten van het zogeheten Onderwijs Jeugdhulp Arrangement (OJA). Dat is een in Enschede bedacht plan, waarbij een jeugdzorgaanbieder aan een school word gekoppeld. Naschools wordt er op school jeugdhulp geboden, in plaats van op een zorgboerderij.

"Maar", weet Vedder, "daar gaan we geen 31 miljoen mee besparen." En dat betekent dat er harde keuzes dreigen als er niet meer geld van het Rijk komt. Want bezuinigen op jeugdzorg die minderjarigen nodig hebben, dat is geen optie. "Maar dan heb je het al gauw over bezuinigen op andere zaken. De grens is al langer dan vandaag bereikt."