Enschedese terroristen klagen al jaar over 'onmenselijk regime' in Vught

Hoe vertel je een kind van 5 dat zijn vader in de gevangenis zit? Dat papa tussen de terroristen slaapt en voorlopig niet thuiskomt? "Ik had geen idee hoe ik dit moest doen", verzucht zijn vrouw Petra*. "Ik vertelde Jeffrey dat zijn papa met de boot weg is. Net zoals vroeger toen hij in dienst zat."

Maar dagen worden weken en weken worden maanden. De roddels gaan rond in de buurt en op school. Petra moet het haar zoon wel vertellen. "Jeffrey zei meteen: 'wat een stomme rechter'. Mama vindt de rechter ook stom, zei ik. Ik heb hem maar niet verteld hoe zijn vader de rechter noemt..."

Aanslag met terroristisch oogmerk
Jeroen B., Danny H., Ronald M. en Marco H. werden in oktober 2016 veroordeeld tot vier jaar cel, waarvan een jaar voorwaardelijk, voor het gooien van twee flesjes met brandbaar gas naar een moskee in Enschede. Raymond S. werkte als enige mee aan het onderzoek en kreeg een jaar minder. Ze werden veroordeeld wegens 'een aanslag met een terroristisch oogmerk'.

Volgens de rechters kozen ze bewust een moskee om moslims angst aan te jagen. Ze zijn daarna opgesloten op de terroristische afdeling van de Extra Beveiligde Inrichting in Vught. Daar zitten ze tussen radicale moslims, zoals Mohammed B., de tot levenslang veroordeelde moordenaar van Theo van Gogh. Iemand als Jeroen, die overigens ontkent, valt daardoor onder hetzelfde zware regime.

Schending van mensenrechtenDat is raar, vindt Emile Affolter van Amnesty International. De mensenrechtenorganisatie interviewde 50 mensen, van ex-gedetineerden tot officieren van justitie, en concludeert dat er in Vught sprake is van schending van de mensenrechten. Het strikte regime is 'inhumaan en onnodig'.

Het rapport bevestigt het beeld dat de brandbomgooiers uit Enschede sinds 2016 schetsen. Een beeld van bedreiging en isolement. Amnesty schrijft over gedetineerden die vijftien dagen lang 22 uur of meer per dag worden vastgehouden zonder betekenisvol contact met anderen. Over ingrijpende visitaties waarbij de gedetineerden volledig naakt zijn. En over buitensporige observatie. Affolter: "Dit gaat over mensenrechten, maar ook over ons rechtssysteem. Uit de interviews blijkt dat er wordt geaarzeld om mensen aan te klagen voor terroristische misdrijven, omdat dit regime te zwaar is. Amnesty ziet het gevaar van terroristische aanslagen, maar deze afdeling is niet de oplossing."

Verandering in regime
Opmerkelijk is de steun van Yola Wanders, directeur van de penitentiaire inrichting in Vught. Je kunt deze gevangenen niet over één kam scheren zegt ze in een interview met Amnesty. Op de terroristenafdeling zitten mensen die geweld plegen, maar ook haatzaaiers opruiers en ronselaars. 'Als je bij wijze van spreken 100 euro overmaakt naar je broer die in Syrië vecht kun je hier terechtkomen.'

Het kritische rapport van Amnesty International is naar Kamerleden en het ministerie van Justitie en Veiligheid gestuurd. Affolter: "We hopen dat er nu echt snel verandering in het regime komt, zodat we ons op de juiste manier tegen terrorisme gaan verdedigen."

Bedreiging
De vier brandbomgooiers uit Enschede tekenen hoger beroep aan tegen hun veroordeling en wachten inmiddels meer dan een jaar op de zittingsdatum. Tot de behandeling van de hogerberoepszaak op 5 en 6 februari blijven ze op de terroristenafdeling in Vught. De vier vroegen inmiddels meerdere keren op vrije voeten gesteld te worden.

"We worden elke dag bedreigd door moslimextremisten", vertellen ze aan de rechter. Rivaliserende groepen gevangen zouden alleen door een hek zonder slot van elkaar worden gescheiden. En Mohammed B. zou een keuken hebben vernield toen hij hoorde dat de veroordeelde Tukkers op dezelfde afdeling werden geplaatst als twee veroordeelde moslima's. "Ik ben elke dag bang dat het mijn laatste is. Ook mijn familie wordt continu bedreigd", zegt Ronald M. in het Gerechtshof in Arnhem.

"De regering wil een statement maken voor de rest van Nederland, maar mijn man zit daar tussen de IS-strijders", zegt Petra. Daarom zoekt ze in de zomer al contact met de verslaggever van deze krant. "Je wilt niet weten wat daar allemaal wordt geroepen. Jeroen praat daar met niemand. Alles wat hij daar nu doet, doet hij voor ons gezin."

Tekeningen niet welkom
Petra rookt achter het huis een sigaretje, terwijl Jeffrey binnen nieuwe tekeningen voor papa maakt. Kunstwerkjes met toeters en bellen komen de gevangenis niet in, weet zijn moeder uit ervaring. "Vanwege de lijm. In de gevangenis scannen ze zijn knutselwerk en de scan gaat dan naar zijn vader." Petra staat op en sluit de achterdeur. "Ik wil niet dat Jeffrey dit allemaal hoort", zegt ze en drukt haar sigaret uit in een asbak met de toepasselijke tekst 'Life is what you make of it'.

Petra maakt er het beste van, maar ze heeft het moeilijk. Jeffrey vraagt dagelijks om een knuffelbezoek. Een moment waarop hij zijn vader weer even in de armen kan vliegen. Petra: "Jeroen zegt hem dat zo'n bezoek niet meer mag. Dat is keihard, maar wel waar." De maatschappelijk werker die de knuffelbezoeken mogelijk maakte, werkt er niet meer. Medewerkers van de afdeling onderzoeken nu of deze bezoeken onder begeleiding weer mogen Tot die tijd krijgt Jeffrey een hand van papa. Meer mag zijn vader hem niet geven. Het bezoek duurt maximaal een uur en wordt met camera's vastgelegd. Maar liever een hand, dan geen hand. "We hebben deze maand twee bezoeken gepland, want dan heeft Jeffrey iets om naar uit te kijken."

Tekeningen en gedichten
Thuis hangt de woonkamer vol met werk van Jeroen. Aan de wanden, op de koelkast en in fotolijsten op de kast. "Hij is in de gevangenis gaan tekenen en dichten. En hij kan het nog goed ook. Dit ken ik helemaal niet van hem."

Op een van de kaarten staat een gevangene met een bal aan zijn voet geketend en de tekst Ik denk alleen aan jou, jou, jou, jou, jou. Zo voelt Jeroen zich, zegt Petra. 's Avonds leert ze haar zoon hoe liefdevol denken werkt. "Dan liggen we samen in bed en knijpen onze ogen dicht. Heel hard. En dan voelen we de liefde van papa."

Gesprekken opgenomen
Het rapport van Amnesty International bevestigt ook het beeld dat Robert Speijdel, advocaat van Jeroen B., heeft van de terroristenafdeling in Vught. Speijdel geeft voorbeelden van de 'gekkigheid' die hij er als advocaat meemaakt. "Als mijn cliënt naar kantoor belt, dan mag hij vaak niet met mijn secretaris praten of een boodschap voor mij doorgeven als ik er niet ben. Terwijl mijn secretaris net als ik ook een geheimhoudingsplicht heeft. Onze gesprekken werden een tijd lang bovendien mogelijk zelfs afgeluisterd en opgenomen. En er mag door cliënt zelfs niet worden gecommuniceerd met de media." Speijdel noemt het regime on-Nederlands. "Het is volstrekt overdreven streng en ongehoord voor Nederlandse begrippen."

Petra is blij dat haar man eindelijk bijval krijgt, maar ze krijgt hem er niet mee terug. "Ik weet ook niet hoe ik Jeroen straks terugkrijg, maar we komen er samen wel doorheen." De roddels in de buurt blijven, maar daar maakt ze zich niet druk over. Dat heeft ze van Jeroen geleerd. Ze moeten het met elkaar doen. In de keuken vraagt ze Jeffrey wie de beste is. "Mama!", roept Jeffrey hard. "En Jeffrey en papa!" Petra lacht. "Goed zo, jongen."

* De namen Petra en Jeffrey zijn om privacyredenen gefingeerd.
© Newsroom Enschede, de samenwerking tussen TC Tubantia en TV Enschede FM. - Foto: Pixabay