Artsen MST: 'Echt geen donatie als nabestaanden niet willen'

Het zijn de moeilijkste gesprekken die artsen voeren met nabestaanden. Gesprekken over donatie van organen. Vera Silderhuis en Ronald Trof, werkzaam op de intensivecareafdeling van het MST in Enschede, voeren die gesprekken tussen de 20 en 30 keer per jaar. Ze constateren dat de nieuwe donorwet, die in 2020 van kracht wordt, tot emoties bij mensen leidt. Blijkbaar omdat er bij veel mensen een gevoel is ontstaan dat zij en hun familie de regie kwijt zijn als ze aan het eind van hun eigen levenspad in beeld komen voor orgaandonatie.

Automatisch donor
"Als iemand niets registreert, wordt hij of zij automatisch donor. Dat kan nabestaanden het gevoel geven dat ze onder druk staan om daar in mee te gaan. Maar zo zal dat in de praktijk gewoon niet zijn. Als nabestaanden kenbaar maken dat zij bezwaren hebben, dan gaat donatie niet door. We zijn er - misschien wel juist - óók voor de familie." Wel of niet doneren is volgens beide artsen altijd een gezamenlijk besluitvormingsproces met de familie, waar soms wel één of twee dagen overheen moet gaan. "Leidend is het belang van de patiënt en de familie. En eigenlijk daarna pas komt het belang van de potentiële ontvanger van donororganen. We hebben liever een weloverwogen 'nee', dan een te gehaast ja."

Geen bezwaar

In de nieuwe wet worden alle 18-jarigen opgeroepen om vast te leggen of ze wel of geen donor willen zijn. Wie geen actie onderneemt krijgt een nieuwe oproep. Van wie dan nog niet reageert wordt aangenomen dat hij of zij geen bezwaar heeft tegen donatie. Het is de bedoeling van de wet om mensen te stimuleren een bewuste keus te maken. De hoop is ook dat er uiteindelijk meer donororganen beschikbaar komen. Jaarlijks overlijden nog altijd veel mensen die op een wachtlijst staan voor donatie.

Organen kunnen gedoneerd worden als een patiënt hersendood is. Er is dan geen hersenactiviteit meer en geen ademhaling. Ademhaling wordt in het ziekenhuis nog kunstmatig op gang gehouden. Dat is wezenlijk anders dan een coma, waarbij nog wel hersenactiviteit is.

De artsen kijken in die situatie of er een donorregistratie is. Op basis daarvan gaan ze een gesprek aan met de nabestaanden. Die worden gevoerd in een zogeheten familiekamer. Een van de weinige ruimtes in het MST die niet steriel wit zijn. De kamers zijn sober ingericht. De artsen zitten er soms met wel vijftien familieleden om tafel, zo geven Silderhuis en Trof aan.

Er wordt - zolang dat medisch kan - de tijd genomen om met de familie tot een keus te komen. "Je kunt beter een paar keer, steeds kort, met de familie hierover spreken dan één keer een half uur. Soms kiezen we ervoor om een dag later verder te praten. Want mensen zien hun dierbare op een bed liggen en hebben nog de hoop dat die straks wakker wordt. En dan moet je ze vertellen dat het echt niet meer gaat gebeuren. Soms kan praten over donatie er dan niet meer bij. Je moet goed kijken naar wat mensen nog aankunnen. Als je merkt: er is te veel verdriet en zoveel weerstand... dan moet je stoppen." Volgens Silderhuis en Trof beseffen artsen wel degelijk dat mensen verder moeten na het overlijden van een dierbare. "Ze moeten later in de rouwverwerking geen wroeging hebben van hun keus. Dat belang staat uiteindelijk ook voor ons bovenaan."

Koffiedik kijken
Of de nieuwe wet ook daadwerkelijk leidt tot meer beschikbare donororganen? Silderhuis en Trof durven daar geen uitspraak over te doen. "Dat is koffiedik kijken." De grootste winst van de nieuwe wet is wat de twee MST-artsen betreft het feit dat mensen gestimuleerd worden een bewuste keuze te maken. Wat ze ook kiezen. Er zal in hun ogen dan ook een grote overheidscampagne nodig zijn om mensen de komende twee jaar te bewegen om die keus te maken. "Door het politiek debat was het thema nu hot. Maar straks vervliegt de aandacht weer."

© Newsroom Enschede, de samenwerking tussen TC Tubantia en 1Twente Enschede, foto: Emiel Muijderman