Criminoloog over Enschedese brandbomgooiers: Hof kijkt naar risico voor maatschappij

Hoe ziet de toekomst van haar zoon er nu uit? De moeder van Ronald M. slaat de handen voor haar ogen. De tranen vloeien over haar wangen. Het is dinsdagmiddag en de woorden van het Gerechtshof dreunen na. De aanslag van 27 februari 2016 op de moskee in Enschede blijft een poging tot brandstichting met een terroristisch oogmerk. De verlaging van zijn gevangenisstraf is een schrale troost. "Ik had liever gehad dat mijn zoon nog een half jaar langer moest zitten. Maar dat terroristisch oogmerk... Hoe kan het Hof dit nu beslissen?"

Terroristisch oogmerk
Ronald M. (37), Marco H. (37), Jeroen B. (36) en Danny H. (26) zijn in hoger beroep veroordeeld tot gevangenisstraffen van 2 jaar tot 2 jaar en 2 maanden. Het Hof oordeelde dat er bij het gooien van twee bierflesjes met een brandbare vloeistof naar de Enschedese moskee geen sprake is geweest van levensgevaar voor de mensen in en rond het gebedshuis. Maar het terroristisch oogmerk is volgens het Hof wel bewezen.

"En dat gebeurt niet op basis van enkel hun handeling die bewuste dag", zegt criminoloog Annemarie van de Weert. "Bij dergelijke veroordelingen speelt bovenal de achterliggende gedachte. Het gaat om het risico dat iemand vormt voor de maatschappij. Daarvoor zijn meerdere aanwijzingen nodig."

In het arrest van het Hof wordt bijvoorbeeld geschreven over verheerlijking van Adolf Hitler, de Afrikaner Weerstandsbeweging, Waffen SS en Ku Klux Klan door de Enschedeërs. Hieruit zou blijken dat ze het gedachtegoed hebben van de superioriteit van het blanke ras. Het delen van bepaalde afbeeldingen via app-groepen dient als bewijs daarvoor.

Stomme sukkels
"We zijn geen terroristen", verweerde Jeroen B. eerder. Zijn advocaat Robert Speijdel sprak over stomme sukkels, die met een zatte kop twee molotovcocktails richting een moskee wierpen. Van de Weert: "Ik snap dat dit label zwaar weegt, maar de uitspraak van het Hof is niet enkel gebaseerd op het gooien van de 'brandende bierflesjes' en de mogelijke gevolgen die dat teweeg had kunnen brengen. Het oordeel komt voort uit twee pagina's met 'bewijs' dat de brandbomgooiers een gevaar vormen voor de samenleving."

Vrees aanjagen
In Enschede raakte niemand gewond en vatten een paar grassprieten vlam. "Ja, daarmee lijkt de handeling enigszins 'onschuldig'. Maar het gaat bij een terroristische daad niet zozeer om het aantal doden of gewonden dat de ernst van het misdrijf bepaalt", legt de criminoloog uit. "In de wet staat te lezen dat onder terroristisch oogmerk wordt verstaan: 'geweldpleging met als doel de bevolking of een deel van de bevolking ernstige vrees aan te jagen.' Angst teweeg brengen is dus het criterium, omdat dit namelijk ook een ontwrichtende werking heeft op de sociale structuren van een land."

Omdraaien
Is dit dan een zware straf voor een 'dronkemansactie'? De moeder van Ronald M. vindt natuurlijk van wel. Maar Van de Weert reflecteert: "Draai het eens om. Als het een groepje moslimjongeren was geweest die een kerk in de brand wilde zetten -wetende dat er mensen binnen waren- vinden we dat dan ook het gevolg van het hebben van een 'slechte dag'?" Dit arrest geeft het signaal af dat alle vormen van gewelddadig extremisme, ongeacht welke ideologie, religie of politieke voorkeur, niet worden getolereerd.

© Newsroom Enschede, de samenwerking tussen TC Tubantia en 1Twente Enschede, foto: Annina Romita