Cultuurbewaker Willy Berends: 'FC Twente komt overal binnen'

Op de tribune in Enschede, op zondagmiddag, zag hij om zich heen volwassen mannen elkaar in de armen vallen. Anderen stonden luid te juichen, met beide armen zwaaiend. FC Twente tegen VVV, 1978. 1-0. ,,Ze vonden het kennelijk belangrijk , stelde Willy Berends, nu 53, vast. Hij vond het maar een vreemd contrast met wat hij een dag eerder op televisie had gezien. Bij een show op de zaterdagavond had een deelnemer een auto gewonnen en alleen Dankjewel gezegd.

Voetbal
,,Er is maar weinig dat zo veel emoties bij mensen losmaakt als voetbal , weet hij sinds die tijd. Laat niemand zich inhouden wat dat betreft. ,,Louis van Gaal, je mag over hem denken zo je wilt, maar in één ding had hij groot gelijk. Hij zei ooit: Juichen, daar gaat het om . En explosief juichen doe je alleen bij voetbal.

Bar
Een vroege woensdag in Enschede. Het personeel van café Jansen & Janssen is nog bezig de bar te poetsen. Voor Willy Berends verse jus. Dit is zijn tweede huis. Als hij zijn betoog wil onderstrepen met zijn daden, hoeft hij maar naar de wand te grijpen. ,,Mijn leven hangt in het café aan de muur , zegt hij met een mooie grijns.

Hij pakt een folder over zijn boek Enschede, de mensen, de stad. Het is alweer tien jaar geleden dat dit boek is verschenen. Interviews en portretten van 250 Enschedeërs. Elke tien jaar een nieuw boek was het idee. ,,De afspiegeling van een eeuw Enschede, de geschiedenis aan de hand van 2.500 inwoners. Uniek, dat heeft geen stad. Laat iemand mij bellen om het voort te zetten.

Willy Berends, stadsjongen van Twekkelerveld. Tien jaar werkt hij, af en aan, bij FC Twente. Enschede werd zijn broekzak. Aan de stad had hij genoeg. ,,Er zijn nu nog plaatsen in Twente waar ik nooit geweest ben. Ik had nog nooit een paasvuur gezien toen ik 18 was.

Supportersverenigingen
Twente kent hij inmiddels dankzij de supportersverenigingen van FC Twente. ,,Hoe één wij ook denken te zijn, hoe groot toch de verschillen in Twente. De supportersverenigingen hebben ieder hun eigen karakter. Als je bij de een iets neerlegt, is het met vijf minuten geregeld. Bij een andere moet eerst alles worden overlegd. Mooi om te zien. Borne sluit overal vriendenschappen. Als je iets geregeld wilt hebben en het moet echt kloppen, moet je Markelo inschakelen. Als je iets geks wilt, moet je Goor hebben en Vriezenveen. Dat heeft mij in die tien jaar meer interesse in Twente doen krijgen. Soms hakken we elkaar de kop af in Twente, dat doen we echt, hoor, en op zondag gaan we naar de club en is alles goed. Ik hou daar van.

Diep in die donder van hem bonkt zijn hart voor de stad. ,,We moeten zuinig zijn met Enschede, met het karakter hier en met wat ons bindt. De meesten van ons worden hier geboren en gaan hier dood. We brengen ons leven door op een paar vierkante kilometer. Dan moet je er wat van maken en je zeker niet al te veel aantrekken van wat er honderd kilometer verderop gebeurt. Je hebt te maken met een stad waar tien, vijftien procent van de mensen nooit de wijk uitkomt. Ze weten niet wat er in de binnenstad gebeurt, laat staan dat ze weten wat er in Groningen gebeurt.

Hij haalt een ander boek van de wand, Scoren in de wijk, een boek voor initiatiefnemer en projectleider Drees Kroes en tikt met een vinger op een foto. ,,Hier. De nieuwste maatschappelijke activiteit onder vlag en logo van FC Twente: Supporter van elkaar. Een selectie van 22 prominenten en andere vrijwilligers ondersteunt gezinnen die een extra steuntje kunnen gebruiken. Diverse gezinnen hebben een personal coach gekregen. In Zuidwijk en Dolphia. ,,Deep down de wijk in, deep down waar het zit. Hier zit alles in .

Doelgroep
,,De doelgroep waarin wij ons bewegen is volledig afgestompt op het welzijnswerk. Met bijna elke welzijnsorganisatie hebben ze slechte ervaringen. Eerst was ik sceptisch als werd gezegd dat je met FC Twente overal binnen komt, maar het is echt waar. Je bent neutraal. De neutraliteit van de club is de basis van alles. Daarom maak ik me ook altijd zo druk om waar het echt om gaat: om het logo, om de club. Als je onder dat logo opereert, moet je daar zuinig op zijn. Het is ongelofelijk veel waard, niet alleen voor de stad, maar voor heel Twente.

Bijzondere week
Belangrijk is wel dat het goed gaat met de club. En dan is dit de zoveelste bijzondere week op rij. ,,Ik had niet meer verwacht dat het zo spannend zou worden. Dacht dat toen Gertjan Verbeek kwam we weer op de weg omhoog waren en niet zoals nu op de achttiende plaats staan.

Cultuurbewaker
Cultuurbewaker, zo wordt hij genoemd. Hij moet er een beetje om lachen. ,,Volgens mij bestaat een cultuurbewaker niet. Als mensen behoefte hebben er een naam aan te geven, is het een mooie naam. Ik geloof dat Jan van Halst er mee kwam. Het stond ineens ergens. Het was misschien altijd al lastig om op mij een etiketje te plakken.

In voetbaltermen: Willy Berends beweegt zich bij FC Twente tussen de linies. In de documentaire Het laatste jaar van FC Twente, van Erik Dijkstra en Geertjan Lassche, speelden hij en jongerenwerker Moatamid Elmeaizi de hoofdrol. Heel soepel liep het toen al niet meer. ,,In 2013 kreeg ik heel veel problemen met de gang van zaken bij Twente. Ik liep tegen mezelf op. Gevoelsmatig kon ik me er niet meer aan conformeren. Het heeft er in geresulteerd al wil ik er niet veel over zeggen dat ik niet verder kon met Joop. (Munsterman, toenmalig clubvoorzitter.)

Werkloos
,,In 2015, op 1 januari, werd ik werkloos. Ik kon het voor mezelf niet meer verkopen dat ik nog marketingachtige dingen op zou zetten waar ik volledig tegen was. Dat brak me echt op. Een goede maand later is Joop ook gestopt. Ja, had het een maand volgehouden, maar dat ging niet.

Scoren in de wijk
Hij is nu weer aan de slag. Half bij Scoren in de wijk, half bij communicatie en marketing. En het wordt tijd dat het beter gaat, zegt hij. ,,Het moet niet lang meer duren. Op een gegeven moment hebben de medewerkers te veel tikken gehad. Met minder mensen de boel draaiende houden, ga er maar aan staan.

Verleden
Achterom kijken lost weinig op, maar het verleden werkt door. ,,Ik heb het ook in de film gezegd, en ik vind dat nog, absoluut, honderd procent: het is volstrekt onterecht dat een hele club, een hele regio, een heel volk wordt gestraft voor de wandaden van een klein aantal mensen. Die dat nog steeds - ik blijf dat zeggen stiekem hebben gedaan. Stiekem binnen een organisatie is strafbaar. Op dat moment had die organisatie, FC Twente, aangifte moeten doen tegen die mensen en zich niet gelijk moeten stellen aan de daders. Want dat is gebeurd. We hadden de daders buiten de club moeten zetten. En nu zijn wij de paria. Terwijl we in wezen al 52 jaar dezelfde club zijn.

Vak P
De club gaat hem aan het hart, de stad, de mensen, het gelazer rond de sluiting van het home van Vak P en van Atak. Het kwam zelfs zo ver dat Willy Berends zich verkiesbaar stelde. Nummer zoveel op de lijst van de PvdA voor de gemeenteraad. Hij haalde 48 voorkeurstemmen. ,,Bij Vak P zeiden ze al: wat moet jij toch op die lijst, man? Vond hij diep in zijn hart zelf ook. ,,Ik heb een bloedhekel aan politiek. Zo n verschrikkelijke bloedhekel dat ik me er verre van wil houden. Maar als je dat wilt vinden en zeggen, moet je lid worden van een politiek partij, omdat je anders geen stem hebt.

Wat hem dreef was een mengsel van betrokkenheid en woede. Atak was een rode lijn. ,,Aan de lijve heb ik drie of vier keer ondervonden dat een organisatie die bedoeld is om plezier en geluk te brengen door de bobo s altijd wordt overgenomen. Dat zijn dan de raden van bestuur, de raden van toezicht, de directies. Die pakken zo n organisatie ten faveure van zichzelf. En als het knalt, draaien ze zich om of rijden ze in een Bentley weg, de mensen, de 99 procent, in desolate staat achterlatend. Dit patroon is schering en inslag bij het voetbal, de cultuur, het bedrijfsleven. Ik word dan zo link.

Burgemeester
Kritisch is hij op de burgemeester van Enschede. ,,Een aardige man, maar ik heb het gevoel dat deze burgemeester een andere soort dan we tot nu toe hebben gehad een tienjarenplan heeft. Dat vind ik persoonlijk. Als hij weggaat wil hij Enschede een beetje Onno van Veldhuizen hebben gemaakt. Dat doet hij heel bewust door de randjes van Enschede er af te schrapen.

En randjes, vindt hij, maken de stad. ,,Je moet een stad niet glad maken, zeker Enschede niet. Hier gaan mensen dood voor de stad. Enschede heeft een paar dingen beleefd die ons tot elkaar hebben gebracht. We hebben met elkaar staan juichen en staan huilen. Dat vormt je, als stad. Niet wegpoetsen, nooit. Terwijl het beter gaat met de stad dan ooit.

Atak
Los het op z n Enschede s op, vindt hij. ,,Van Veldhuizen met een groot aantal kratten bier naar Vak P, de wethouder cultuur met bloemen naar de vrijwilligers van Atak. Sorry, sorry, sorry. En we kunnen weer verder. Dat is nu zuinig zijn op Enschede.

Realisme
Maar goed, geen raadszetel voor Willy Berends. FC Twente zorgt voor afleiding genoeg. Verbeek weg, Van Halst die taken moet inleveren. Het sportieve heeft lange tijd de ellende verhuld, vindt hij. ,,Nu pas beseft iedereen dat de bal het doel in moet. De enigen ter wereld die FC Twente nu nog kunnen redden, zijn de spelers. Dat moeten we ons realiseren. Zegt de cultuurbewaker.

© Newsroom Enschede, de samenwerking tussen TC Tubantia en 1Twente Enschede. Foto: Carlo ter Ellen