Enschedese mediapsycholoog: 'Wielersport bestaat bij de gratie van de media'

Ontelbare boeken zijn er geschreven over de wielersport. Over markante, maar ook over onopvallende renners, over de geschiedenis en over specifieke wedstrijden. Zoals de Tour de France, het drie weken durende hoogtepunt van elk wielerjaar. Enschedeër Ard Heuvelman (1950) dook in de naslagwerken, verzamelde een berg aan informatie en bundelde die in het boek Wielerreuzen van de weg.

Met zijn feuilleton van de wielersport doet de mediapsycholoog en gepensioneerd hoofddocent aan de Universiteit Twente een poging de geschiedenis van het beroepswielrennen als mediasport te beschrijven. "De professionele wielersport bestaat bij de gratie van de media", zegt hij op het terras van café Sprakel in hartje Lonneker, een favoriete halte van veel fietsrecreanten.

Drijvende krachten
Het is nu haast niet voor te stellen, maar ooit waren kranten en tijdschriften de drijvende krachten achter grote wielerwedstrijden. Die werden al in 1891 georganiseerd om de oplagecijfers omhoog te krikken. Heroïsche verhalen van de avonturen die de coureurs meemaakten, moesten de verkoop doen stijgen.

Van wielerploegen was in de beginperiode geen sprake, schrijft Heuvelman in zijn boek. "Een fabrikant huurde enkele mensen in, die kregen gangmakers tot hun beschikking en werden voorzien van stimulerende middelen. Over dopinggebruik deed niemand moeilijk, anders waren etappes van dik 400 kilometer niet te doen", zegt hij over het ontstaan van de dopingcultuur in de wielersport. Pas later kwamen er regels om misbruik te voorkomen.

127 jaar later gaat het nog steeds om de wielerverslagen, maar is de informatievoorziening enorm uitgebreid. "De rol is door andere media overgenomen, maar het principe is hetzelfde gebleven", zegt Heuvelman. Het radioverslag deed zijn intrede, later de rechtstreekse tv-uitzending. "Nu zien we alles. Vroeger kon je als journalist makkelijker de duim hanteren, als het verslag maar mooi was en werd gelezen. Theo Koomen (de in 1984 overleden legendarische verslaggever van de NOS-radio, red.) had het altijd over forellen die door de beken sprongen, maar niemand kon checken of dat werkelijk zo was." Met de eerste live-uitzending van een wielerkoers in 1968 kwam het verslag dichter bij de waarheid.

Doelgroep
Heuvelman heeft zijn boek niet voor een bepaalde doelgroep geschreven. "Voor mezelf eigenlijk, daar komt het wel op neer. Ik heb kennis van fietsen, heb een behoorlijke collectie wielerboeken en weet wat van media en amusement. Dit is het eerste boek over het ontstaan en de geschiedenis van de wielersport en koersen als mediasport." De titel verwijst naar de grote renners van het peloton, uit heden en verleden, die ruim aan bod komen.

Dat het boek onlangs verscheen, was niet bewust gepland. Maar de mediapsycholoog profiteert natuurlijk van de aandacht die er deze weken is voor de wielersport. Met dank aan de Tour de France, 's werelds grootste wielerwedstrijd. "Maar zeker niet de mooiste. Neem de rondes van Spanje of Italië, die etappes zijn veel spectaculairder om naar te kijken. De eerste Tour-week had je veel voorspelbare etappes: een groepje weg, dat wordt vlak voor de finale ingerekend en dan eindigt de rit met een massasprint."

Meer hindernissen
Heuvelman zucht. "De Tourorganisatie moet de lengtes van etappes inkorten en meer hindernissen toevoegen. Een heel steile klim of een grindweggetje bijvoorbeeld." Ondanks het saaie verloop van veel vlakke etappes, staan de meeste tv's dagelijks afgestemd op de Tour. "Voor veel kijkers is het echt een reis door Frankrijk, met beelden van een mooi landschap of schitterende chateaus. Dat hoort bij de Tour, zoals die ronde hoort bij de zomer. De wedstrijd heeft alleen maar positieve associaties."

Wielerreuzen van de weg. Ard Heuvelman. Sportliteratuur Uitgeverij. ISBN: 9789460210365. 19,95 euro.
© Newsroom Enschede, de samenwerking tussen TC Tubantia en 1Twente Enschede, foto: Reinier van Willigen