Vertrek Enschedese priester: meer rust, na een heftige tijd

Het waren jaren waarin de vorming van één stedelijke parochie en het sluiten van vier kerken leidden tot diepe verdeeldheid binnen de katholieke gemeenschap in Enschede. "Het heeft me net als iedereen pijn en verdriet gedaan", zegt André Monninkhof.

Op de bank ligt een stapeltje boeken over Johan Cruyff, Björn Kuipers, Bas Nijhuis. Voetbal fluiten, het is een hobby die de in Oldenzaal geboren pastoor al meer dan dertig jaar uitoefent als KNVB-scheidsrechter. De fascinatie ontstond in zijn jeugd, toen hij met zijn vader vaak langs de lijn stond bij Quick '20. ,,Ik lette er als jongetje al meer op dat de scheidsrechter goed floot dan op de wedstrijd zelf."

Het heeft misschien te maken met gevoel voor rechtvaardigheid, beaamt hij. "Van huis uit ben ik jurist. Ik heb niet gekozen voor een bedrijfsrichting. Bedrijven redden het zelf wel, dat heb ik van huis uit meegekregen. De hoge heren van Gelderman, dat was een andere wereld. Ik ging liever mensen bijstaan die het niet op eigen kracht kunnen. Huurbescherming, sociaal recht, dat soort onderwerpen."

Naar OmmenDe rechtenstudie maakte hij af, maar het geloof voerde hem naar het ambt van pastoor. Tijd om de voetbalboeken te lezen heeft hij nog niet gehad, hij hoopt die te krijgen als hij eenmaal zijn draai heeft gevonden in zijn nieuwe standplaats. Na acht jaar neemt hij afscheid als herder van de parochie Sint Jacobus de Meerdere en vertrekt uit Enschede. Op 1 september wordt hij geïnstalleerd in Ommen. Van hieruit neemt hij elf relatief kleine katholieke gemeenschappen onder zijn hoede, behalve uit Ommen ook uit omliggende plaatsen als Avereest, Dedemsvaart, Hardenberg en Balkbrug. ,,Ik denk dat de bisschop mij een rustiger periode heeft gegund."

De acht afgelopen jaren hebben er flink ingehakt. Hij zag de signalen over armoede en verharding in de stad toenemen. Daarnaast gingen de parochies Enschede, Losser en Haaksbergen samenwerken als RK Zuid Oost Twente, waardoor hij in 2013 ook pastoor werd van Losser en omgeving en Haaksbergen en omgeving.

Meest ingrijpend
Maar het meest ingrijpend was het proces waarin katholiek Enschede werd omgevormd tot één stedelijke parochie. Daarbij werden vier van de zeven kerkgebouwen afgestoten. In 2013 werd besloten dat de St. Jacobuskerk en de St. Jozefkerk open blijven. De derde zou de Verrijzeniskerk zijn. Naderhand werd dat toch de St. Jan.

Het was een zware taak om de geloofsgemeenschap in het veranderingsproces mee te krijgen. "Het lag natuurlijk heel gevoelig. Voor veel mensen is hun kerk hun tweede leven. Daar hebben ze lief en leed gedeeld: doop, huwelijk, het afscheid van het leven. Als hun kerk dan sluit, is dat zeer ingrijpend."

Niet alleen voor de parochianen, ook voor de pastoor zelf was het niet gemakkelijk dat kerkgebouwen sloten. "Dan had je nog een paar vieringen te gaan, wetende dat alle heilige voorwerpen eerdaags werden weggehaald en het gebouw aan de eredienst werd onttrokken. De godslampen uitblazen, het was een symbool dat zeer deed. Het heeft zeker iets met mij gedaan."

Graag had hij alle kerkgebouwen open gehouden. "Maar daar zijn het geld en de mensen niet meer voor. Dan moet je realistisch zijn en keuzes maken. En tegelijkertijd de vlam van de hoop brandende zien te houden."

De vorming van een stedelijke parochie en de sluiting van kerken leidden tot grote verdeeldheid binnen de katholieke gemeenschap in Enschede. Zeker nadat de pastoor bij het bisdom het ontslag had aangevraagd voor drie van de vier vrijwillige kerkbestuurders. Hij wil daar ook nu niet nader op ingaan. "Daar moeten mensen onderling uit zien te komen."

Na het ontslag van de parochiebestuurders kwamen geloofsgenoten met harde kritiek aan het adres van Monninkhof. Een groep critici schreef een gepeperde brief over zijn functioneren aan onder meer het bisdom en dat hij beter kon vertrekken.

Empathie
In de media werd de pastoor een gebrek aan empathie verweten. Het heeft hem diep geraakt. "Het kwam allemaal voort uit begrijpelijke emotie. Maar het is wel gezegd en het heeft me verdriet gedaan. Empathie is immers de basis van mijn beroep."

Hij volstaat met de constatering dat de parochie in rustiger vaarwater is beland. "Er is een mate van stabiliteit bereikt na een aantal roerige jaren. Het is nog niet ideaal, er is nog veel werk te doen." Zo telt het huidige bestuur vooralsnog slechts twee vrijwilligers. Er is dringend behoefte aan een penningmeester, maar die blijkt moeilijk te vinden.

Monninkhof draagt de verdere invulling van de reorganisatie met een gerust hart over aan zijn opvolger, pastoor Paul Daggenvoorde uit Apeldoorn, die eind augustus zijn intrede doet in Enschede. De Verrijzeniskerk is verkocht en onlangs overgedragen aan de Syrisch-orthodoxe Petrus en Paulusparochie. Voor de Mariakerk is nog geen koper gevonden.

Het weer smeden van saamhorigheid onder de parochianen zodat wonden kunnen helen, is wellicht de belangrijkste opgave voor de nieuwe pastoor. Voor André Monninkhof zitten de taken er op. In zijn toekomstige parochie hoeven in elk geval vooralsnog geen kerken te worden gesloten. ,,Er zijn elf kerken, die allemaal nog open zijn. Dat is heel bijzonder." Hij zal in Ommen op de voetbalvelden blijven fluiten, en zijn nieuwe kerkelijke elftal leiden.

© Newsroom Enschede, de samenwerking tussen TC Tubantia en 1Twente Enschede - Foto: Frans Nikkels