UT-psycholoog gebruikt film als inspiratie op Blue Monday

Blue Monday, depridag. In de wetenschap is het geen duidelijk onderbouwd concept, zegt Anneke Sools. ,,Mijn vakgebied is niet de depressie. Als narratief psycholoog houdt ze zich juist bezig met het positieve, en de toekomst. ,,Verhalende psychologie gaat over betekenis verlenen. Over hoe mensen zichzelf en de wereld om zich heen zien. Je ervaringen maken wie je bent. Dat gaat over het verleden. Ik kijk juist naar toekomstverhalen. Een identiteit is in ontwikkeling. In die context kijk ik naar waar de mogelijkheden liggen als een kansrijke toekomst onder druk staat.

Op dit moment is ze bezig een onderzoek op te zetten rond leerlingen van het vmbo. ,,Niemand wil op het vmbo zitten, toch gaat 50 procent er naar toe. Veel kinderen daar hebben een lage eigenwaarde: wat ik wil kan toch niet . Mijn onderzoek moet aantonen dat je via kunst, verbeelding en verhalen leerlingen kan laten ervaren wat wél kan.

Om mogelijkheden te zien, heb je verbeelding nodig. ,,Wil je naar een nieuw verhaal in je leven, dan kun je het ervaren door het gewoon te doen, maar ook door het je voor te stellen. Het onderzoek gaat over dromen en dromen waarmaken.

Dromen
Sommigen hebben dromen die niet reëel zijn. ,,Soms klopt dat ook. Maar die gedachte kan belemmeren, plat slaan. Als kind, zegt Anneke Sools, wilde ze astronaut worden. ,,Tot mij werd verteld dat je dan eerst piloot moest worden. Ik had een bril, dus die droom heb ik direct helemaal afgesloten. Tot ze een paar jaar geleden een lezing van André Kuipers in het Wilminktheater bijwoonde. ,,Een meisje met een bril zei dat het haar droom was astronaut te worden, maar dat het niet kon vanwege die bril. Toen zei André Kuipers: laat niemand jou vertellen dat je dat niet kunt. Als jij wil, kan het!

Jij bent zo dom Anneke Sools bedoelt maar: ,,Om astronaut te worden moet je wel veel moeite doen en heel hard werken, maar je passie naleven en aansluiten bij je eigen motivatie is heel kansrijk. Op het vmbo krijgen kinderen soms te horen: Jij bent zo dom; je snapt toch wel dat jij geen arts kunt worden. ,,Natuurlijk leidt het vmbo niet op tot dokter. Een goede docent gaat dan op zoek naar het verlangen dat er achter zit. Waarom wil je dat? Laten we kijken naar de mogelijkheden en hoe kunnen we stapjes in die richting zetten. Het gaat erom te kijken wat een leerling wel kan in plaats van niet. En ja, dat heeft de hele mensheid nodig.

Curling oudersIn de krant las ze vorige week een artikel over curling ouders , een term van de Deense psycholoog Bent Hougaart die verwijst naar de curlingsport. Het zijn ouders die proberen alle hobbels op het pad van hun kind weg te poetsen. Goedbedoeld, maar met een averechts effect want wie niet met teleurstellingen heeft leren omgaan, is niet toegerust voor het leven. ,,Zeker in het vmbo moeten kinderen leren dat falen en teleurstellingen erbij horen. Je kunt dat stapsgewijs oefenen. Misschien durf je niet goed tegen de wens van je vader in te gaan, maar oefen het eerst op je vrienden. Als zij iets anders willen dan jij, zeg het gewoon. Het leert kinderen zichzelf zichtbaar te maken, te laten zien wie ze zijn. ,,Vertrouwen hebben in jezelf en veerkracht ontwikkelen.

Accepteren van de werkelijkheidHaar methode gaat ook over het accepteren van de werkelijkheid. ,,Er overkomen je soms dingen in het leven. Als je ernstig ziek bent, iemand hebt verloren of heel weinig geld hebt, hoe kun je dan toch een zinvol bestaan leiden? Die werkelijkheid moet je accepteren, maar dat is niet het eindpunt. Als je ziek bent bijvoorbeeld en je wilt terug naar je oude gezonde leven, kan dat depressies veroorzaken. Het is belangrijk eerst te accepteren wie je bent en wat je kunt op dit moment, en dan kijken naar mogelijkheden.

Dat spreekt haar ook zo aan in Paterson, de film die ze vanavond inleidt. ,,De vrouw van de buschauffeur is echt een dromer, maar ze maakt het ook werkelijk. De Americain dream wordt heel vaak materialistisch ingezet. In deze film zit het juist in de kleine dingen en dat daar ook je droom in kan zitten.

En wat betreft haar kinderwens om astronaut te worden: dat is ze toch een beetje geworden. ,,Mijn droom was om de ruimte in te gaan. Dat is mogelijkheden verkennen en naar de toekomst kijken. Ik ben een astronaut van het dagelijks leven.

De film Paterson draait vanavond, 19.30 uur, in Concordia aan de Oude Markt en wordt in- en uitgeleid door Anneke Sools, verbonden aan de afdeling narratieve psychologie van de Universiteit Twente.

© Newsroom Enschede, de samenwerking tussen TC Tubantia en 1Twente Enschede, foto: Reinier van Willigen