Met een emmertje sop poetst Reinier Postma (24) het vuil van Dubbele Verdikking, een werk van Frans Peeters. Met graszoden laat hij zien hoe het standbeeld van Alfons Ariëns vroeger in een mooi perkje stond, terwijl er nu auto s tegenaan parkeren. Met een zaag haalt hij het struikgewas weg dat Cone 8 aan het zicht onttrekt. Kunst in de openbare ruimte heeft Postma s bijzondere belangstelling. Niet om te maken, maar hoe we ermee omgaan.
ArtEZ-student Postma volgt de opleiding Crossmedia Design. Hij studeert af met zijn éénmansactie Alles voor de kunst . Vijf slecht behandelde kunstwerken in de openbare ruimte koos hij uit om een statement mee te maken. Een is er vies, een overwoekerd, een wordt respectloos behandeld en een mag niet doen wat het hoort te doen. En de laatste ten slotte is gewoon foetsie.
Het geeft bij elkaar goed weer hoe we omgaan met onze openbare kunst, vindt Postma. Vijf verschillende problemen die hij op de meeste directe manier aankaart: door het op te lossen. Dubbele Verdikking was gewoon smerig. Dat er ergens zo n vies beeld staat, zou mensen toch moeten triggeren om het schoon te maken? Dus wandelde hij er op een middag naartoe met een laddertje en twee emmertjes, om te schrobben.
Eigenlijk was het best snel schoon , vertelt de Fries. Ik ben er anderhalf uur mee bezig geweest. Ook nog even bij iemand aangebeld voor wat schoon water. Niemand kwam naar buiten, niemand hielp. Er stonden wel mensen achter de ramen te kijken en er parkeerde een busje van de gemeente. Ze hebben er een half uur gestaan, maar ze kwamen het busje niet uit. Dat vindt hij komisch. Ik denk dat ze zagen dat het er beter van werd.
Aanbellen
Om dit deel van zijn project af te ronden, wil hij nog aanbellen bij omwonenden met de vraag of ze verantwoordelijkheid willen dragen voor het kunstwerk. Het staat immers voor hun deur en het moet vast weer een keer gepoetst. Gaat iemand dat beloven? Postma aarzelt. Daar durf ik geen uitspraken over te doen. Ik weet het niet. Ik hoop het, maar ik weet het niet.
Het beantwoordt zijn vraag: wie voelt zich verantwoordelijk voor kunst? Het kost de gemeenschap geld, vaak is er nog wat gedoe als het ergens wordt neergezet, en dan wordt het collectief vergeten. Totdat de omgeving om aandacht vraagt en dan komt ook het kunstwerk weer in beeld. Maar zelden op een positieve manier. Meer als een onhandige sta-in-de-weg waar niemand een goede oplossing voor heeft.
Deel 3 van Postma s project: het standbeeld van Alfons Ariëns, dat ooit in een fraai vormgegeven perkje aan het Ariënsplein stond. Dat perkje verdween bij de bouw en groei van het ziekenhuis. Om het standbeeld maakte het groen plaats voor een parkeerplaats. Nu parkeer je je auto tegen dit standbeeld aan. Dat kan toch niet , vindt Postma.
Om te demonstreren hoe raar het is, sleepte hij 39 vierkante meter aan graszoden mee naar het parkeerterrein. Daar rolde hij ze uit en sneed ze op maat, net zolang tot er een exacte kopie op schaal van het oorspronkelijke perk rondom het standbeeld lag. Het duurde niet lang voordat een conciërge van Saxion kwam vragen wat ik aan het doen was. Ik heb het uitgelegd en toen mocht het 24 uur blijven liggen.
Een paar bouwvakkers die in het oude ziekenhuis aan het werk waren, kwamen ook vragen wat hij deed. Daar ontstond echt een gesprek mee. Ik ben geen kunstliefhebber, zei er eentje, maar een beeld met zo n geschiedenis midden op een parkeerplaats, dat is inderdaad raar.
Hegge-auto s
Nog een voorbeeld van een kunstwerk waarmee onhandig is omgegaan: de Hegge-auto s van Ton Harmsen. Drie stalen frames overgroeid met struiken in de herkenbare vorm van een Renault 4, een Kever en een Citroën DS, op ware grootte. Ooit stonden ze op drie parkeerplaatsen aan de Esstraat. Tot de straat werd heringericht. Weer zat de gemeente met kunst in de maag.
Twee van de Hegge-auto s verdwenen in de gemeentelijke opslag, de Citroën werd op een grasveldje gezet. Daarmee haal je dus de hele context van zo n werk weg , zegt Postma. Het werd erger: in 2009 stond er plots een anonieme advertentie op marktplaats. Te koop: als klimrek of groenvoorziening . Geplaatst door iemand met de naam Oops . Een grapje misschien, maar niet lang daarna was het werk verdwenen. Ton Harmsen zoekt er al tien jaar naar. Postma maakt de zoektocht nu onderdeel van zijn afstudeeractie. Dit weekeinde ga ik overal posters ophangen.
En dan staat er in de buurt van het Capitool nog het werk Cone 8, van Paul Devens. Drie oranje kegels die er kennelijk zijn neergezet als houvast voor onkruid en opschot. Twee ervan zijn echt volledig begroeid , vertelt Postma. Ik heb er eentje weer helemaal vrijgekapt. Ik denk dat het hartstikke illegaal is als je in de berm een boom staat om te zagen, maar ik heb niemand gezien.
Tot slot gaat hij binnenkort nog aan de slag bij de oude fontein bij het politiebureau. Daar komt al tien jaar geen water meer uit. Agenten hadden last van het geklater, en de kraan ging dicht. Daar ga ik ook iets mee doen. Maar ik zeg nog niet wat.
© Newsroom Enschede, de samenwerking tussen TC Tubantia en 1Twente Enschede, foto: Maarten Sipma