Onderzoek: Enschede heeft geen idee hoe effectief de verslavingszorg is
Het is niet te controleren of de verslavingszorg in Enschede voldoet aan de verwachtingen. En dat komt vooral doordat de gemeente bij het verstrekken van de subsidie heel weinig concrete verwachtingen heeft. Dat is te concluderen uit onderzoek van de lokale Rekenkamer. Er zijn bovendien te weinig cijfers beschikbaar om de effectiviteit van de verslavingszorg te beoordelen.
Enschede is als zogeheten centrumgemeente ook belast met de verslavingszorg van Hengelo, Oldenzaal, Borne, Dinkelland, Losser, Haaksbergen en Hof van Twente. Daarvoor krijgt het deels vastgezette bedragen van het Rijk (bijvoorbeeld voor het verstrekken van medische heroïne aan verslaafden) en worden andere gelden flexibeler ingezet, zoals bij preventie.
Van drugs tot gamen
In Enschede is er één organisatie die alle verslavingszorg uitvoert en dat is Tactus. Op meerdere plekken in de stad wordt er opvang en woonruimte aangeboden en aan de Ripperdastraat is een vrije inloop met dagbesteding gehuisvest. Bij verslavingszorg gaat het bijvoorbeeld om drugs en alcohol, maar ook om roken, gokken en gamen.
De lokale Rekenkamercommissie heeft in 2021 een onderzoek laten uitvoeren naar de verslavingszorg, omdat zij vindt dat er relatief veel geld in omgaat (circa 5 miljoen euro in 2021) voor een beperkte groep inwoners. Het doel van het onderzoek is om het inzicht in het redelijk onbekende beleidsterrein te vergroten.
Algemene doelstellingen
Maar onderzoek doen naar de effectiviteit is lastig als er geen objectief meetbare gegevens zijn. En dat is in Enschede het geval. De verslavingszorg wordt bij de verdeling van de gelden niet gezien als een aparte beleidstak. De werkzaamheden van Tactus zijn dus onder meer ondergebracht bij de thema's beschermd wonen en maatschappelijke opvang. Maar daaronder vallen bijvoorbeeld ook dementiezorg (beschermd wonen) of ondersteuning voor daklozen (maatschappelijke opvang).
Het is dus in gemeentelijke stukken nauwelijks te achterhalen hoeveel geld er in de verslavingszorg omgaat. Uit jaarrekeningen van Tactus blijkt dat er in 2021 zo'n 5 miljoen euro mee gemoeid is. Maar omdat verslavingszorg geen eigen positie heeft binnen het gemeentelijke beleid, zijn er ook geen concrete doelstellingen geformuleerd. 'Dit maakt het lastig om de effectiviteit en efficiëntie van het gemeentelijke verslavingszorgbeleid te bepalen', schrijft de Rekenkamer.
De enige doelstellingen zijn gemaakt op Twentse schaal en zijn algemeen van aard: in 2030 rookt maximaal 10 procent van de inwoners, en moet het alcohol- en drugsgebruik (met name onder jongeren) zijn teruggedrongen ten opzichte van het meetpunt in 2015.
Er zijn geen cijfers
Het ontbreken van gemeentelijke doelstellingen zou enigszins opgevangen kunnen worden met concrete cijfers. Maar ook dat blijkt niet eenvoudig. 'In het beleid van de gemeente Enschede ontbreekt een omschrijving van de doelgroepen van het verslavingszorgbeleid', schrijven de onderzoekers. Er is weliswaar bekend hoeveel inwoners er gebruik maken van de (preventieve) zorg van Tactus, maar er wordt niet specifiek bijgehouden op welk onderdeel van verslavingszorg de hulp is gericht. Ook is het niet duidelijk in hoeverre er sprake is van terugval, ofwel een cliënt die ondanks een eerdere behandeling opnieuw aanspraak doet op verslavingszorg.
'Alcohol grootste probleem'
Op basis van landelijke cijfers hebben onderzoekers van Regioplan in opdracht van de lokale Rekenkamer een schatting gemaakt van het aantal probleemgebruikers in Enschede en de zeven omliggende gemeenten, die samen ruim 400.000 inwoners tellen. In de top 3 staan medicijngebruik (ruim 15.000 inwoners, ofwel 3,6 procent), alcohol (11.000 inwoners of 2,8 procent) en gokken (2.000 inwoners of 0,5 procent). Het aantal probleemgebruikers dat daadwerkelijk onder behandeling is ligt bij veel verslavingen erg laag. Waarschijnlijk is het behandelpercentage het hoogst onder heroïnegebruikers. Daarvan zijn er naar schatting zo'n 400 in deze regio.
De onderzoekers hebben dus op basis van landelijke cijfers ruwe schattingen gemaakt van het aantal probleemgebruikers in Enschede en de zeven omliggende gemeenten. Op basis van een eerder onderzoek in de gemeente Almelo concluderen de onderzoekers verder dat in Enschede sprake is van een grote vertegenwoordiging onder de doelgroep 20 tot 35 jaar en vermoeden dat harddruggebruikers (heroïne, crack, XTC) het grootste deel vormen van de groep verslaafden die onder behandeling is.
Laagdrempelig
Het advies van de lokale Rekenkamer aan de lokale politiek is om verslavingszorg een zelfstandig onderdeel binnen het gemeentelijke beleid te maken, zodat er ook controle kan plaatshebben op de effectiviteit van het beleid. Op dit moment wordt de jaarlijkse subsidie puur verstrekt in onderling overleg tussen de gemeente en Tactus.
Die heeft volgens de Rekenkamer weliswaar de expertise in huis, maar 'het brengt de gemeente in een tamelijk afhankelijke positie, mede vanwege het ontbreken van duidelijke, gemeentelijke doelstellingen waar Tactus zich door kan laten sturen.'
Overigens doet het gebrek aan cijfers en doelen volgens de onderzoekers van Regioplan niets af aan de kwaliteit van zorg van Tactus. Uit gesprekken met cliënten en met Tactus zou blijken dat er wel aan de randvoorwaarden van effectief verslavingsbeleid wordt voldaan, mede vanwege de laagdrempeligheid van voorzieningen en een breed netwerk in de zorg. 'Dit brede netwerk komt het bereik van de preventie-activiteiten, maar ook de gerichtheid van de ingezette zorg ten goede. Met betrekking tot dit laatste wordt niet alleen de verslavingsproblematiek, maar ook samenhangende problematiek daaromheen met specialistische zorg van binnen én buiten Tactus aangepakt.'
Gerelateerd
