Oorlogsverhaal ‘De spooktrein’ wordt na twee jaar uitstel gepresenteerd: ‘geen ritnummer, geen transportleider’
Een onbekende rondzwervende trein vol dwangarbeiders heeft tijdens de oorlog in Enschede stilgestaan. Hierdoor kon een groep mensen deze trein ontvluchten, enkelen daarvan zijn zelfs nu nog in leven. Historicus Jan Bornebroek schreef naar aanleiding van zijn vondst het boek ‘De spooktrein’. In 2020 was het boek klaar om gepresenteerd te worden, maar juist op deze dag ging de horeca dicht. Na twee verstreken jaar, krijgt verhaal op 23 maart 2022 een gepaste presentatie. “Het verhaal is nooit erkend.”
Korte samenvatting
“Tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog wilden de Duitsers voorkomen dat de geallieerden, gevangenen en dwangarbeiders in handen kregen,” vertelt Bornebroek “Toen Duitsland veel bombardementen te verwerken kreeg ontstond er chaos en zijn veel gevangenen gedood. De mensen die niet direct zijn vermoord, zijn in treinen weggestuurd. Ze werden s ’nachts rondgereden zonder voedsel. Overdag dronken ze water uit slootjes.”
Van één trein is bekend dat deze, na weken te hebben rondgezworven, in Enschede is geweest. De trein heeft daar gestaan op 23 maart 1945, een week voor de bevrijding van de stad. De stationschefs van de plekken waar de trein gestaan heeft, wilden zo snel mogelijk van de hongerige mensen af. Daarom heeft deze ook maar slechts één dag in de stad gestaan. Veel inzittenden hebben op deze dag de kans gegrepen om de trein te ontvluchten.
Geen erkenning
Per toeval kwam Bornebroek op het spoor van dit verhaal tijdens een fietstocht. Een bejaarde vrouw met imposante kleren vertelde uit het niets over haar oorlogsgeschiedenis. Waar menigeen dit zou hebben weggezet als verwardheid, kon de historicus wel wat met dit onderwerp. “Toevallig trof ze iemand die kon bevestigen dat dit klopt,” vertelt hij.
“Ze was gefrustreerd. Zij zat zelf in die trein en ze heeft nooit erkenning gehad. Waarschijnlijk heeft ze dit verhaal aan talloze mensen verteld. Pas toen dit verhaal een gezicht heeft gekregen, heeft ze rust kunnen vinden.”
Man zonder identiteit
Eén van deze mensen is Ben van Schaar. “Hij is denk ik de enige man in Enschede die geen identiteit heeft,” zegt Bornebroek. Hij weet niet wat zijn echte naam is, waar hij geboren is en wanneer. Zijn moeder heeft hem in Enschede afgestaan toen het toestel daar stil stond. Hierdoor is hij opgegroeid onder Enschedese pleegouders. Volgens Bornebroek durfde zijn biologische moeder hoogstwaarschijnlijk niet te vluchten.
Spoorzoeken
Tot op de dag van vandaag is het onduidelijk waar de trein gebleven is. Omdat er geen gegevens over het treintoestel aanwezig zijn, is de trein nog niet teruggevonden. “We vermoeden dat de trein naar Bad Bentheim is gegaan,” zegt Bornebroek. “De Duitse universiteit Vechta doet onderzoek naar de lokale spoorwegmaatschappij in Bentheim. Nu hopen we op basis van dat onderzoek te vinden waar de trein gebleven is.”
