Je bekijkt nu een artikel uit het archief
Dit artikel is niet geoptimaliseerd voor de huidige 1Twente-website. Hierdoor kan het voorkomen dat de opmaak wegvalt, er media ontbreekt en/of metadata incorrect is.
Nieuws
Enschede
VIDEO Johanna Reiss Award wordt in Enschede geïntroduceerd
Bij de presentatie van haar oorlogsroman De Schuilplaats wordt donderdag de Johanna Reiss Award geïntroduceerd. De onderscheiding voor moedige jonge mensen wordt in 2019 voor het eerst uitgereikt.
In 1972 verscheen De Schuilplaats, het boek waarin Johanna Reiss het verhaal vertelt van een belangrijk deel van haar leven. Het deel dat plaatsvond in de Tweede Wereldoorlog, in Usselo, op een bovenkamertje van de boerderij van Johan, Dientje en opoe Oosterveld.
Annie de Leeuw
Johanna Reiss (nu 86) was toen nog Annie de Leeuw, Joods en 10 jaar jong toen ze helemaal alleen de bus nam in Winterswijk, verkleed als jongetje. Ze moest onderduiken, voor Annie en haar tien jaar oudere zus Siny was plaats in Usselo.
De jaren bij de Oostervelds hebben haar leven bepaald. Met de woorden die Johan Oosterveld op de dag van de bevrijding sprak in haar hoofd: 'Ga niet met haat de wereld in, want daar heb ik je niet voor gered', draagt Johanna Reiss al een leven lang verdraagzaamheid uit. Meer dan zestig jaar woont ze in New York, maar nog steeds komt ze een paar keer per jaar naar Nederland en Duitsland om op scholen met jonge mensen te spreken.
HeruitgaveAlle reden voor de Enschedese uitgever Paul Abels om haar boek opnieuw uit te geven. Donderdag verschijnt De Schuilplaats, maar dat niet alleen: met de boekpresentatie wordt tegelijk de Johanna Reiss Award geïntroduceerd. Volgend jaar wordt de prijs voor Zivilcourage, speciaal bedoeld voor jonge mensen, voor het eerst uitgereikt.
Het initiatief voor de onderscheiding voor burgermoed komt van Abels en zijn uitgeverij AFdH. De boodschap waarmee Johanna Reiss nog steeds veel jongeren inspireert, heeft diepe indruk op hem gemaakt.
Populisme
,,Het is belangrijk om, juist in deze tijd van populisme en demagogie, mensen te belonen die het morele oordeel bij zichzelf leggen en persoonlijke keuzes maken. Jonge mensen, tot een jaar of 35, die de gedachte van humanisme en tolerantie hoog houden." 35, de leeftijd die Johan Oosterveld had toen hij Annie en Siny de Leeuw liefdevol in zijn huis opnam. In De Schuilplaats noemt Oosterveld zichzelf 'een eenvoudige boer'. ,,Maar hij was nergens bang voor. Om hem heen zaten achttien NSB'ers. Boeren die betrapt werden omdat zij onderduikers hadden werden afgevoerd naar concentratiekampen. Johan deed wat hij vond dat hij moest doen. Hij was een held", zegt Abels.
Net als Oosterveld is ook Johanna Reiss een voorbeeld van Zivilcourage, vindt Abels. ,,Zij is een en al verdraagzaamheid, terwijl de angst haar dezer dagen weer regelmatig in het gezicht slaat. Altijd vindt ze de juiste woorden om haar verhaal van wederzijds begrip te vertellen. Zij is een gouden sleutel naar de harten van kinderen én volwassenen. Daarom is de onderscheiding naar haar vernoemd."
Zelfs op zondag werd brood gebakken
Johan Oosterveld was een held, die zich ontfermde over de Joodse meisjes Annie en Siny de Leeuw. Gerrit ter Horst 'van de bakker' verzorgt nog steeds zijn graf.
In Usselo, op steenworp afstand van de boerderij waar Annie en Siny de Leeuw twee jaar en zeven maanden ondergedoken zaten, staat de voormalige bakkerij van Gerrit ter Horst. 87 is hij nu en hij wist pas van het bestaan van Annie de Leeuw toen hij een dag na de bevrijding zag. ,,1 April 1945 zag ik haar voor het eerst. Ze liep aan de hand van oma - opoe Mina Oosterveld. Ze was klein. Had kromme beentjes. Dat krijg je als je meer dan twee jaar verstopt zit op een bovenkamertje."
Graf
Nog altijd gaat hij een keer per week naar het graf van Johan, waar ook Dientje begraven ligt. 'Onze held', hebben Siny en Annie op de steen laten beitelen. ,,Een makkelijke man", noemt Gerrit ter Horst Johan. ,,Johan en Dientje hebben nooit kinderen gekregen. Ze zeiden altijd: 'Siny en Annie, dat zijn onze kinderen'.
Amerika
Johan, Dientje en opoe Oosterveld zijn inmiddels al jaren overleden. Door het boek dat Johanna Reiss schreef toen ze al jaren in Amerika woonde, worden ze niet vergeten. De schuilplaats is een prachtig geschreven verslag van een onderduik, gezien door de ogen van een 10-jarig meisje. Minutieus beschrijft Johanna Reiss haar verveling, claustrofobie en voortdurende angst voor ontdekking, maar bovenal de onderduikfamilie: de stoere Johan, zijn doodsbange vrouw Dinie en de mopperende opoe.
Oorlog
Gerrit ter Horst heeft het boek vaak gelezen. Wat hij zo mooi vindt: ,,Het is allemaal echt gebeurd." Als kind viel het hem wel op dat zijn ouders in de oorlog veel meer brood bakten dan ooit. ,,Zelfs op zondag werd er gebakken. De mensen kregen meer dan waar ze bonnen voor hadden. Roggebrood, graan was er niet." Iedereen had wel mensen in huis, zegt Ter Horst. ,,Wij hadden mensen uit Enschede, van wie het huis was gebombardeerd. Maar van onderduikers wist je het niet."
Borken
In 1993 stopte er een bus met schoolkinderen achter de bakkerij. ,,Ik was nieuwsgierig en liep er naartoe. Het waren Duitse kinderen, zij werden begeleid door Sixtina Harris uit Borken. 'Stap maar in de bus', zei Sixtina. 'Dan kun je ons vertellen'." Sindsdien heeft Gerrit ter Horst veel Duitse schoolkinderen naar het graf van Johan en Dientje geleid, naar dat van opoe Oosterveld en naar het huis waar zij woonden. Dan nam hij ze altijd even mee naar de achterkant, en wees op het rechterbovenraampje. ,,Daar zaten Annie en Siny als het winter was. De zomerdag hadden ze het kamertje aan de voorkant voor zich alleen, daar was geen verwarming."
Het verhaal van Johanna Reiss vindt Ter Horst belangrijker nog dan het dagboek van Anne Frank. ,,Want Annie - Johanna leeft nog en kan prachtig vertellen. Ieder kind moet De schuilplaats lezen."
Presentatie
De feestelijke presentatie van de herdruk van De Schuilplaats door AFdH Uitgevers vindt donderdag (15.30 uur) plaats in het stadhuis van Enschede. Johanna Reiss spreekt en introduceert de Johanna Reiss Award, een onderscheiding voor Zivilcourage, speciaal bedoeld voor jongeren. Publiek - vooral jonge mensen - is welkom.
Aanmelden: [email protected].
© Newsroom Enschede, de samenwerking tussen TC Tubantia en 1Twente Enschede, foto: Carlo ter Ellen
Annie de Leeuw
Johanna Reiss (nu 86) was toen nog Annie de Leeuw, Joods en 10 jaar jong toen ze helemaal alleen de bus nam in Winterswijk, verkleed als jongetje. Ze moest onderduiken, voor Annie en haar tien jaar oudere zus Siny was plaats in Usselo.
De jaren bij de Oostervelds hebben haar leven bepaald. Met de woorden die Johan Oosterveld op de dag van de bevrijding sprak in haar hoofd: 'Ga niet met haat de wereld in, want daar heb ik je niet voor gered', draagt Johanna Reiss al een leven lang verdraagzaamheid uit. Meer dan zestig jaar woont ze in New York, maar nog steeds komt ze een paar keer per jaar naar Nederland en Duitsland om op scholen met jonge mensen te spreken.
HeruitgaveAlle reden voor de Enschedese uitgever Paul Abels om haar boek opnieuw uit te geven. Donderdag verschijnt De Schuilplaats, maar dat niet alleen: met de boekpresentatie wordt tegelijk de Johanna Reiss Award geïntroduceerd. Volgend jaar wordt de prijs voor Zivilcourage, speciaal bedoeld voor jonge mensen, voor het eerst uitgereikt.
Het initiatief voor de onderscheiding voor burgermoed komt van Abels en zijn uitgeverij AFdH. De boodschap waarmee Johanna Reiss nog steeds veel jongeren inspireert, heeft diepe indruk op hem gemaakt.
Populisme
,,Het is belangrijk om, juist in deze tijd van populisme en demagogie, mensen te belonen die het morele oordeel bij zichzelf leggen en persoonlijke keuzes maken. Jonge mensen, tot een jaar of 35, die de gedachte van humanisme en tolerantie hoog houden." 35, de leeftijd die Johan Oosterveld had toen hij Annie en Siny de Leeuw liefdevol in zijn huis opnam. In De Schuilplaats noemt Oosterveld zichzelf 'een eenvoudige boer'. ,,Maar hij was nergens bang voor. Om hem heen zaten achttien NSB'ers. Boeren die betrapt werden omdat zij onderduikers hadden werden afgevoerd naar concentratiekampen. Johan deed wat hij vond dat hij moest doen. Hij was een held", zegt Abels.
Net als Oosterveld is ook Johanna Reiss een voorbeeld van Zivilcourage, vindt Abels. ,,Zij is een en al verdraagzaamheid, terwijl de angst haar dezer dagen weer regelmatig in het gezicht slaat. Altijd vindt ze de juiste woorden om haar verhaal van wederzijds begrip te vertellen. Zij is een gouden sleutel naar de harten van kinderen én volwassenen. Daarom is de onderscheiding naar haar vernoemd."
Zelfs op zondag werd brood gebakken
Johan Oosterveld was een held, die zich ontfermde over de Joodse meisjes Annie en Siny de Leeuw. Gerrit ter Horst 'van de bakker' verzorgt nog steeds zijn graf.
In Usselo, op steenworp afstand van de boerderij waar Annie en Siny de Leeuw twee jaar en zeven maanden ondergedoken zaten, staat de voormalige bakkerij van Gerrit ter Horst. 87 is hij nu en hij wist pas van het bestaan van Annie de Leeuw toen hij een dag na de bevrijding zag. ,,1 April 1945 zag ik haar voor het eerst. Ze liep aan de hand van oma - opoe Mina Oosterveld. Ze was klein. Had kromme beentjes. Dat krijg je als je meer dan twee jaar verstopt zit op een bovenkamertje."
Graf
Nog altijd gaat hij een keer per week naar het graf van Johan, waar ook Dientje begraven ligt. 'Onze held', hebben Siny en Annie op de steen laten beitelen. ,,Een makkelijke man", noemt Gerrit ter Horst Johan. ,,Johan en Dientje hebben nooit kinderen gekregen. Ze zeiden altijd: 'Siny en Annie, dat zijn onze kinderen'.
Amerika
Johan, Dientje en opoe Oosterveld zijn inmiddels al jaren overleden. Door het boek dat Johanna Reiss schreef toen ze al jaren in Amerika woonde, worden ze niet vergeten. De schuilplaats is een prachtig geschreven verslag van een onderduik, gezien door de ogen van een 10-jarig meisje. Minutieus beschrijft Johanna Reiss haar verveling, claustrofobie en voortdurende angst voor ontdekking, maar bovenal de onderduikfamilie: de stoere Johan, zijn doodsbange vrouw Dinie en de mopperende opoe.
Oorlog
Gerrit ter Horst heeft het boek vaak gelezen. Wat hij zo mooi vindt: ,,Het is allemaal echt gebeurd." Als kind viel het hem wel op dat zijn ouders in de oorlog veel meer brood bakten dan ooit. ,,Zelfs op zondag werd er gebakken. De mensen kregen meer dan waar ze bonnen voor hadden. Roggebrood, graan was er niet." Iedereen had wel mensen in huis, zegt Ter Horst. ,,Wij hadden mensen uit Enschede, van wie het huis was gebombardeerd. Maar van onderduikers wist je het niet."
Borken
In 1993 stopte er een bus met schoolkinderen achter de bakkerij. ,,Ik was nieuwsgierig en liep er naartoe. Het waren Duitse kinderen, zij werden begeleid door Sixtina Harris uit Borken. 'Stap maar in de bus', zei Sixtina. 'Dan kun je ons vertellen'." Sindsdien heeft Gerrit ter Horst veel Duitse schoolkinderen naar het graf van Johan en Dientje geleid, naar dat van opoe Oosterveld en naar het huis waar zij woonden. Dan nam hij ze altijd even mee naar de achterkant, en wees op het rechterbovenraampje. ,,Daar zaten Annie en Siny als het winter was. De zomerdag hadden ze het kamertje aan de voorkant voor zich alleen, daar was geen verwarming."
Het verhaal van Johanna Reiss vindt Ter Horst belangrijker nog dan het dagboek van Anne Frank. ,,Want Annie - Johanna leeft nog en kan prachtig vertellen. Ieder kind moet De schuilplaats lezen."
Presentatie
De feestelijke presentatie van de herdruk van De Schuilplaats door AFdH Uitgevers vindt donderdag (15.30 uur) plaats in het stadhuis van Enschede. Johanna Reiss spreekt en introduceert de Johanna Reiss Award, een onderscheiding voor Zivilcourage, speciaal bedoeld voor jongeren. Publiek - vooral jonge mensen - is welkom.
Aanmelden: [email protected].
© Newsroom Enschede, de samenwerking tussen TC Tubantia en 1Twente Enschede, foto: Carlo ter Ellen
Heb je een nieuwstip of nieuwe informatie?
Tip onze redactie via mail of telefoon. Deze vind je op onze contactpagina.
