Enschedese psycholoog en Bhagwan-kenner René Meijer: €˜Ik shop in alle tradities €™

Uit een ingezonden brief in de Volkskrant, vorige maand: Bhagwan verdient alle respect. Hij is, behalve een rebels en controver­sieel geestelijk leider, mijns inziens de fountainhead, zo niet de Jezus, of nog beter: de Johannes de Doper, van de newagebeweging, en verdient als zodanig een eervolle plaats in de geschiedenis van de mensheid. Was getekend: Swami Anand Aadhar. Tussen haakjes: drs. René P.B.A. Meijer. Uit Enschede.

Garage
Hij blijkt in een tot woonhuis verbouwde garage te wonen, Swami Anand Aadhar. De naam werd hem gegeven door Bhagwan zelf, dat wil zeggen door de Indiase spirituele leider die in de jaren 70 wereldwijd bekend werd. De preciezen onder zijn volgelingen noemen hem Rajneesh - Bhagwan is immers een titel. Later, nadat de goeroe vanuit de VS was teruggekeerd naar India, heette hij Osho. René Meijer gebruikt beide namen, ook om de fasen in de spirituele ontwikkeling van Bhagwan (1931-1990) te benadrukken. Voor de duidelijkheid wordt hij in dit interview aangeduid als Bhagwan.

Netflix
René Meijer stuurde het stuk naar de krant als een reactie op de publiciteit rond de documentaire Wild wild country, die op Netflix te zien is. Het zes uur durende spektakelstuk gaat over de jaren dat de Bhagwangroepering in de Amerikaanse staat Oregon was gevestigd. De volgelingen overspoelden een dorpje van 49 inwoners. In de top van de beweging was al snel van alles gaande, tot vergiftigingen, geweld, intimidatie en afluisterpraktijken aan toe. Terwijl de groepering juist meditatie en het vieren van de vrijheid van leven voorstond.

Aards gekonkel
Hij wordt in de documentaire neergezet als een excentrieke filosoof met een secretaresse die het voor hem verprutste. Dat is niet fair - daarmee is zijn verhaal niet af. Meijer brengt nadrukkelijk een scheiding aan tussen de boodschap van de goeroe en het aardse gekonkel om hem heen. Tussen inhoud en vorm, als het ware. Het feit dat Bhagwan een collectie van 93 Rolls Royces had maakt een strikte scheiding tussen het geestelijke en het materiële voor de buitenwacht moeilijk waarneembaar.

Bhagwan
Bhagwan blijft een groot meditatieleraar en hij is naar mijn idee één van de grootste en meest effectieve, populaire en opvallendste filosofen van de 20ste eeuw , schrijft hij. Maar al noemt hij zich een sannyasin, volgeling van Bhagwan, recht in de leer wilde René Meijer (63) nooit zijn. Je kunt van iedereen wat leren. Ik heb nooit één leraar voorop gesteld.

Filognosie
Wat hij nu doet, is de verschillende leren bij elkaar brengen en noemt dat filognosie. Hij schrijft en hij vertaalt. Samen met zijn partner, Sakhya Devï (Marja Langkamp), die gekleed gaat in een sari, zet hij de klassieke Indiase teksten op internet. Met de nadruk op Bhâgavata Purâna, het heilige boek van de hare krishna s. We hebben het boek weggetrokken uit de sektarische sfeer van de hare krishna s en plaatsen het in een breder spiritueel kader. Je kunt zeggen dat ik shop in alle tradities.

Psychologie
Het begon met een studie Psychologie en een vader die zich met die studiekeuze bemoeide. Mijn vader was kinderpsycholoog in Hengelo. Ik wilde eigenlijk naar de kunstacademie. Dat kon altijd nog, vond hij. Als ik 40 was, was het veel moeilijker om nog te gaan studeren. Ik heb daar toen aan toegegeven. Maar ik ben helemaal geen typisch wetenschappelijk persoon. Ik ben enerzijds een rationeel type, anderzijds houd ik van kunsten en spiritualiteit. Ik ben een hybride ziel die alle mogelijkheden open probeert te houden.

Studietafel
Twee stapels boeken op zijn studietafel. Links die van psychologie, rechts de spirituele. Die twee verkeren met elkaar in strijd. Je hebt carrièreplannen, je wilt een baan, kinderen, een vrouw, een huis. Daarnaast wil je je ook spiritueel goed voelen en niet alleen fysiek. Het materialisme was voor mij toen ook al een kritisch punt.

Initiatiegoeroe
Hij ging op in een spirituele levenswijze: veel mediteren, vegetarisch eten. Beslissend was een gebeurtenis die de aanleiding vormde voor een eerste reis naar India. Zijn tocht voerde hem naar Sathya Sai Baba, een initiatiegoeroe. Mystiek. Hij is onnavolgbaar, ongrijpbaar. Wat hij van hem leerde: In de spirituele wereld zijn krachten en machten werkzaam die alleen responderen als je hen aanroept. Voordat ik naar India ging, heeft hij dwars door mij heen iets gematerialiseerd. Ik kan het niet anders uitleggen.

Gehackt
Het was alsof Sathya Sai Baba hem vanuit India wist te hacken. Ja, zoiets. Een totaal verbijsterende kwestie. Hij maakte zich door mij heen waar en trok mij zo uit mijn normale maatschappelijke bewustzijn. Mijn eerste reactie was er een van verbijstering. Hoe kon zoiets? Ik was er totaal toe bereid en er ook voor geschikt een normale psycholoog te zijn, maar ik kon dat toen niet meer. Ik ben naar India vertrokken. Een nieuw leven begon.

Onderdak
Alleen had Sathya Sai Baba niet, zoals Bhagwan, een gemeenschap om zich heen die onderdak bood. Hij wijdt je in in de beginselen, trekt je over de streep om een meer natuurlijk, persoonsgericht leven te leiden. Dan moet je een stap verder. Voor René Meijer werd het eerder een stap terug. Ik moest daar weg. Toen kwam ik weer thuis. Bij mijn ouders, in Hengelo. Ik had alle schepen achter me verbrand. Ze hadden hun zoon netjes naar de universiteit begeleid en daar stond ik weer.

Hare krishna s
Naar een verlaten nest kan niemand lang terug. Hij belde met de hare krishna s in Amsterdam. Ik zei dat ik overal aan wilde meewerken, maar dat ik ook een eigen leven wilde leiden. Boeken lezen van Sathya Sai Baba bijvoorbeeld. Kon wel. Maar ik kwam er al snel achter dat het zo niet ging.

Wijsheid
Hij werd geacht zich tot de leer van de krishna s te beperken. Dit is de wijsheid van eeuwen, zeggen ze daar. Het is gewoon een kloosterorde. Ik kan de leer waarderen, maar ik kan niet op een eilandje zitten en de rest afwijzen als zijnde illusiegangers. Want zo moest je goeroes als Bhagwan en Sathya Sai Baba bekijken: illusiegangers. Na negen maanden werd hij de tempel uitgegooid. Terug in de oceaan van Samsara. Terug naar Twente ook.

Oase van groen
Bij Bhagwan kwam hij pas in 1989, kort voor het overlijden van de goeroe. In Poona, waar de groepering op een braakliggend terrein een oase van groen had weten te creëren. Ik was me bewust van de geschiedenis die eraan vooraf was gegaan. De verhalen dat zijn secretaresse Ma Anand Sheela er met de poen vandoor was gegaan.

Vergiftigd
Hij arriveerde in september. Ik zie hem daar nog zo gezond en wel met zijn armen staan zwaaien. Maar in die tijd werden de tanden en kiezen uit zijn mond verwijderd. Waarschijnlijk was hij vergiftigd, al in de VS, vernam ik. Maar dat wordt niet aan de grote klok gehangen. Dat zou een samenzweringstheorie zijn. In januari 1990 is hij overleden. Het officiële verhaal was dat hij klaar was met zijn missie.

Ingezonden brief
Zijn ingezonden brief sluit hij af met: Ik ben het op veel punten van filosofie en praktijk niet met hem eens, maar dat neemt niet weg dat hij als spirituele kracht en vriend in je ontwikkeling alle respect verdient. Veel ruimer en intelligenter van opvattingen dan hij was, zul je niet zo gauw vinden in de business van welzijn en geluk.

Mediteren
Van Bhagwan leerde René Meijer het belang van dynamisch mediteren. Je kunt de soefistische kern van je bewustzijn vinden en stabiel krijgen door te mediteren. En dat is niet simpel in een spiritueel slaapzakje in een hoekje gaan zitten. Het is een complete levensstijl, waarin je leert stapje voor stapje dichter bij je natuurlijke zelf te leven.

Tijdcultuur
Na meditatie vallen mensen snel terug in conventies, leerde de ervaring hem. De mens is geconditioneerd en maakt deel uit van een tijdcultuur. Loslaten is moeilijk. Meedoen met de rest is deel van je ego. Als het op je ego aankomt, wordt de vrijheid duur betaald.

Analyseren
Hij maakt onderscheid tussen natuurbewustzijn en cultuurbewustzijn. We zijn natuurlijke wezens, de cultuur hangt als een slakkenhuisje op onze rug. En we kunnen ons erin verschuilen. Ik denk dat de spiritualiteit berust op de aanname van inclusiviteit: alles hoort erbij. Terwijl je in de cultuur altijd een exclusief idee van waarheid hebt: onze waarheid moet het winnen van de andere waarheden. Intellectuelen kunnen precies de problemen analyseren. In literatuur en cinema weten ze precies aan te geven waar de mens aan lijdt. Maar zodra jij een oplossing aandraagt, heb je een overtuiging, vinden ze, en gaat het deurtje dicht: label erop, klaar ermee. Heb ik altijd bezwaarlijk gevonden. Het gaat erom dat je de spirituele ervaring, die je krijgt als je mediteert, stabiliseert. Daar is een ander, meer natuurlijk idee van regelmaat en orde voor nodig.

Occupy
Aardser is dat hij ook nog eens woordvoerder van Occupy Enschede is. Occupy slaapt nu , geeft hij toe. Maar mislukt wil hij de protestbeweging niet noemen. ,,Demonstreren kan niet mislukken. Het heeft ook geen ander doel. We zitten niet in Egypte om presidenten ten val te brengen. Het gaat om accenten zetten bij alles wat ten koste gaat van mensen en natuur. Niet alleen simpelweg de economie. Ook ons voedsel, de elektromagnetische sfeer. Als er een nieuwe crisis komt - vroeg of laat komt die toch - kan het zijn dat Occupy weer ontwaakt. Maar of wij er dan weer met die inzet aan mee gaan doen? Onze insteek, die van Marja en mij, was altijd spiritueel en zal altijd spiritueel blijven.

© Newsroom Enschede, de samenwerking tussen TC Tubantia en 1Twente Enschede - Foto: Carlo ter Ellen