Verkeer
Stuur appje
Zoek
Nieuws
Enschede

Erna uit Enschede na 63 jaar met jeugdvriendin herenigd: €˜Ik laat je nooit meer gaan! €™

401428 Erna Annemei Pikaar

Mijn Indische moeder was 15 toen ze in 1955 alles wat haar lief was achter moest laten omdat het gezin naar het onbekende Nederland repatrieerde. Haar vriendinnen heeft ze nooit meer teruggezien. Tot ze door een toevallige ontmoeting na 63 jaar met een van haar vriendinnen werd herenigd.

Ze heetten Goan, Yvonne, Winnie, Victoria, Lucie, Noortje, Jetje, Sonja en Christine. Het waren de vriendinnen van mijn Indische moeder Erna Schenk (78) die haar jeugd in Semarang, Indonesië, heeft doorgebracht. De meisjes kenden elkaar van de Middelbare Bangongkok school en hingen na schooltijd met elkaar rond. Om de beurt spraken ze bij iemand thuis af in de tuin om te kletsen, tjendol te drinken (een drankje van kokosmelk en Javaanse suiker) of stroop soesoe (melk met rozensiroop) of te snoepen van katjang goreng, gebakken pinda s. Zat ze niet in de tuin dan ging mijn moeder naar een van de acht bioscopen die Semarang rijk was. Roman Holiday met Gregory Peck was haar favoriete film.

Ze woonde in een grote witte villa samen met tal van dieren: een varken, eenden, een schildpad en een aap - die werd na twee dagen aan een dierentuin gegeven omdat hij haar had gebeten. Ze wilde de bananenschil pakken waarvan ze dacht dat hij die niet lustte. Aan dit idyllische leventje kwam een einde toen mijn moeder met haar ouders, haar oma en haar drie broers in 1955 naar Holland moest emigreren omdat het voor Indo-Europeanen te gevaarlijk werd.

Koude winter
Erna: De vijandigheid van de bevolking nam toe, de leefomstandigheden werden steeds slechter en mijn vader vond het daarom beter om weg te gaan. Niemand van mijn vriendinnen wist dat ik zou vertrekken, over dat soort dingen werd niet gepraat. Er was dus ook niemand om mijn moeder uit te zwaaien bij de trein die hen van Semarang naar Soerabaja zou brengen, het begin van de lange overtocht naar Holland. Alleen haar Chinese vriendin Goan wist dat ze zou vertrekken en liet een portretfoto van zichzelf maken en gaf dat aan haar hartsvriendinnetje. Ze zouden elkaar nooit meer terugzien.

Na een tocht van vier weken waar iedereen zeeziek werd, kwam mijn moeder op 2 januari 1956 aan in Nederland. Met de tropenhitte nog in haar lijf maakte ze kennis met wat later de koudste winterperiode van de twintigste eeuw zou blijken. Vol verwondering staarde ze naar de kale bomen en vroeg aan mijn oma: Waarom kappen ze die bomen niet, ze zijn allemaal dood. Het gezin belandde in een vakantiewoning in Holten, waar iedereen het zo koud had dat er met schoenen en in verschillende lagen kleren aan geslapen werd.

Na een maand kwam het gezin in Enschede. Vanwege de woningnood werden de Indo s tijdelijk gehuisvest in zogenaamde contractpensions, grote gebouwen die omgebouwd werden tot hotel . Pension Hansa was een statig pand uit de negentiende eeuw aan de Hengelosestraat dat werd aangewezen als contractpension en een tijdelijke woning werd voor meer dan tien Indische gezinnen. Het pension werd gerund door een strenge pensionhoudster die tal van eisen stelde aan de nieuwe bewoners. Het licht moest om tien uur s avonds uit en er mocht maar één keer in de week worden gedoucht. En duurde het douchen te lang naar haar zin, dan draaide ze zonder pardon de warme kraan uit.

Indische mensen waren gewend om drie keer op een dag te baaien en waren verontwaardigd over deze regel. Maar nog verontwaardigder waren ze dat ze niet meer zelf mochten koken, want al die exotische kruiden zorgden alleen maar voor nare geurtjes vond de huisbazin. De indo s kregen Hollandse kost voorgeschoteld waar ze van gruwden. Met een flinke eetlepel sambal probeerden ze het eten nog enigszins eetbaar te maken. Er zijn verhalen bekend van indo s die heel handig te regels wisten te omzeilen door bijvoorbeeld saté op een omgekeerde hete strijkbout te roosteren.

Na driekwart jaar in het pension gewoond te hebben werd in 1956 de nieuwe wijk Twekkelerveld in Enschede opgeleverd en alle pensiongasten verhuisden hier naar toe. Erna: Het was heel gezellig want bijna alle families die we kenden van pension Hansa woonden bij ons in de wijk, net alsof we nog in Indië waren. Mijn moeder kreeg een baan bij de Hema. En daar, bij de afdeling drop, kreeg ze verkering met mijn Nederlandse vader Hans Welscher, die elke week een grote zak drop kwam kopen maar stiekem verliefd was op haar.

Mijn moeder had niks in de gaten, vond alleen dat hij wel erg veel snoepte. Indië verdween naar de achtergrond en kwam alleen nog maar ter sprake op Indische feestjes. Af en toe dacht mijn moeder nog wel eens aan haar vriendinnen en wat er van ze terecht zou zijn gekomen. Maar wat had het voor zin om te blijven hangen in het verleden. Al wat haar dierbaar was, had ze moeten achterlaten. Het was beter om niet om te kijken, daar werd ze alleen maar verdrietig van. Ze had zich er allang bij neergelegd dat ze haar vriendinnen nooit meer zou zien.

Tot afgelopen zomer.

Ngobrol
Samen met mijn vader bezoekt ze haar schoonzus, die sinds kort in zorgcentrum De Posten in Enschede woont. In het koffiegedeelte zit een groepje vrouwen te kletsen, waaronder een Indische vrouw. Mijn moeder loopt naar het groepje toe en zegt gekscherend tegen de Indische vrouw in het Maleis: niet te veel ngobrol (kletsen) hé . Eén moment is het stil, dan roept de vrouw: Erna!! Na meer dan 63 jaar had Mery de stem van de vriendin van haar zusje Christine herkend.

Er volgen meerdere bezoekjes. Mery blijkt een jaar na mijn moeder in Enschede te zijn beland. Haar man was werkzaam bij Vredestein, net zoals mijn vader. Zonder dat ze het wisten woonden ze 63 jaar bij elkaar in de buurt. Zus Christine kwam pas in 1972 met haar kinderen naar Nederland, nadat haar man in Indonesië was overleden. Ze verblijft maar kort in Enschede. Ze hertrouwt en vertrekt naar Rotterdam en daarna naar Dordrecht. Daar woont ze nog steeds. De dag na kerst ontmoeten de twee vriendinnen elkaar weer na 63 jaar. De reünie vindt plaats in Dordrecht bij Christine thuis.

En wat zeg je dan als je elkaar na 63 terugziet? Adoeh, zo klein jij zeg , zegt mijn moeder met haar rollende Indische accent. Vroeger moest ik mijn hoofd omhoog doen om jou te zien! En Christine antwoordt: Ik ben ook twee jaar ouder dan jij dus meer gekrompen! Dan barsten ze in een lachen uit zoals alleen Indische mensen dat kunnen. Christine haalt een grote schoolfoto tevoorschijn waar wel meer dan vijftig identieke meisjes met zwarte haren en een wit jurkje op afgebeeld staan tussen twee nonnen. Feilloos weet Christine iedereen aan te wijzen van hun vroegere vriendinnenclubje. Alleen mijn moeder kunnen ze niet vinden.

Met de namen komen ook de verhalen. De ene vriendin is naar Amerika verhuisd, de andere is Indonesisch geworden. Christines hartsvriendinnetje Ulla vertrok al begin jaren 50 naar Nederland. Nog even heeft Christine met haar gecorrespondeerd maar ze raakte bij een overstroming in haar wijk in Semarang al haar brieven kwijt en dus ook het adres. Eenmaal in Nederland is ze jarenlang op zoek geweest naar haar vriendinnen van toen. Ze liep alle landelijke Semarang-reünies af, in de vergeefse hoop iemand terug te vinden.

Ze vertelt over haar eigen tijd in Indonesië na de grote uittocht naar Nederland. De klassen werden steeds leger. Elke week was er wel weer een lege tafel en dan wist je: oh die is ook vertrokken, vertelt Christine. Dan liep ik langs alle plekken waar ik met mijn vriendinnen zoveel plezier had, en besefte dat alles voorgoed voorbij was. Het was zo n verdrietige tijd. De kali (de rivier) viel helemaal droog, er waren geen Nederlanders meer om te baggeren. En wij zeiden dan tegen elkaar: Kijk, de kali is ook verdrietig om het vertrek van alle indo s. Ze heeft zoveel gehuild dat er geen water meer is.

Dan roept ze ineens opgewekt: Lieve Erna, ik ben zo blij dat ik je na al die jaren terug heb gevonden, dat had ik nooit durven dromen. Nu laat ik je nooit meer gaan, wij gaan alle verloren tijd inhalen!

Naar een onbekend land In de periode 1945-1968 vertrokken meer dan 300.000 Indische Nederlanders vanuit Nederlands-Indië naar Holland. Wegens hun gemengde achtergrond was er geen plek meer in Indonesië voor Indo-Europeanen, nazaten van inlandse en Nederlandse voorouders. In 1945 capituleerde Japan dat Nederlands-Indië in de Tweede Wereldoorlog had bezet. De Indonesische bevolking kwam in verzet tegen de Nederlanders toen die het gezag wilden herstellen en Indische Nederlanders werden geassocieerd met westers, wat synoniem was aan slecht voor de onafhankelijkheid van Indonesië. Op 27 december 1949 werd de Republiek Indonesië door Nederland erkend en was de soevereiniteitsoverdracht. Dit betekende dat men om in Indonesië te mogen blijven, moest kiezen voor het Indonesisch staatsburgerschap of anders moest vertrekken. Het toekomstperspectief voor de indo s bleek echter slecht, de leefomstandigheden werden zo problematisch dat de meesten van hen zich gedwongen zagen een nieuwe toekomst in Nederland op te bouwen, een onbekend land dat ze alleen van verhalen en van plaatjes uit schoolboeken kenden.

De dames zijn allebei op zoek naar hun vriendinnetje van toen. Erna zoekt Noortje Zimmerman, Christine is op zoek naar Ulla Boelen. Wie informatie heeft kan contact opnemen met de auteur van dit artikel: [email protected].
© Newsroom Enschede, de samenwerking tussen TC Tubantia en 1Twente Enschede, foto: Annemei Pikaar
Heb je een nieuwstip of nieuwe informatie?
Tip onze redactie via mail of telefoon. Deze vind je op onze contactpagina.