Onno van Veldhuizen: ‘Tijd van het alfamannetje is echt voorbij’
Onno van Veldhuizen zwaait per 1 oktober af als burgemeester van Enschede. Wij spraken met hem over dat burgemeesterschap en de invloed daarvan op stad en regio. Zijn eigen rol daarin beschrijft hij het liefst als die van een verbindende knokker. Of een knokkende verbinder.
Grote stappen gezet, maar als team
Van Veldhuizen is, zo mag je concluderen uit de zes jaren dat hij eerste burger was en uit zijn eigen woorden, geen William Wallace, die in Braveheart in zijn eentje het volk op sleeptouw neemt. “De vraag wat het stempel is van Onno van Veldhuizen vind ik een rotvraag. Ik zit zo niet in elkaar: ‘Ik heb dat gedaan’. Wat dat betreft ben ik een echte Tukker.”
“De tijd van het alfamannetje dat het allemaal wel even regelt, is voorbij. Als je dat doet, isoleer je jezelf razendsnel.” Wat in zijn ambtstermijn is gezaaid, geplant en geoogst is een teamprestatie. En als hij de balans opmaakt, zijn er in die samenwerking - lokaal, regionaal en met Duitse partners - grote stappen gezet.
Minder debat, meer dialoog
Het tekent de man: samenleven is geen one-man-show maar de zoektocht naar een gezamenlijk belang, temidden van talloze kleinere belangetjes. Met een toernooimodel waarin ieder er vooral voor zichzelf het beste uitsleept, komen we niet verder. Debat verbreedt de kloof, dialoog brengt ons dichter bij elkaar. “Alle mensen hebben behoefte aan een echt gesprek, van mens tot mens.”
Giftige verhoudingen
Die overtuiging klinkt ook door in zijn analyse van het functioneren van de driehoek politiek, openbaar bestuur en pers. “De verhoudingen zijn in toenemende mate giftig en dat is niet de manier.” In de gemeenteraad wordt teveel het feestje van de verschillen gevierd en te weinig gedacht aan het uiteindelijke doel: beslissingen nemen voor de stad. Van Veldhuizen noemt de vastgelopen discussies in de raad over de energievisie en de bouw van een nieuwe moskee als voorbeeld.
In de pers - en social media - wordt wat hem betreft te gemakkelijk een karikatuur gemaakt van een werkelijkheid die complexer en genuanceerder ligt.
Het glazen huis
Dat raakt aan een van de belangrijkste redenen waarom Van Veldhuizen besloot te stoppen. Naar eigen zeggen nog voordat er duidelijkheid was over een nieuwe toekomst. De sollicitatie bij de Raad van State liep, maar sollicitaties zijn geen zekerheidjes. “Ik kon daar toen nog niets over zeggen. Maar ik wilde de mensen om me heen wel laten weten dat ik ging stoppen en waarom. Ik heb op een rijtje gezet wat nou de minst leuke dingen waren aan dat burgemeesterschap.”
Van Veldhuizen kwam op het ‘leven in een glazen huis’, zoals hij dat in een eerder gesprek verwoordde, kort nadat hij dat vertrek aankondigde. De publieke functie die ‘verwrongen beelden’ oplevert in sociale media. Of stenen door de ruiten en hakenkruizen op de gevel. “Dat is in Enschede niet gebeurd, maar ik heb dat wel meegemaakt.”
Middenin Europa
Enschede en Twente zijn in de afgelopen jaren op een andere plek neergezet, concludeert Van Veldhuizen. “Van een plek aan de rand van Nederland naar een plek middenin Europa.” Als zoete vruchten noemt hij onder meer de Europese en Haagse fondsen, waaruit de regio het meeste binnenhaalde. Maar ook de Twente Board, met meer geld dan projecten, en een relatief grote groei van werkgelegenheid. “Toen ik kwam was het werk, werk, werk. Nu zitten we boven de gemiddelde groei, waar we er altijd onder zaten.”
Nog een voorbeeld van de inzet om Twente aan te laten haken bij de rest van de wereld: de treinlijn Zwolle-Münster, ‘een van de dragende onderwerpen in de provincie en in Duitsland’.
Witte verf
Niet alles is gelukt. Als het over Lithium Works gaat, de batterij-fabriek die naar Enschede zou komen: “Natuurlijk mislukken dingen, dat hoort bij het leven. Maar je moet niet een emmer witte verf door een druppel zwarte laten bederven. Je moet doorgaan met witten. Benoemen wat wel goed gaat. Dat is geen nieuws, ik weet het, maar het is goed voor je kop en je hart. Het is te zuur in het publieke debat en dat is niet goed.”
Doorgeslagen
Van Veldhuizen was ook burgervader van een stad die bekend staat om een streng sociaal beleid. “Het is de afspiegeling van wat wij democratisch willen”, zegt hij daarover. “We springen vaak van de kelder naar de zolder. Als er frauderende Bulgaren zijn, moeten we hard op handhaving gaan zitten. Dat leidt vervolgens tot de Toeslagenaffaire. Het is geen rustig en weloverwogen beleid.”
Staatsraad
Onno van Veldhuizen wordt staatsraad bij de Raad van State, de hoogste bestuursrechter in Nederland. Een staatsraad is een rechter bij die rechtbank.
Wantrouwen is duur
Niet alleen Enschede is daarin doorgeslagen, vindt Van Veldhuizen. We zijn allemaal doorgeslagen. “Als je het mij persoonlijk vraagt, dan vind ik de open norm de goede school.” Niet alles muurvast dichttimmeren in regeltjes, bedoelt hij daarmee. “Je moet vertrouwen geven aan mensen in de uitvoering om het goede te doen. We zijn teveel van het wantrouwen. En wantrouwen is duur.”
Als staatsraad zit Van Veldhuizen binnenkort zelf op de rechtersstoel. Dan zal hij afwegingen moeten maken tussen de wet en de werkelijkheid van mensen met een verhaal, die onderdeel uitmaken van een ingewikkelde samenleving. “Maar de wet regelt niet alles. Er blijft altijd ruimte voor interpretatie.”
Bekijk het complete gesprek hieronder:
