Nieuws
Enschede
Stolpersteine geplaatst in Enschede, dankzij deze beeldend kunstenaar
In de stoep, voor het huis aan het Gronause Voetpad 116 zijn drie Stolpersteine geplaatst. Opdat niet vergeten wordt dat Levij Franken, zijn vrouw Johanna en hun zoontje Nico Benny daar hebben gewoond, voor ze in mei 1942 door de Duitsers werden opgepakt en gedeporteerd naar Westerbork om op 12 oktober dat in Auschwitz te worden vermoord.
Ze glimmen nog. Het weer heeft de kans nog niet gehad de messing plaatjes te verkleuren. De drie Stolpersteine liggen er strijdlustig bij. Met droge, betekenisvolle informatie kan de kijker opmaken dat Levij nooit ouder werd dan 52 en dat zijn vrouw en zoontje respectievelijk 37 en 7 jaar oud waren toen ze werden omgebracht.
Er zijn dit jaar op achttien plekken in Enschede exemplaren geplaatst van deze struikelstenen. Als markeringen voor woonhuizen waar niets mee aan de hand lijkt. Maar het gaat om de laatste vrijwillig gekozen woonplekken van Joden die in de Tweede Wereldoorlog zijn opgepakt en vermoord.
Aanvraag
De aanvraag voor deze drie Stolpersteine komt van Nicole Esvelt (44), beeldend kunstenaar te Doorwerth. En oud AKI-student die - sinds ze fotoboeken van haar grootmoeder erfde - zich obsessief bezighoudt met het boven water halen van verhalen van en over omgekomen familieleden. Wat ze met al die verhalen en uitgezochte familierelaties precies wil? Misschien dat het ooit een boek wordt, zegt ze in Bibliotheek Hengelo. Ze ziet wel.
Voorlopig is ze nog druk met het verzamelen van informatie, van verhalen. Bezig met het in kaart brengen van familierelaties. Ze is er bijna twee jaar dusdanig intensief mee aan het werk, dat het schilderen er ernstig bij inschiet. Maar ze heeft het idee dat ze haast moet maken. Er zijn nu nog overlevenden, die ik kan spreken. Mijn grootmoeder kan ik niets meer vragen, mijn moeder ook niet. Hoe is het straks voor mijn dochter? Deze mensen mogen niet vergeten worden.
Jurkje van C&A
Ze heeft nog een brief van haar grootmoeder, Betsy Frank, gedateerd op 3 november 1993. Daarin schrijft ze dat Levij Franken eigenlijk haar eerste echte grote liefde was. Maar ze wist niet wat dat was, liefde. Bovendien, hij was haar oom, de broer van haar moeder. Zij was 16 jaar, hij veel ouder. Van haar vader kreeg ze nooit kleren. Maar van Levij had ze een jurkje gekregen, lichtblauw van de C&A. En oom Levij had een keer handschoenen voor haar gekocht, grijs met een randje bont. Ze kwam graag in Enschede, waar Levij woonde. Waar ze voor 5 cent een reep chocola kocht.
Levij is opgehaald door de Duitsers , schrijft grootmoeder verder, met zijn vrouw en kindje. Erg hè? Het doet nog steeds pijn. Ik heb nog een foto van hem.
Eerste bewoners
Over Levij Franken, zijn vrouw Johanna Franken-Franken (hij was met zijn achternichtje getrouwd) en hun zoontje Nico Benny weet ze niet al te veel verhalen. Levij en Johanna trouwden in 1935. Zij waren de eerste bewoners van wat toen een nieuwbouwhuis was aan het Gronause Voetpad. Ze betaalden 7 gulden huur per week. Levij werkte op een kantoor en was in zijn vrije tijd een verdienstelijk amateurbokser, Johanna was winkeljuffrouw.
Maar de foto s van het leven dat deze mensen leidden zeggen eigenlijk genoeg. Dat olijke zoontje dat voorop de fiets zit bij zijn vader, dat in de zandbak speelt, dat kennismaakt met water (hé wat is dat nou weer voor spul?). Bij het zien van die foto s kun je alleen maar denken: waarom moesten die mensen dood? Waarom mocht zo n jochie niet ouder worden dan 7 jaar?
Openhartige levensverhaal
De foto s trof ze in het geërfde fotoalbum. Maar sommige afbeeldingen kende ze al veel langer. De foto van het zoontje stond bij veel familieleden op het dressoir.
Nicole Esvelt, geboren in Renkum, woonde in Enschede in de jaren negentig. Die brief van haar grootmoeder met daarin haar openhartige levensverhaal kreeg ze toen ze mode studeerde aan de AKI. Ze woonde aan de Hengelosestraat, bij Frank Bolink, die trouwens familie is, maar van haar vaders kant.
Met haar grootmoeder, met wie ze het zo goed kon vinden dat ze elkaar als vriendinnen beschouwden, had ze het niet eens zo vaak over de Tweede Wereldoorlog. Of de oorlog ook terug te vinden is in haar eigen beeldend werk? Ik maak abstract, kleurrijk werk. Maar hier en daar abstraheer ik toch wel wat thema s die met de oorlog te maken hebben.
© Newsroom Enschede, de samenwerking tussen TC Tubantia en 1Twente Enschede, foto: Annina Romita
Er zijn dit jaar op achttien plekken in Enschede exemplaren geplaatst van deze struikelstenen. Als markeringen voor woonhuizen waar niets mee aan de hand lijkt. Maar het gaat om de laatste vrijwillig gekozen woonplekken van Joden die in de Tweede Wereldoorlog zijn opgepakt en vermoord.
Aanvraag
De aanvraag voor deze drie Stolpersteine komt van Nicole Esvelt (44), beeldend kunstenaar te Doorwerth. En oud AKI-student die - sinds ze fotoboeken van haar grootmoeder erfde - zich obsessief bezighoudt met het boven water halen van verhalen van en over omgekomen familieleden. Wat ze met al die verhalen en uitgezochte familierelaties precies wil? Misschien dat het ooit een boek wordt, zegt ze in Bibliotheek Hengelo. Ze ziet wel.
Voorlopig is ze nog druk met het verzamelen van informatie, van verhalen. Bezig met het in kaart brengen van familierelaties. Ze is er bijna twee jaar dusdanig intensief mee aan het werk, dat het schilderen er ernstig bij inschiet. Maar ze heeft het idee dat ze haast moet maken. Er zijn nu nog overlevenden, die ik kan spreken. Mijn grootmoeder kan ik niets meer vragen, mijn moeder ook niet. Hoe is het straks voor mijn dochter? Deze mensen mogen niet vergeten worden.
Jurkje van C&A
Ze heeft nog een brief van haar grootmoeder, Betsy Frank, gedateerd op 3 november 1993. Daarin schrijft ze dat Levij Franken eigenlijk haar eerste echte grote liefde was. Maar ze wist niet wat dat was, liefde. Bovendien, hij was haar oom, de broer van haar moeder. Zij was 16 jaar, hij veel ouder. Van haar vader kreeg ze nooit kleren. Maar van Levij had ze een jurkje gekregen, lichtblauw van de C&A. En oom Levij had een keer handschoenen voor haar gekocht, grijs met een randje bont. Ze kwam graag in Enschede, waar Levij woonde. Waar ze voor 5 cent een reep chocola kocht.
Levij is opgehaald door de Duitsers , schrijft grootmoeder verder, met zijn vrouw en kindje. Erg hè? Het doet nog steeds pijn. Ik heb nog een foto van hem.
Eerste bewoners
Over Levij Franken, zijn vrouw Johanna Franken-Franken (hij was met zijn achternichtje getrouwd) en hun zoontje Nico Benny weet ze niet al te veel verhalen. Levij en Johanna trouwden in 1935. Zij waren de eerste bewoners van wat toen een nieuwbouwhuis was aan het Gronause Voetpad. Ze betaalden 7 gulden huur per week. Levij werkte op een kantoor en was in zijn vrije tijd een verdienstelijk amateurbokser, Johanna was winkeljuffrouw.
Maar de foto s van het leven dat deze mensen leidden zeggen eigenlijk genoeg. Dat olijke zoontje dat voorop de fiets zit bij zijn vader, dat in de zandbak speelt, dat kennismaakt met water (hé wat is dat nou weer voor spul?). Bij het zien van die foto s kun je alleen maar denken: waarom moesten die mensen dood? Waarom mocht zo n jochie niet ouder worden dan 7 jaar?
Openhartige levensverhaal
De foto s trof ze in het geërfde fotoalbum. Maar sommige afbeeldingen kende ze al veel langer. De foto van het zoontje stond bij veel familieleden op het dressoir.
Nicole Esvelt, geboren in Renkum, woonde in Enschede in de jaren negentig. Die brief van haar grootmoeder met daarin haar openhartige levensverhaal kreeg ze toen ze mode studeerde aan de AKI. Ze woonde aan de Hengelosestraat, bij Frank Bolink, die trouwens familie is, maar van haar vaders kant.
Met haar grootmoeder, met wie ze het zo goed kon vinden dat ze elkaar als vriendinnen beschouwden, had ze het niet eens zo vaak over de Tweede Wereldoorlog. Of de oorlog ook terug te vinden is in haar eigen beeldend werk? Ik maak abstract, kleurrijk werk. Maar hier en daar abstraheer ik toch wel wat thema s die met de oorlog te maken hebben.
© Newsroom Enschede, de samenwerking tussen TC Tubantia en 1Twente Enschede, foto: Annina Romita
Heb je een nieuwstip of nieuwe informatie?
Tip onze redactie via mail of telefoon. Deze vind je op onze contactpagina.
