Verkeer
Stuur appje
Zoek
Nieuws
Enschede

Trucker Jan uit Enschede zit al twee jaar vast in Frankrijk: €˜Ik wil alleen maar naar huis €™

417500 912589

Trucker Jan van Erkelens wordt in Frankrijk verdacht van drugssmokkel. Hij zweert onschuldig te zijn. Criminelen zouden de drugs in zijn lading hebben verstopt. Maar de Enschedeër zit nu al twee jaar te wachten op een mogelijk proces. Hij mag het land niet uit. Berooid en alleen als een kerkrat woont hij op een zolderkamertje van een dominee. Het was pas zijn tweede rit als zzp er.

Een stevige krantenkop in 2017: Enschedese chauffeur vervoerde 1100 kilo cannabis . Jan van Erkelens (dan 63) is op 8 juni bij de grensovergang tussen Spanje en Frankrijk aan de kant gezet. Douaniers kruipen onmiddellijk over zijn lading aardappels naar twee kisten achterin de truck en breken die open. Volgens de vrachtbrieven zitten daar elektromachines in, maar ze vinden een vermogen aan drugs. Ze lijken getipt.

Van Erkelens zweert op het graf van zijn lieve moedertje dat hij van niets weet. Uit het dossier van justitie blijkt dat zijn DNA niet op de drugszakken zit. Wel van bekende criminelen die in 2014 ook betrokken waren bij drugshandel. Van Erkelens wordt aangehouden voor smokkel. Sindsdien daalde een diepe stilte over het lot van de Enschedeër. We zochten hem op.

Mager en gegroefd gezicht

Het goede leven straalt na twee jaar Frankrijk niet van hem af. Jan van Erkelens draagt een jeans en blauwe fleecetrui met een brandgaatje erin. De broek slobbert wat. Van Erkelens draagt de goedkope Kalenji gympen van net geen tientje, die hij in de gevangenis kreeg. Ze lopen cynisch genoeg nog fijn ook.

Hij is graatmager. Zijn wangen zijn zo ingevallen dat zijn wijkende oren nóg groter lijken. Een gespierde breinaald van 1.85 lang en amper 65 kilo, hoewel hij al weer is aangekomen, zegt hij zelf. Zijn gegroefde gezicht oogt als een landkaart vol rivieren. Een gebit met lege plekken, als een fietsenrek, waar hij zich best voor schaamt en waardoor hij lang niet heeft durven lachen. Ik had in Nederland al een afspraak met de tandarts, twee jaar geleden. Die ging dus niet door.

Zijn lach bij de begroeting nu is gul en ontroerend. Z n grijs-blauwe ogen glunderen. Eindelijk kan de Enschedeër weer eens oog in oog met iemand gewoon Nederlands praten en is hij als een kind zo blij met een meegebracht Hollands pakje Zware Van Nelle. Het eerste shaggie, zo dun mogelijk gedraaid, gaat al vlot in brand en hij inhaleert diep. Zijn vingers vertonen de nicotinevlekken van een verstokte roker. Heerlijk. De smaak van thuis , glimlacht hij.

Goedertierenheid
In zijn portemonnee heeft hij nog net wat losse euro s voor een kop koffie, geen creditcard. Als verdachte heeft hij geen recht op een uitkering - niet van Frankrijk, niet uit Nederland - en dat betekent dat hij grotendeels leeft op de goedertierenheid van een bajesdominee en zijn gereformeerde Lasonderkerk in Enschede. Maar voor de Franse justitie is dit de man van 7 miljoen . Dat zou de straatwaarde zijn van de gevonden drugs in zijn wagen. Mag ik één procent , schampert hij. Nee, Jantje is z n humor nog niet kwijt hoor. Nou, welkom in Frankrijk. Ik leef nog , zegt hij en geeft een stevige handdruk.

Van Erkelens heeft een jaar in een huis van bewaring gezeten. De Enschedeër mag sindsdien van geluk spreken, dat hij zijn voorarrest in een dorpje onder de rook van Bordeaux in relatieve vrijheid mag afwachten. Maar alleen onder de voorwaarde dat hij zich elke woensdag meldt bij het plaatselijke politiebureau. Hij mag het land niet uit. Sterker: zelfs de provincie Nouvelle Aquitaine niet.

Medelijden met Jean
Al een jaar woont hij nu op een zolderkamertje van bajesdominee Eric Mathey, die in z n jonge jaren kort in Amsterdam woonde en daardoor nog wat Nederlandse woorden kent. Mathey heeft zielsveel medelijden met Jean . Daarom biedt hij hem onder dak. Zonder dat gulle gebaar zat Van Erkelens nog in z n Franse cel te kwijnen. Aan de ambassade heeft niet niets gehad, zegt hij. Voor sommige onderdanen loopt Nederland hard, voor een eenvoudige trucker als ik niet dus.

De zolderkamer is niet groot, ook niet klein. Erg veel daglicht komt er niet binnen via het venster van de balkondeur; het raam van een cel geeft niet veel minder licht. Er staan drie bedden. Soms moet de trucker de kamer delen met andere gasten, die de dominee van de straat houdt. Iemand als hij. Of een dakloze, een verslaafde, of een verstotene...

Jan s bed, waar hij dagelijks minimaal één keer per dag uit de bijbel leest, staat tegen de schuine wand waar je moet oppassen dat je je hoofd niet stoot. De eerste dag was dat natuurlijk raak. Verder staat er een simpel boekenkastje met veel religieuze boeken en een bureau. Daar heeft hij zijn laptop. En daar bovenop ligt zijn paspoort.. Ja ik kan zo naar huis. Maar ik ben niet gek, want dan ben ik voortvluchtig en maak ik mezelf verdacht.

Paleisje
Het is behelpen. Geen plek waar je op je 65e voor zou tekenen. Maar voor Van Erkelens voelt het buiten het gevang als een paleisje. Contacten heeft hij er niet veel, omdat hij de taal niet spreekt. En ook niet wil gaan leren. Nee, want wat moet ik met die taal. Ik wil alleen maar naar huis. Binnen hoor je zo nu en dan de vliegtuigen van luchthaven van Bordeaux vertrekken. Vanaf het balkon en het terras kun je ze zelfs nog zien, voor ze in de wolken verdwijnen. Hij kent inmiddels de maatschappijen en hun bestemmingen. Het is nu even na vijven, een KLM-toestel komt over. Van Erkelens wijst. Kijk, kijk, dat is m. Oh, neem me mee, neem me mee... Ja, dat denk ik vaak: zat ik daar maar in.

Nederland nooit meer zien
Het is misschien wel de grootste angst van de Enschedeër. Hier dood gaan. Hier. Bij Bordeaux en Nederland nooit meer zien. Ja, daar ben ik heel bang voor. Dat spookt echt door mijn kop zo nu en dan. Hij citeert vrij zijn Twentse held, Herman Finkers: Poeh, ik moet er niet aan denken om hier dood wakker te worden. Het is misschien nog wel een groter schrikbeeld, dan toch veroordeeld worden voor drugssmokkel, waarvan hij zweert dat hij onschuldig is. Ik heb nog wel vertrouwen in een goede afloop. Daar bidt hij ook dagelijks voor. Als de Franse justitie nou eens opschoot, dan konden ze dat allang weten. Maar er lijken amper vorderingen in het onderzoek.

Hij ploft op zijn bed. Weet je waar ik heel veel troost uit put? Hij zucht, haalt diep adem en begint te zingen. Oh freedom, oh freedom , oh freedom over me . Het is een gospel die hij in de gevangenis leerde. Het geeft me een gevoel van hoop, dat het allemaal goed komt. Soms, met de balkondeuren open, kunnen de buren Jan van Erkelens horen zingen. Oh freedom ¦ Die was hij dus in één klap kwijt op 8 juni 2017.

Slechte jaren
Van Erkelens is gepokt en gemazeld als internationaal chauffeur, maar de laatste jaren had HST in Enschede niet veel werk meer voor hem. De trucker begint daarom zijn eigen transportbedrijf: Europa BV. Hij hoopt er een betere ouwe dag aan over te houden. Want ik heb slechte jaren gehad. Ik heb geen geheimen en schaam me nergens voor. Spijt? Ja dat misschien wel. Na zijn scheiding is hij vader van een dochter en zoon - van het padje geraakt. Ik woonde toen in het westen, bij Alkmaar en had een fijne baan bij een transportbedrijf. Ik kwam na een rit van dagen thuis, en mijn vrouw zegt: Jan, het is over. Ik heb mijn koffer gepakt en ben vertrokken. Tabee. Ook bij mijn baas heb ik me van de ene op andere dag nooit meer laten zien.

Met hangende pootjes en gedesillusioneerd gaat Van Erkelens dan terug naar het oosten. Ik leefde maar raak. Ik stond op, ging pissen, pakte een shaggie, een kop koffie en slingerde de pc aan. Ik zeg het maar zoals het is. Hij struinde sekssites af, hing halve dagen rond in chatrooms en gaf elk tientje drie keer uit. Ook aan de verkeerde vrouwen. Zo vond hij zichzelf terug in de schulden en zelfs een tijd dakloos. Ik zat ineens bij het Leger des Heil tussen de drugs- en drankverslaafden. Toen kwam het besef: Hó, die kant moet ik niet op. Vanaf dat moment herpakt hij zich, het is dan 2010.

Zijn kleinzoon nog nooit gezien
Ik had nooit zo alle schepen achter me moeten verbranden en teruggaan naar Twente , zegt hij nu. Het heeft me mijn relatie met m n kinderen gekost, eigen schuld. Zijn zoon heeft hij al 12 jaar niet gezien. Met zijn dochter is er voorzichtig weer contact en Van Erkelens is twee jaar geleden opa geworden. Door zijn arrestatie heeft hij het jongetje nog niet in het echt gezien. Bij de plaatselijke Lidl haalt Jan al zijn boodschappen voor het knulletje. Daar spaar je voor knuffels. Afgelopen kerst heb ik een stel op kunnen sturen; hij was er zo blij mee. Hij zelf trouwens ook. Ik heb pas een paar uur met mijn dochter aan de telefoon gezeten en verteld hoezeer ik spijt heb. Dat is wat ze wilde horen. Brengt het leven in ballingschap als drugsverdachte toch nog iets positiefs? Hij lacht als een boer met kiespijn.

De tweede rit
Zijn eigen transportbedrijf moet hem uiteindelijk helemaal boven Jan brengen. Eigen baas. Hij is er trots op. Van Erkelens gaat rijden en een goede vriend van hem, André Roering uit Glanerbrug, doet het bureauwerk en helpt hem bij het vinden van ladingen. De tocht naar Frankrijk is, met een gehuurde DAF Super Space Cab, zijn tweede rit. Ik ben vanuit Nederland op 31 mei richting Bordeaux gereden met met 15 pallets polyester en 40 barrels met varkensdarmen voor een worstenmakerij. Een mooie rit over de grote wegen. Prachtig. Maar je moet natuurlijk altijd proberen op de weg terug een andere lading te vinden. Leeg naar huis is verlies.

Alarmbellen
In Nederland scoort zijn zakenmaatje twee ladingen: ongeveer 22 ton aardappels en twee kisten met elektromachines, op te halen in Malaga. Volgens zakenpartner Roering is er niets geks mee, zegt deze nog steeds. Het was voor een normale prijs. Er was niets dat alarmbellen bij me liet rinkelen. Bij Jan van Erkelens evenmin. Hij was dik tevreden met de twee partijen, Ã een dubbeltje de kilometer. De kisten stonden bij een kleine loods. Met labels erop: machine 1, machine 2. De papieren waren in orde. Overal waren van die loodsen, waar spullen in- en uitgeladen werden. Geen schimmige plek. Eerst laadt hij de machines, daarna de aardappels.

Er gaat ook geen belletje rinkelen als het bezorgadres van de kisten ineens gewijzigd wordt. De machines zouden naar Enschede moeten, maar onderweg krijgt Van Erkelens te horen dat ze naar Frankrijk moeten. De volgende dag zou ik wel het exacte adres krijgen. Het gebeurt zo vaak dat goederen onderweg al weer worden doorverkocht. Achteraf, ja achteraf zeg ik: het ging allemaal wel snel. Ze komen met heftrucks uit de loods, laden in, geven de vrachtbrieven en weg waren ze weer. Ik was te goedgelovig.

Jantje is de lul

Bij de grensovergang tussen Spanje en Frankrijk wordt Van Erkelens aan de kant gezet. De trucker doet niet zenuwachtig de laadruimte open, staat in het proces-verbaal. Waarom ook; ik ben onschuldig, ik wist van niks. Maar toen ze opgewonden die kisten gingen openbreken begon ik wel nattigheid te voelen: wat gebeurt hier! En als je dan de zakken met drugs ziet kan je wel door de grond zakken. Toen snapte ik wel: Jantje is de lul.

Zakenvriend Roerink komt er pas dagen later achter, als hij gaat rondbellen omdat Van Erkelens niet opneemt. Ik dacht: die ligt straks ergens dood in zijn vrachtwagen. Maar de Enschedeër zit dan al 5 dagen in een politiecel. In dat politiebureau ben ik als een dier behandeld. Ik heb vijf dagen zonder een dekentje op de koude betonnen vloer geslapen, waar allemaal zakdoekjes lagen met bloed. Smerig! Elke dag kreeg ik hooguit een paar crackers te eten. En om de één of andere reden pakten ze me ook mijn bril af. Ik protesteerde natuurlijk: zo kan ik niets zien! Maar zo n bullebak zei alleen: er valt hier ook niets te zien.

10 kilo lichter
Van Erkelens denkt dat hij in die vijf dagen wel 10 kilo lichter is geworden. Het is er erger nog dan het huis van bewaring, waar hij daarna een jaar in voorarrest zit. Het eten is er niet te vreten en er gebeuren dingen die je liever niet ziet. Er zijn vechtpartijen en de bewaking doet niets. Een gevangene die op de binnenplaats een epileptische aanval krijgt, laten ze gewoon liggen. Ik heb zitten bidden: waarom God? Als je me hier niet uit haalt, sodemieter dan maar op. De Tukker heeft er meteen al spijt van. Mijn geloof is inmiddels sterker dan ooit. In mijn slechte jaren heb ik m n geloof aan de kant geschoven. Nu voel ik me een beetje als de verloren zoon, die terug keert.

Dan windt hij zich op. Hij fronst en trekt diepe golvende groeven in zijn voorhoofd, als een zandstrand bij eb. Zijn grijs-blauwe ogen fel: Volgens justitie had ik mijn lading beter moeten controleren. Hoe dan? Ik kan toch niet die kisten open breken? Daar brand ik mijn vingers niet aan. En had ik dan ook die 23 ton aardappels moeten doorzoeken? Dat kan toch niet? Een postbode trekt toch ook niet al zijn pakketjes open? Als er in de Rotterdamse haven een container met drugs wordt gevonden, gaat dan de kapitein van het schip achter tralies? Nee. Maar als vrachtwagenchauffeur ga je de bak in.

Ambassade
Zijn hoop was op de Nederlandse ambassade gevestigd, vertelt hij. Hij had gedacht, dat ze zich zouden inspannen dat hij in Nederland de afwikkeling van zijn zaak kon afwachten. Weer bozig. Ja, daar had ik op gerekend. Want ik ben Nederlands staatsburger en onschuldig. Maar ze deden geen zak , vindt hij. Ik heb ze de afgelopen paar maanden gemaild, maar niet eens antwoord gekregen. Dan kan je het net zo goed opdoeken, toch. Ik heb echt he-le-maal niets aan ze gehad. Alleen negatieve berichten: dat je in Frankrijk heel lang de gevangenis ingaat voor drugs. Daar zat ik niet op te wachten.

Dat Van Erkelens sinds juni vorig jaar z n voorarrest verder in vrijheid mag ondergaan is niet te danken aan Nederland, maar aan bajesdominee Eric Mathey. Op het balkon kijkt hij naar wat vogels in de lucht en de bijna uitgebloeide orchidee in de tuin. Zo voelt het leven goed al is het is grauw weer. Ik heb nog nooit zulke lieve, gastvrije mensen ontmoet. Maar gek genoeg heb ik hier toch één van mijn donkerste momenten meegemaakt . De trucker zat, net als nu, op het balkon, vertelt hij. En ineens begin ik stemmen te horen. Spring naar beneden. Ga naar huis, ga ¦ Ik raakte echt in paniek en ben naar beneden gevlucht de tuin in. Daar ben ik in elkaar gezakt en heb gehuild, gehuild. Sinds de dood van mijn moeder heb ik niet zo veel gehuild. Het hele terras was nat van mijn tranen.

Van Erkelens steekt overdag het ene Nederlandse shagje na de andere aan. De Enschedeër loopt op onbewaakte momenten een beetje gebogen, met z n blik naar beneden, alsof hij eenzaam in gedachten is. Hij vertelt dat hij verlangt naar het weerzien met zijn goede vriendin Maria, naar zijn kinderen, zijn kleinkind, naar thuiskomst in zijn Lasonderkerk in Enschede. Het is het enige moment dat de tranen omhoog komen en hij zijn ogen met zijn handen afschermt en wegkijkt. Dan vermant hij zich met een lach en een grap: Verder mis ik vooral een patatje oorlog .

Kruipen
Voorlopig kruipen de Franse dagen voorbij. Hij vult de avonden op de laptop met een beetje surfen en de uitzendingen van het Journaal, Nieuwsuur en wat sport. Wat had ik graag tussen de mensen in Enschede gezeten toen FC Twente kampioen werd. Verder doet hij overdag wat klusjes in en rond het huis van de dominee. Een maand geleden heeft hij de tuinmuur geverfd, maar de grauwe vochtplekken dringen tot zijn ergernis al weer door de witte verf. Verder onderhoud ik de tuin een beetje. Kijk, ik wil hier wel werken, hoor. Ik ga desnoods vuilnis ophalen. Maar wie neemt een bajesklant van 65? Niemand. Daarom verdoet hij zijn tijd verder met simpele tochtjes naar dorpjes in de buurt, of naar Bordeaux. Voor vierenhalve euro kan je met de bus heen en weer.

Hij wil het bezoek al die plekjes laten zien, die belangrijk waren de afgelopen twee jaar. Hij krijgt de auto van de dominee mee. Eerst rijdt hij naar het strand bij d Andernos. Het is de plek, waar de dominee hem direct uit de gevangenis mee naar toe nam. Het is onbeschrijflijk wat ik daar voelde. De wind langs mijn lijf. De zeelucht. Overal vogels. Die vrijheid. Van Erkelens beleeft het moment opnieuw. Hij spreidt zijn armen om zoveel mogelijk de wind te voelen en haalt diep adem, tot in het onderste van zijn longen. Dieper kan vrijheid niet in zijn lichaam dringen. Aaaaaaah. Zo heb ik minuten gestaan .

Vriendelijk contact
De volgende dag, woensdag, is zijn meldplicht op het bureau. Met de agenten is een vriendelijk contact ontstaan. Hij moet er zijn paspoort laten zien en een handtekening zetten. Hij wil alleen naar binnen, angstig dat de politie het verkeerd opvat als er bezoek mee komt. Daarna rijdt hij naar het kolossale winkelcentrum in Mérignac, waar we in een koffiecorner een kop koffie pakken en een broodje voor een paar euro. Gewoon een beetje mensen kijken, dan heb ik een leuk dagje gehad.

Dat is dus zijn belangrijkste dagbesteding. Het herhaalt zich op de pleintjes van Bordeaux. Weer een bak koffie, met heel veel suiker. Weer een peuk. Meestal neem ik dan uit de supermarkt een paar broodjes mee, pak een bankje, rook een shaggie en ga lekker zitten kijken. Nu bij Café des Artes. Anders ook vaak aan de kade van de Gironne, waar cruiseschepen aanmeren. Ondanks het druilerige weer deze woensdag is het zoals altijd druk. Toeristen, spelende kinderen, zakenlui en hordes winkelende mensen trekken voorbij. Hij heeft zijn ogen niet in z n zak. Een vrouw op elegante hoge hakken en korte rok passeert. Olalala , ontsnapt uit zijn mond. Op de buitenwegen van Bordeaux wijst hij op de parallelweggetjes en parkeerplaatsen de campers aan. Als chauffeur ken je de signalen. Geen toeristen hoor. Daar zitten de prostituees achter de ramen.

Kippenvel
Op de weg terug rijdt hij langs het Huis van Bewaring De Gradignan, 14 kilometer buiten Bordeaux. Hij stapt uit en wijst naar de witte vier verdiepingen hoge betonnen doos: Daar zat ik op de derde etage . Zijn hart begint sneller te slaan, hij beweegt onrustig. Hier wil hij beslist niet op de foto. Later erkent hij als de dood te zijn geweest dat hij de aandacht zou trekken van de bewaking. Ik wil ze niet tarten, straks zit Jantje weer achter de muren. Sinds zijn vrijlating was hij daar niet meer geweest. Hij maakt snel een kiekje met zijn telefoon door de voorruit van de auto en start de motor. Ik heb het kippenvel op mijn armen. Echt, wegwezen hier . Hij zucht diep, de lucht laten zijn wangen klapperen. Brrrrrrr.

Eenmaal thuis brengt hij Mathey en diens vrouw verslag uit van zijn dag. De dominee is hem als familie gaan beschouwen. Ze begroeten elkaar met een vluchtige wangkus. Mathey is kritisch over het rechtssysteem in zijn land. Mensen zitten veel te lang vast zonder een redelijke procesgang en de huizen van bewaring zijn overbevolkt. Ze zijn qua ruimte geschikt voor één persoon, maar er zitten er altijd twee. Maar de laatste maanden zitten er zelfs drie. Hij had gedacht dat Jan hooguit drie maanden bij hem zou wonen en dan wel naar huis kon. Nu zijn we een jaar verder. En geen mens kan zeggen hoe lang het nog gaat duren. Ongelofelijk toch. Slechts één keer eerder had hij een gevangenisklant langer in huis, dat vol hangt met spreuken als God is liefde. Overal liggen Bijbels in verschillende talen. Ook Arabisch.

Naastenliefde

In zijn kamertje maakt Van Erkelens de balans op. Hij leeft grotendeels van de goedertierenheid, empathie en de naastenliefde van de dominee en zijn eigen kerk. Ze bekostigen z n onderdak en stoppen hem soms wat zakgeld toe. Mijn huis in Enschede ben ik inmiddels kwijt. Mijn inboedel ook. Ik heb niets meer. Dat voelt simpelweg klote, afhankelijk zijn. Dat mag je best weten.

Hij gaat nog een shagje aansteken in de tuin en leegt voor zijn gastheer de brievenbus. Elke keer hoopt hij daar van justitie het verlossende woord te vinden: een datum voor zijn proces. Of het bericht dat ze de zaak seponeren. Weer niet. Toch is er warempel post voor hem. Een kaart, van één van de kerkgangers van de Lasonderkerk. Sterkte , staat er op de voorkant, met binnenin een persoonlijke boodschap. Jan, wat duurt het toch lang. Wees sterk. We hopen je snel weer hier te zien. Boven zijn hoofd zwelt het geluid van een vliegtuig aan. Van Erkelens speurt tuurt: een jumbo met een rode staart, niet op weg naar Amsterdam. Hij grimlacht. Da s de verkeerde .

© Newsroom Enschede, de samenwerking tussen TC Tubantia en 1Twente Enschede, foto: Carlo ter Ellen
Heb je een nieuwstip of nieuwe informatie?
Tip onze redactie via mail of telefoon. Deze vind je op onze contactpagina.