Armoede in Enschede: een raadsel zonder oplossingen

Rotterdam is het zat. Het idee dat mensen zichzelf moeten helpen en ze hardhandig bijsturen met straffen en kortingen werkt niet, stelt het gemeentebestuur vast. Rotterdammers lopen massaal vast in de geldproblemen. De stad heeft om die reden een wethouder Armoedebestrijding benoemd, Michiel Grauss. Die presenteerde afgelopen voorjaar het plan ‘Reset Rotterdam’, dat een reuzendraai in het beleid beoogt. „De aanpak van ‘eigen kracht en eigen schuld’ heeft niet gewerkt”, stelt Grauss onomwonden vast in het Algemeen Dagblad. De opvallendste maatregelen: de gemeente lost de schulden van jongeren tot 27 jaar in één klap af, onder voorwaarde dat ze gaan werken of een opleiding gaan volgen. Verder gaat de gemeente met goede bedoelingen de grenzen van de privacy opzoeken door aan te bellen bij mensen, voordat ze echt in de problemen komen.

Groningen weet het ook niet meer en ging het vragen aan mensen die er verstand van hebben: arme Groningers. Die stelden een lijst op met elf uitgangspunten. Belangrijkste tip: zorg voor maatwerk. Iedereen over dezelfde kam scheren, werkt niet. Ga praten met de arme Groningers en zoek uit wat ze nodig hebben. Dat gaat de gemeente nu proberen. Een van de ideeën is om voor sommige inwoners het hele pakket schulden van schuldeisers over te nemen, zodat er alleen nog afbetaald moet worden aan de gemeente. Dat is een stuk overzichtelijker dan bakken post, dreigende e-mails en dringende voicemails van bedrijven en instanties. „Je maakt het voor mensen op die manier simpeler. Je blijft afbetalen, maar het wordt eenvoudiger”, zegt wethouder Matthias Gijsbertsen tegen RTV Noord. Ook bekijkt Groningen of kwijtschelden een optie is.

Armoede is een ‘veelkoppig monster’, zegt de Schiedamse wethouder Marcel Bregman. Hij weet evenmin hoe je zoiets bestrijdt. Maar omdat je niet op je handen kan blijven zitten terwijl een op de zeven inwoners in armoede leeft, heeft Schiedam geld vrijgemaakt om iets te proberen. Bij wijze van proef worden zo’n 250 gezinnen die in de schuldhulpverlening zitten, actief geholpen. Hoe precies weet nog niemand, maar het moet in elk geval ‘anders’. Want de traditionele aanpak werkt blijkbaar niet.

Den Haag ontwikkelde het SchuldenLab. Het is een soort proeftuin waarin allerlei partijen iets bedenken en uitproberen. Een van die oplossingen leidde al tot in elk geval een stuk minder post: de gemeente stuurt 84.000 brieven minder naar grote schuldeisers. Den Haag sprak af met deze instanties, zoals het UWV, dat er niet meer wordt onderhandeld over een individuele afbetalingsregeling. In plaats daarvan moeten de instanties er maar op vertrouwen dat de gemeente ervoor zorgt dat ze het maximaal haalbare krijgen. Dat scheelt post en veel tijd. Geld dat hierdoor overblijft, wordt weer gestoken in schuldhulp. Het Schuldenlab is overigens inmiddels uitgerold over heel Nederland in SchuldenlabNL. Alle gemeenten kunnen zich daarbij aansluiten.

Misschien liggen de oplossingen niet bij de armste gemeenten. Ze staan immers niet voor niets in de top tien. Is het wiel in andere plaatsen al uitgevonden? Er zijn gemeenten die de eigen bijdrage in de zorg betalen voor minima. Dat kost geld, maar voorkomt ook zorgmijding, iets dat op termijn juist voor grotere problemen zorgt. Andere gemeenten kennen (particuliere) initiatieven als de Verjaardagsbox. Gezinnen die geen geld hebben om de verjaardag van hun kind te vieren, kunnen zo’n doos vol slingers en traktaties aanvragen. Bijkomend voordeel is dat zich daarvoor mensen aanmelden, die tot dan toe schroom hadden om hulp te zoeken. Op sommige plekken krijgen inwoners een beloning voor goed gedrag, zoals het vlot maken van een afspraak in plaats van dat uit te stellen.

Dat is even afwachten. Binnen een paar weken presenteert deze stad een evaluatie van het huidige beleid, inclusief aanbevelingen. Met als doel uit de treurige top tien te komen. Of daarin wordt gebroken met oud beleid is nog een verrassing. Of er werkelijk creatieve oplossingen in staan ook. Rode draad in de andere top tiengemeenten lijkt in elk geval het besef dat de huidige aanpak niet werkt.