Nieuws
Enschede
Vijf voor twaalf: stikstof bedreigt het Aamsveen bij Enschede
Van alle Natura2000-gebieden is het Aamsveen wel een van de meest bijzondere. Levend hoogveen, waar zie je dat nog? , zegt beheerder Alexander van der Elst. Toch zijn juist hier de gevolgen van de hoge stikstofuitstoot te zien. Het is vijf voor twaalf.
Hij zakt door z n knieën en trekt een klein stukje mos uit de grond. Veenmos , zegt Alexander van der Elst. Vroeger, toen de fabrikanten deze gronden aankochten, lag het er hier vol mee. Maar tegenwoordig is het een zeldzaamheid. Als Van Heek of Jannink hier terug zouden komen, zouden ze dit gebied niet meer herkennen.
Kleur
Samen met manager Hans Polman van het Landschap Overijssel staat Van der Elst in het Aamsveen. Sinds anderhalf jaar is hij de beheerder. Op de plek waar hij knielt, is de grond nog zo ongeveer als hij honderd jaar geleden was: een klein stuk zompige aarde met veenmossen, veenbessen en zonnedauw. Maar even verderop, daar waar het landschap opeens van kleur verandert en dikke graspollen het veenmos overwoekeren, zijn de effecten te zien van de nieuwe tijd.
We staan hier letterlijk op de frontlinie , zegt Polman. Wie wil zien wat de gevolgen zijn van de stikstofuitstoot, moet op deze plek gaan kijken. Aan de ene kant dat wat we zo graag zien en willen houden, aan de andere kant het landschap zoals het hier zal ontstaan als we niets doen. Berken, grassen. Een overwoekerd terrein dat zijn karakteristieke openheid verliest en uiteindelijk zal veranderen in een berkenbos.
Levend hoogveen
Het Aamsveen bij Enschede is een van de veertien Natura2000-gebieden in Overijssel. Volgens Van der Elst is het gebied die uitverkiezing meer dan waard. Het is een van de laatste stukjes levend hoogveen in Nederland. Door dikke leemlagen in de ondergrond kon het regenwater in deze laaggelegen vlakte niet weg en ontstond er een landschap dat ooit wijdverspreid was in Europa. Van de honderd hectare levend hoogveen die er nog in Nederland over zijn, ligt ruim een tiende in het Aamsveen.
Ingrijpende maatregelen
Polman: Met de aankoop van dit gebied hebben de fabrikanten aan het begin van de vorige eeuw voorkomen dat dit landschap hier zou verdwijnen. Als Landschap Overijssel beheren we hun erfenis en zetten we ons in voor het behoud. Wat er in de afgelopen tien, twintig jaar is gebeurd, vraagt om hele ingrijpende maatregelen. Aan de ene kant droogt het gebied in snel tempo uit, aan de andere kant is er het teveel aan stikstof. Bij elkaar veroorzaakt dat een proces dat bijna niet meer te stuiten is. Zoals een oud-beheerder van dit gebied ooit zei: waar je tien jaar geleden vier man nodig had om een klein stuk grond te ontdoen van snelgroeiende berken en grassen, heb je nu aan veertig man nog niet genoeg.
Oprukkend berkenbos
Vandaag, in het voor publiek gesloten kerngedeelte van het Aamsveen, is het vooral stil. Van der Helst wijst in de verte, waar een windmolen voorzichtig oprijst achter oprukkend berkenbos. Duitsland. Onze partners, maar vooralsnog nog wel met iets andere opvattingen. Een kostbaar gebied als dit vraagt natuurlijk om één beleid.
Essentieel voor hoogveen, zegt hij, is de combinatie van een open, drassig landschap met een bijzondere vegetatie. Mede hierdoor gedijen bijzondere insecten, zoals hoogveenglanslibellen, in het Aamsveen. Net als adders en andere diersoorten. Het is een gesloten systeem dat je nergens anders ziet. Hier komen kraanvogels. Als die openheid verdwijnt, dan blijven ze weg.
Polman, verrekijker om de nek, vult hem aan. Er zijn mensen die zeggen: die berkenbomen, wat maakt dat nou uit? Dat is toch ook natuur? Maar daarop zeggen wij: natuur is geen natuur. Berkenbossen zie je overal, in steeds grotere aantallen. Op het moment dat we niets aan die stikstof doen, ruil je een zeldzaam, bijna verdwenen landschap in voor een algemeen soort begroeiing van de gemene deler: die keuze maken wij nadrukkelijk niet.
Tien boeren
Schuldigen voor het stikstofprobleem wil hij niet aanwijzen. De boeren hebben al heel veel gedaan. Ook zij zien de waarde van een gebied als dit. Rond het Aamsveen wonen zo n tien boeren. De samenleving is juist heel erg goed.
Dat de problemen uit de hand gelopen zijn, staat echter voor hem vast. Er is gewoon jarenlang te weinig gebeurd. De fundamentele veranderingen zoals je die hier ziet, zijn niet meer in toom te houden. Niet alleen hier, maar in alle natuurgebieden die we als bijzonder hebben aangemerkt. Het is echt vijf voor twaalf.
Net als voor de overige Natura2000-gebieden ligt er ook voor het Aamsveen een plan van aanpak klaar. Dat voorziet enerzijds in maatregelen om weer een stabiele ondergrond te creëren, geschikt voor water en nattigheid, anderzijds in maatregelen gericht op herstel van de oorspronkelijke begroeiing. Curieus genoeg heeft de provincie juist door de stikstofcrisis nog geen vergunning afgegeven voor een belangrijk deel van dit herstel.
Bizar, maar waar. Er is geen tijd te verliezen, maar we kunnen niet beginnen. Herstel van het veen is nog steeds mogelijk, al herstelt dit type landschap zich traag. Soms denk ik wel eens: we hebben in deze tijd behoefte aan een nieuwe Van Heek. Alleen hele krachtige maatregelen kunnen een gebied als dit nog redden.
© Newsroom Enschede, de samenwerking tussen TC Tubantia en 1Twente Enschede, foto: Emiel Muijderman
Kleur
Samen met manager Hans Polman van het Landschap Overijssel staat Van der Elst in het Aamsveen. Sinds anderhalf jaar is hij de beheerder. Op de plek waar hij knielt, is de grond nog zo ongeveer als hij honderd jaar geleden was: een klein stuk zompige aarde met veenmossen, veenbessen en zonnedauw. Maar even verderop, daar waar het landschap opeens van kleur verandert en dikke graspollen het veenmos overwoekeren, zijn de effecten te zien van de nieuwe tijd.
We staan hier letterlijk op de frontlinie , zegt Polman. Wie wil zien wat de gevolgen zijn van de stikstofuitstoot, moet op deze plek gaan kijken. Aan de ene kant dat wat we zo graag zien en willen houden, aan de andere kant het landschap zoals het hier zal ontstaan als we niets doen. Berken, grassen. Een overwoekerd terrein dat zijn karakteristieke openheid verliest en uiteindelijk zal veranderen in een berkenbos.
Levend hoogveen
Het Aamsveen bij Enschede is een van de veertien Natura2000-gebieden in Overijssel. Volgens Van der Elst is het gebied die uitverkiezing meer dan waard. Het is een van de laatste stukjes levend hoogveen in Nederland. Door dikke leemlagen in de ondergrond kon het regenwater in deze laaggelegen vlakte niet weg en ontstond er een landschap dat ooit wijdverspreid was in Europa. Van de honderd hectare levend hoogveen die er nog in Nederland over zijn, ligt ruim een tiende in het Aamsveen.
Ingrijpende maatregelen
Polman: Met de aankoop van dit gebied hebben de fabrikanten aan het begin van de vorige eeuw voorkomen dat dit landschap hier zou verdwijnen. Als Landschap Overijssel beheren we hun erfenis en zetten we ons in voor het behoud. Wat er in de afgelopen tien, twintig jaar is gebeurd, vraagt om hele ingrijpende maatregelen. Aan de ene kant droogt het gebied in snel tempo uit, aan de andere kant is er het teveel aan stikstof. Bij elkaar veroorzaakt dat een proces dat bijna niet meer te stuiten is. Zoals een oud-beheerder van dit gebied ooit zei: waar je tien jaar geleden vier man nodig had om een klein stuk grond te ontdoen van snelgroeiende berken en grassen, heb je nu aan veertig man nog niet genoeg.
Oprukkend berkenbos
Vandaag, in het voor publiek gesloten kerngedeelte van het Aamsveen, is het vooral stil. Van der Helst wijst in de verte, waar een windmolen voorzichtig oprijst achter oprukkend berkenbos. Duitsland. Onze partners, maar vooralsnog nog wel met iets andere opvattingen. Een kostbaar gebied als dit vraagt natuurlijk om één beleid.
Essentieel voor hoogveen, zegt hij, is de combinatie van een open, drassig landschap met een bijzondere vegetatie. Mede hierdoor gedijen bijzondere insecten, zoals hoogveenglanslibellen, in het Aamsveen. Net als adders en andere diersoorten. Het is een gesloten systeem dat je nergens anders ziet. Hier komen kraanvogels. Als die openheid verdwijnt, dan blijven ze weg.
Polman, verrekijker om de nek, vult hem aan. Er zijn mensen die zeggen: die berkenbomen, wat maakt dat nou uit? Dat is toch ook natuur? Maar daarop zeggen wij: natuur is geen natuur. Berkenbossen zie je overal, in steeds grotere aantallen. Op het moment dat we niets aan die stikstof doen, ruil je een zeldzaam, bijna verdwenen landschap in voor een algemeen soort begroeiing van de gemene deler: die keuze maken wij nadrukkelijk niet.
Tien boeren
Schuldigen voor het stikstofprobleem wil hij niet aanwijzen. De boeren hebben al heel veel gedaan. Ook zij zien de waarde van een gebied als dit. Rond het Aamsveen wonen zo n tien boeren. De samenleving is juist heel erg goed.
Dat de problemen uit de hand gelopen zijn, staat echter voor hem vast. Er is gewoon jarenlang te weinig gebeurd. De fundamentele veranderingen zoals je die hier ziet, zijn niet meer in toom te houden. Niet alleen hier, maar in alle natuurgebieden die we als bijzonder hebben aangemerkt. Het is echt vijf voor twaalf.
Net als voor de overige Natura2000-gebieden ligt er ook voor het Aamsveen een plan van aanpak klaar. Dat voorziet enerzijds in maatregelen om weer een stabiele ondergrond te creëren, geschikt voor water en nattigheid, anderzijds in maatregelen gericht op herstel van de oorspronkelijke begroeiing. Curieus genoeg heeft de provincie juist door de stikstofcrisis nog geen vergunning afgegeven voor een belangrijk deel van dit herstel.
Bizar, maar waar. Er is geen tijd te verliezen, maar we kunnen niet beginnen. Herstel van het veen is nog steeds mogelijk, al herstelt dit type landschap zich traag. Soms denk ik wel eens: we hebben in deze tijd behoefte aan een nieuwe Van Heek. Alleen hele krachtige maatregelen kunnen een gebied als dit nog redden.
© Newsroom Enschede, de samenwerking tussen TC Tubantia en 1Twente Enschede, foto: Emiel Muijderman
Heb je een nieuwstip of nieuwe informatie?
Tip onze redactie via mail of telefoon. Deze vind je op onze contactpagina.
