Opera Ludmilla: 1944 in Westerbork, nu in Wilminktheater

De artiesten die de operaparodie maakten, zijn er bijna een jaar mee bezig geweest. Alleen de titel ‘Ludmilla of lijken aan de lopende band’ verwijst al naar de transporten naar het oosten die wekelijks plaatshadden. Op dinsdagochtend reden de veewagens met de joden weg.

Dinsdagavond

“En op dinsdagavond waren de cabaretvoorstellingen in de barak waar de mensen zich moesten registreren voor de transporten. Dat was niet voor niets. Die bonte avonden waren er om achterblijvers te kalmeren, omdat op die dag families uit elkaar werden gerukt. Er was totale paniek in de periode voor het transport”, vertelt Ben Hurkmans, dramaturg van de voorstelling.

De artiesten die de voorstellingen vormgaven, bleven relatief lang in Westerbork, maar werden uiteindelijk ook naar de vernietigingskampen gebracht.

Operaparodie

Het verhaal gaat over de jonge vrouw Ludmilla die van haar vader moet trouwen met een man die ze niet wil. Ze is verliefd op een ander. Dat leidt tot een gevecht, waarbij haar vrijer door een klap komt te overlijden. In de operaparodie worden typetjes neergezet en moppen verteld.

“De voorstelling werd uitgevoerd door revueartiesten met koor en ballet. Door de nalatenschap van Simons kregen we bewijs in handen dat het er zo toeging in Westerbork. Toen wij het kregen, zeiden we tegen elkaar dat we het niet net zoals in het kamp konden opvoeren.”

Dagboekteksten

In de voorstelling die toevalligerwijs ook op een dinsdagavond in het Wilminktheater wordt opgevoerd, zijn dagboekteksten opgenomen van mensen die in het kamp hebben geleefd en die de sfeer van een grappige opera doorbreken. Afgesloten wordt met het gedicht Todesfuge van Paul Celan, een van de eerste gedichten van net na de oorlog over de holocaust.

‘Ludmilla’ is in het kader van Theater na de Dam op 4 mei om 21 uur te zien via een livestream. V-tickets kosten 5 euro. Zie ook: wilminktheater.nl.

Het gedicht Todesfuge (Nederlandse vertaling)

Sirene

Zwarte melk van de vroegte we drinken haar 's avonds
we drinken haar 's middags en 's morgens we drinken haar 's nachts
we drinken en drinken
we graven een graf in de lucht daar ligt men niet krap
Er woont een man in dit huis
hij speelt met de slangen hij schrijft
hij schrijft als het schemert naar Duitsland je goudblonde haar Margarete
hij schrijft het en komt uit z'n huis en de sterren beginnen te flonkeren hij fluit z'n honden naar buiten
hij fluit z'n joden naar voren beveelt ze een graf in de aarde te graven
hij beveelt ons speel dat de dans kan beginnen
Zwarte melk van de vroegte we drinken je 's nachts
we drinken je 's morgens en 's middags we drinken je 's avonds
we drinken en drinken
Er woont een man in dit huis hij speelt met de slangen hij schrijft
hij schrijft als het schemert naar Duitsland je goudblonde haar Margarete
Je asgrauwe haar Sulamith
we graven een graf in de lucht daar ligt men niet krap
Hij roept steek dieper de grond in jullie hier jullie daar zing en speel
hij rukt aan het staal van z'n riem hij zwaait het z'n ogen zijn blauw
steek dieper de spaden blijf spelen opdat men zal dansen
Zwarte melk van de vroegte we drinken je 's nachts
we drinken je 's middags en 's morgens we drinken je 's avonds
we drinken en drinken
er woont een man in dit huis je goudblonde haar Margarete
je asgrauwe haar Sulamith hij speelt met de slangen
Hij roept speel de dood eens wat zoeter de dood is een meester uit Duitsland
hij roept strijk de violen wat triester dan stijg je als rook naar de hemel
dan krijg je een graf in de wolken daar ligt men niet krap
Zwarte melk van de vroegte we drinken je 's nachts
we drinken je 's middags de dood is een meester uit Duitsland
we drinken je 's avonds en 's morgens we drinken en drinken
de dood is een meester uit Duitsland en blauw zijn z'n ogen
hij raakt je met kogels van lood hij staat onbewogen
er woont een man in dit huis je goudblonde haar Margarete
hij hitst z'n bloedhonden tegen ons op hij schenkt ons een graf in de lucht
hij speelt met de slangen en droomt dat de dood is een meester uit Duitsland
je goudblonde haar Margarete
je asgrauwe haar Sulamith

(1945)