Nieuws
Enschede
VIDEO | Enschede herdenkt vergeten bombardement: Hier vielen meer slachtoffers dan bij de Vuurwerkramp
Behalve Nijmegen werd ook Enschede op 22 februari 1944 getroffen door geallieerde bommen. Veertig mensen kwamen om, honderden huizen werden verwoest. Een herdenking is er nooit geweest. Tot zaterdag. We moeten blijven vertellen wat er op die dag in Enschede is gebeurd.
Herman Haverkate | TC Tubantia
De vlag wappert strak in de wind, ook al hangt hij halfstok. Een handjevol belangstellenden kijk toe hoe twee mannen met een krans de elementen trotseren en oproepen tot een krappe minuut stilte. Dit bombardement is een speldeprik in de geschiedenis , zegt Jan Astrego. Maar de gevolgen voor Enschede waren immens. Laten we dat alsjeblieft nooit meer vergeten.
Vergeten bombardement
De herdenking zaterdagmiddag is een uiterst bescheiden begin van een mogelijk hernieuwde belangstelling voor een bombardement dat lange tijd vrijwel compleet vergeten was. De herdenking vindt plaats bij de Bethelkerk in De Veldkamp, een van de getroffen wijken. De kerk stond oorspronkelijk op een andere plek in de wijk, maar werd na de oorlog verplaatst.
Compleet nieuw gezicht
Jan Astrego, oud-stedebouwkundige van de gemeente Enschede en spreker bij de korte herdenking, verbaast zich nog steeds over de geringe belangstelling voor het bombardement. Toen ik veertig jaar geleden in Enschede ben komen werken, heb ik er nooit wat over gehoord. Pas door mijn werk kwam ik daar langzaam achter. Dan zie je de schade aan de huizen en ontdek je dat de stad hier een compleet nieuw gezicht heeft gekregen. Honderden huizen werd gesloopt, nieuwe straten aangelegd en gebouwen verplaatst. Wat hier gebeurd is, is vergelijkbaar met de Vuurwerkramp. Met dat verschil dat het aantal doden hier veel groter was.
De basis voor de nieuwe belangstelling werd vorig jaar gelegd met een speciale film die er in opdracht van onder meer de erfgoedverenigingen en de Historische Sociëteit Enschede werd gemaakt over het bombardement. Bij de vertoning daarvan waren ruim vijfhonderd mensen aanwezig. Een tweede deel, over de wederopbouw, is nog in de maak. Astrego gaat ervan uit dat er op termijn een gedenkteken zal komen.
Volkspark
Waarom dat er nog niet is? Geen idee. Er was kennelijk geen behoefte aan. In Enschede zijn meerdere bombardementen geweest. In het Volkspark staat een monument waarmee in feite alles uit de oorlog in herinnering wordt gebracht. Maar het gevaar daarvan is dat je alles op één hoop gooit en het gevoel verliest voor wat er werkelijk is gebeurt.
Wat impact is geweest, wordt duidelijk tijdens de wandeling die aan de herdenking voorafgaat. In bijna elke straat zijn de sporen van het bombardement nog te zien. Tenminste, als je goed kijkt.
700 dakloos
René Vossenbeld en Erica Rompelman, de twee gidsen, wijzen op kleurverschillen in het metselwerk of het witte stucwerk aan een gevel waarachter oorlogsschade zich verbergt.
Meer dan zevenhonderd mensen waren dakloos. Honderden huizen waren vernietigd of zwaar beschadigd. In dat geval werden bestaande muren hersteld met nieuwe stenen. Als je zulke verschillen ziet in dit deel van Enschede, dan weet je bijna zeker: dat heeft te maken met 22 februari 1944.
31 bommenwerpers
Wat er die dag precies is gebeurd, is nog altijd niet helemaal duidelijk. In een week van een grootschalige en voortdurende geallieerde aanval op Duitse steden wordt ook Nederland getroffen. Het is helder weer en een formatie van 31 Amerikaanse bommenwerpers verschijnt boven Twente. Ze zijn op weg naar onder meer Gotha en Oschersleben, maar bereiken dat doel nooit. Volgens het protocol lossen zij hun vernietigende lading op een andere plek. Niet alleen Enschede, maar ook andere grenssteden als Arnhem en Nijmegen worden op 22 februari getroffen. Bij dat laatste bombardement, eveneens zaterdag herdacht, vallen meer dan achthonderd doden.
Vossenbeld: Er is altijd gezegd: dit was een vergissing. Die piloten dachten dat ze nog boven Duitsland zaten en zagen Enschede aan voor Münster. Maar gezien het heldere weer blijft dat toch wel vreemd. Daar komt nog eens bij dat er zich in de wijk een fabriekje bevond waar onderdelen werden gemaakt voor Duitse raketten. Er zijn mensen die zeggen dat het bombardement wel degelijk een gerichte actie was.
Vraagtekens
Zelf heeft hij zijn vraagtekens bij die laatste lezing. Een precisiebombardement voer je niet uit met zulke grote bommenwerpers die alleen vanaf grote hoogte hun bommen kunnen gooien. Wat telt, is die ene vraag die ook de Duitsers in hun propaganda al stelden: als dit je vrienden zijn, hoe is het mogelijk dat ze zulke gruwelijke dingen doen.
Ook hij hoop vurig dat de wandeling en de herdenking een vervolg krijgen: Er zijn dingen in een stad die je nooit mag vergeten. En dit bombardement hoort daar absoluut bij.
© Newsroom Enschede, de samenwerking tussen TC Tubantia en 1Twente Enschede, foto: Annina Romita
De vlag wappert strak in de wind, ook al hangt hij halfstok. Een handjevol belangstellenden kijk toe hoe twee mannen met een krans de elementen trotseren en oproepen tot een krappe minuut stilte. Dit bombardement is een speldeprik in de geschiedenis , zegt Jan Astrego. Maar de gevolgen voor Enschede waren immens. Laten we dat alsjeblieft nooit meer vergeten.
Vergeten bombardement
De herdenking zaterdagmiddag is een uiterst bescheiden begin van een mogelijk hernieuwde belangstelling voor een bombardement dat lange tijd vrijwel compleet vergeten was. De herdenking vindt plaats bij de Bethelkerk in De Veldkamp, een van de getroffen wijken. De kerk stond oorspronkelijk op een andere plek in de wijk, maar werd na de oorlog verplaatst.
Compleet nieuw gezicht
Jan Astrego, oud-stedebouwkundige van de gemeente Enschede en spreker bij de korte herdenking, verbaast zich nog steeds over de geringe belangstelling voor het bombardement. Toen ik veertig jaar geleden in Enschede ben komen werken, heb ik er nooit wat over gehoord. Pas door mijn werk kwam ik daar langzaam achter. Dan zie je de schade aan de huizen en ontdek je dat de stad hier een compleet nieuw gezicht heeft gekregen. Honderden huizen werd gesloopt, nieuwe straten aangelegd en gebouwen verplaatst. Wat hier gebeurd is, is vergelijkbaar met de Vuurwerkramp. Met dat verschil dat het aantal doden hier veel groter was.
De basis voor de nieuwe belangstelling werd vorig jaar gelegd met een speciale film die er in opdracht van onder meer de erfgoedverenigingen en de Historische Sociëteit Enschede werd gemaakt over het bombardement. Bij de vertoning daarvan waren ruim vijfhonderd mensen aanwezig. Een tweede deel, over de wederopbouw, is nog in de maak. Astrego gaat ervan uit dat er op termijn een gedenkteken zal komen.
Volkspark
Waarom dat er nog niet is? Geen idee. Er was kennelijk geen behoefte aan. In Enschede zijn meerdere bombardementen geweest. In het Volkspark staat een monument waarmee in feite alles uit de oorlog in herinnering wordt gebracht. Maar het gevaar daarvan is dat je alles op één hoop gooit en het gevoel verliest voor wat er werkelijk is gebeurt.
Wat impact is geweest, wordt duidelijk tijdens de wandeling die aan de herdenking voorafgaat. In bijna elke straat zijn de sporen van het bombardement nog te zien. Tenminste, als je goed kijkt.
700 dakloos
René Vossenbeld en Erica Rompelman, de twee gidsen, wijzen op kleurverschillen in het metselwerk of het witte stucwerk aan een gevel waarachter oorlogsschade zich verbergt.
Meer dan zevenhonderd mensen waren dakloos. Honderden huizen waren vernietigd of zwaar beschadigd. In dat geval werden bestaande muren hersteld met nieuwe stenen. Als je zulke verschillen ziet in dit deel van Enschede, dan weet je bijna zeker: dat heeft te maken met 22 februari 1944.
31 bommenwerpers
Wat er die dag precies is gebeurd, is nog altijd niet helemaal duidelijk. In een week van een grootschalige en voortdurende geallieerde aanval op Duitse steden wordt ook Nederland getroffen. Het is helder weer en een formatie van 31 Amerikaanse bommenwerpers verschijnt boven Twente. Ze zijn op weg naar onder meer Gotha en Oschersleben, maar bereiken dat doel nooit. Volgens het protocol lossen zij hun vernietigende lading op een andere plek. Niet alleen Enschede, maar ook andere grenssteden als Arnhem en Nijmegen worden op 22 februari getroffen. Bij dat laatste bombardement, eveneens zaterdag herdacht, vallen meer dan achthonderd doden.
Vossenbeld: Er is altijd gezegd: dit was een vergissing. Die piloten dachten dat ze nog boven Duitsland zaten en zagen Enschede aan voor Münster. Maar gezien het heldere weer blijft dat toch wel vreemd. Daar komt nog eens bij dat er zich in de wijk een fabriekje bevond waar onderdelen werden gemaakt voor Duitse raketten. Er zijn mensen die zeggen dat het bombardement wel degelijk een gerichte actie was.
Vraagtekens
Zelf heeft hij zijn vraagtekens bij die laatste lezing. Een precisiebombardement voer je niet uit met zulke grote bommenwerpers die alleen vanaf grote hoogte hun bommen kunnen gooien. Wat telt, is die ene vraag die ook de Duitsers in hun propaganda al stelden: als dit je vrienden zijn, hoe is het mogelijk dat ze zulke gruwelijke dingen doen.
Ook hij hoop vurig dat de wandeling en de herdenking een vervolg krijgen: Er zijn dingen in een stad die je nooit mag vergeten. En dit bombardement hoort daar absoluut bij.
© Newsroom Enschede, de samenwerking tussen TC Tubantia en 1Twente Enschede, foto: Annina Romita
Video: Collectie Enschede in WO2
Heb je een nieuwstip of nieuwe informatie?
Tip onze redactie via mail of telefoon. Deze vind je op onze contactpagina.
